Τέσσερα σενάρια για το μέλλοντης παγκόσμιας οικονομίας

Το μόνο σίγουρο είναι πως τα επόμενα χρόνια ο κόσμος θα αλλάξει. Ο παγκόσμιος πληθυσμός θα αυξηθεί και θα αστικοποιηθεί. Η υπερθέρμανση του πλανήτη θα συνεχιστεί. Οι φυσικοί πόροι θα μειωθούν, η σημερινή τεχνολογία θα φαντάζει παρωχημένη, ενώ άλλες αδιανόητες ως σήμερα ανακαλύψεις θα κάνουν την εμφάνισή τους.

Ο τρόπος με τον οποίο η παγκόσμια οικονομία θα αντιδράσει στις αλλαγές που έρχονται δεν είναι σήμερα εμφανής, ούτε και το πώς θα προσαρμοστεί η αγορά εργασίας στην άνοδο της ρομποτικής και στην επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης, ή και κατά πόσον η πρόσφατη επιβράδυνση της παγκοσμιοποίησης θα συνεχιστεί και κατά πόσον θα αντιστραφεί η τάση.

Ο γηράσκων πληθυσμός πάντως αναπόφευκτα θα δοκιμάσει τις κυβερνήσεις, όπως και τα συνταξιοδοτικά συστήματα ειδικά των δυτικών κοινωνιών.

Ο κόσμος θεωρείται εξάλλου ότι βρίσκεται στο χείλος μιας «νέας βιομηχανικής» ρομποτικής επανάστασης, ενώ και άλλες εκδηλώσεις τεχνητής νοημοσύνης είναι πιθανό να μην αφήσουν ανεπηρέαστο κανένα στρώμα της κοινωνίας.

Η επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης απειλεί να αντικαταστήσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο και να δημιουργήσει μια οικονομία στην οποία το κεφάλαιο δεν συμπληρώνει μόνο αλλά υποκαθιστά την εργασία.

Σε αυτό το περιβάλλον, ο ρόλος των συντελεστών παραγωγής, η συμβολή της εργασίας, του κεφαλαίου και της παραγωγικότητας με βάση τα κλασικά οικονομικά μοντέλα καθίστανται αβέβαια.

Αντιμετωπίζοντας τις νέες προκλήσεις του κόσμου το Τμήμα Διαχείρισης Πλούτου της ελβετικής τράπεζας UBS κατάρτισε, με φαντασία όπως αναφέρει, τέσσερα σενάρια για το μέλλον του κόσμου που θα μπορούσαν να παίξουν καταλυτικό ρόλο για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας αλλά και το επενδυτικό περιβάλλον στα χρόνια που έρχονται ως απόρροια, μεταξύ άλλων, των δημογραφικών προκλήσεων, της κλιματικής αλλαγής, της καινοτομίας και των οικονομικών κύκλων.

1ο ΣΕΝAΡΙΟ. Ο θαυμάσιος νέος κόσμος: Η αγορά εργασίας προσαρμόζεται στα ρομπότ. Η παγκοσμιοποίηση επιστρέφει. Η δυναμική του προστατευτισμού υποχωρεί, ενώ η ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων και η άνοδος του εμπορίου κυριαρχούν. Η αγορά εργασίας προσαρμόζεται στην εμφάνιση της ρομποτικής, με νέες θέσεις και νέες μορφές εργασίας να εξασφαλίζουν υψηλή απασχόληση. Η παραγωγικότητα ανεβαίνει, καθώς το εργατικό δυναμικό μαθαίνει να εκμεταλλεύεται τη δύναμη της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής. Οι μισθοί αυξάνονται, καθώς η τεχνολογία δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, ενώ η παγκοσμιοποίηση επιστρέφει.

Το περιβάλλον βοηθά τις κυβερνήσεις να διαχειριστούν το χρέος τους, αλλά η κινητικότητα των εξειδικευμένων εργαζομένων και η ταχύτερη κίνηση των κεφαλαίων καθιστούν δυσχερή την αποτελεσματική φορολογία, την ώρα που οι κρατικές δαπάνες παραμένουν υψηλές.

2ο σενάριο. Κατασκευάστηκε στην Κίνα (από ένα ρομπότ): Τα περισσότερα κράτη συνεχίζουν να εκλέγουν πολιτικές ηγεσίες που δεν αντιτίθενται στην παγκοσμιοποίηση, με αποτέλεσμα το παγκόσμιο εμπόριο και διασυνοριακές ροές κεφαλαίων να κινούνται ανοδικά. Ωστόσο, η αγορά εργασίας δεν προσαρμόζεται στη διαδικασία της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης και η ανεργία αυξάνεται. Τα ρομπότ διαταράσσουν την αγορά εργασίας, ενώ η ανάπτυξη σταθεροποιείται χαμηλά, με τα επιτόκια να κινούνται στα σημερινά επίπεδα και το δημόσιο χρέος να σημειώνει άνοδο.

Οι εξελίξεις στη ρομποτική και στην τεχνητή νοημοσύνη ξεπερνούν τις προσδοκίες, επηρεάζοντας την αγορά εργασίας, με τη ζήτηση για εργαζομένους υψηλής εξειδίκευσης να αυξάνεται την ώρα που οι μισθοί για τους εργαζομένους με χαμηλή ειδίκευση μειώνονται. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος σε αυτό το σενάριο είναι οι κρίσεις κρατικού χρέους.

3ο σενάριο. Αναπροσαρμογή των τιμών στην αγορά εργασίας: Ο προστατευτισμός γίνεται παγκόσμια τάση και τα παγκοσμιοποιημένα μοντέλα αρχίζουν να ξεφτίζουν. Οι περιορισμοί στη μετανάστευση οδηγούν σε ελλείψεις εργατικού δυναμικού και ο προστατευτισμός πιέζει το παγκόσμιο εμπόριο.

Οι εταιρείες προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις απώλειες με την καινοτομία στην εγχώρια αγορά. Η αγορά εργασίας προσαρμόζεται και η ανάπτυξη παραμένει μέτρια. Ο προστατευτισμός οδηγεί σε μικρότερη απόδοση του επενδεδυμένου κεφαλαίου πιέζοντας τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Ωστόσο η καινοτομία στη ρομποτική και η εστίαση στις τοπικές τεχνικές παραγωγής βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα και έχουν θετικό αντίκτυπο. Ο προστατευτισμός αποτελεί πια τον κανόνα, ενώ τα πραγματικά επιτόκια, οι επενδύσεις, αλλά και η εξέλιξη του δημοσίου χρέους ποικίλλουν από περιοχή σε περιοχή. Στο σενάριο αυτό ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να κινδυνεύσει η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών.

4ο σενάριο. Οργή ενάντια στις μηχανές: Η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη «κλέβουν» πολλές θέσεις εργασίας. Ο προστατευτισμός και οι εθνικιστικές τάσεις αυξάνονται. Η παγκοσμιοποίηση αντιστρέφεται, την ώρα που το παγκόσμιο εμπόριο και η κινητικότητα ανθρώπων, αγαθών και κεφαλαίων περιορίζονται. Τα ρομπότ κυριαρχούν, ενώ χάνονται πολλές θέσεις εργασίας. Ο προστατευτισμός καθίσταται ο κανόνας. Η ισχνή ανάπτυξη μειώνει τα πραγματικά επιτόκια, ενώ τα κρατικά χρέη αυξάνονται. Οι φόροι αυξάνονται, αλλά δεν επαρκούν, λόγω της αύξησης των δαπανών και της ισχνής ανάπτυξης. Οι περιορισμοί στη μετανάστευση δεν συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση της ανεργίας, καθώς η δουλειά των μη εξειδικευμένων εργατών καλύπτεται από τα ρομπότ. Στο σενάριο αυτό τα κρατικά ομόλογα θα ξεπεράσουν τις αποδόσεις των μετοχών, ενώ ως μεγαλύτερος κίνδυνος αναγνωρίζεται το ενδεχόμενο γεωπολιτικών και στρατιωτικών συγκρούσεων.