Η Αλτσίνα, ο Χέντελ και το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων

Φόρος τιμής στον Λευτέρη Βογιατζή είναι το πρώτο ανέβασμα όπερας στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων. Ο λόγος για το μπαρόκ αριστούργημα «Αλτσίνα» που παρουσιάζει η δραστήρια ομάδα μουσικού θεάτρου Ραφή από τις 6 Ιουνίου και για επτά συνολικά παραστάσεις σε σκηνοθεσία Θέμελη Γλυνάτση. Μερικούς μήνες μετά τον «Πυγμαλίωνα» του Ραμό, η μέτζο σοπράνο Αναστασία Κότσαλη, η σοπράνο Λητώ Μεσσήνη, ο μαέστρος Μιχάλης Παπαπέτρου και οι συνεργάτες τους αποφάσισαν να ανεβάσουν τον πήχη με την ένατη κατά σειρά παραγωγή τους από το 2012, οπότε και δημιούργησαν από κοινού την ομάδα. «Είναι το πρώτο τόσο μεγάλης κλίμακας εγχείρημά μας και από πλευράς επιλογής έργου αλλά και από την άποψη του αριθμού των συμμετεχόντων» λέει χαρακτηριστικά η Αναστασία Κότσαλη, η οποία ερμηνεύει τον ρόλο του Ρουτζέρο στην παράσταση. Εξηγεί πως, μέσα απ’ αυτό το πρίσμα, είχε ιδιαίτερη σημασία η επιλογή του χώρου. «Μόλις μάθαμε, λοιπόν, από την κυρία Ειρήνη Λεβίδη ότι ο Λευτέρης Βογιατζής αγαπούσε πολύ το μπαρόκ, τότε το όλο σχέδιο συνδυάστηκε με μοναδικό τρόπο» συνεχίζει.

Η ιστορία της εγκαταλελειμμένης μάγισσας που ξελογιάζει και ξελογιάζεται από τον θαλασσοπόρο θνητό –ένα παραμύθι έρωτα και μεταμορφώσεων με ευθείες αναφορές στον οικείο μύθο της ομηρικής Κίρκης –γοητεύει με το χιούμορ και το πάθος της. «Η Αλτσίνα με ενδιαφέρει –και με ενδιαφέρει κυρίως γιατί η στυλιζαρισμένη ευδαιμονία του μπαρόκ σταδιακά αποδομείται και αυτό που αποκαλύπτεται είναι η τραγική ιστορία δύο γυναικών οι οποίες, ενώ κάνουν τα πάντα για να κρατήσουν τους εραστές τους, εν τέλει μένουν μόνες» σημειώνει χαρακτηριστικά ο Θέμελης Γλυνάτσης. «Στην ιστορία της Αλτσίνα», συνεχίζει ο σκηνοθέτης, «τα μαγευτικά παλάτια και οι κήποι είναι μονάχα ψευδαισθήσεις, κάλυπτρα μιας έρημης πραγματικότητας. Η ελαφρότητα, το χιούμορ, οι κωμικές συμβάσεις, ο μύθος είναι εναύσματα για κάτι πολύ πιο σκοτεινό, τραγικό και θλιμμένο». Ο ίδιος επισημαίνει πως ίσως εκεί να βρίσκεται και το μεγαλείο του μπαρόκ: «Η εκλεκτική σύμβαση συνυπάρχει με την πιο άγρια, αδυσώπητη πραγματικότητα» καταλήγει.

Πολλαπλό στοίχημα

Η Αναστασία Κότσαλη παραδέχεται ότι οι συντελεστές έχουν μεγάλη αγωνία τόσο για το μουσικό αποτέλεσμα όσο και για το σκηνικό. «Ο Γλυνάτσης είναι σκηνοθέτης έντονα φορμαλιστής: ο ερμηνευτής καλείται να υπηρετήσει ένα ανέβασμα με πολλαπλές απαιτήσεις» λέει συγκεκριμένα. Την επόμενη στιγμή εξηγεί ότι πρόκειται για στοίχημα σύνθετο: ένα κλασικό έργο, ένα ιστορικό θέατρο και ένα σκηνικό που βασίζεται σε εγκαταστάσεις ΝΕΟΝ. Στο σημείο αυτό εξαίρει τη συμμετοχή της φωτίστριας Στέλλας Κάλτσου στην παραγωγή της Ραφής και τονίζει ότι ο συνδυασμός των παραπάνω στοιχείων κάνει το εγχείρημα εξαιρετικά ενδιαφέρον. Και οι ερμηνευτές; Η Αναστασία Κότσαλη κάνει και σε αυτούς ιδιαίτερη αναφορά. «Θεωρώ πως έχει ενδιαφέρον να δει κανείς ανθρώπους της γενιάς μας σε πρωταγωνιστικούς ρόλους» λέει και προσθέτει ένα ακόμη «προκλητικό» στοιχείο: «Εν προκειμένω συνεργάζονται μαζί μας άνθρωποι οι οποίοι έχουν συνηθίσει να δουλεύουν με άλλα οικονομικά δεδομένα. Κι όμως, προσαρμόζονται στις δυνατότητές μας, βρίσκουν λύσεις. Επιστρέφουν και οι ίδιοι σε μια συνθήκη διαφορετική η οποία γεννά κάτι ενδιαφέρον. Ολοι μας δουλεύουμε επάνω σε κάτι τέτοιο. Δεν υπάρχει καμία σχέση με μια κατάσταση του τύπου «βγαίνω και τα λέω σε μια βολική στάση»».

Στα τέσσερα χρόνια της ύπαρξής της η Ραφή κινείται κυρίως στον άξονα των site specific παραγωγών γύρω από το λυρικό ρεπερτόριο και τον διάλογό του με τα νέα Μέσα. Η ομάδα έχει συνεργαστεί με το Θέατρο Πόρτα, το Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, την Οικία Κατακουζηνού, τη Knot Gallery, το Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων. Παρά τον ενθουσιασμό στη φωνή της, η Αναστασία Κότσαλη παραδέχεται ότι οι δυσκολίες κάθε άλλο παρά λείπουν: «Τα χρήματα που βάζουμε σε αυτή την ιστορία είναι από ίδιες πηγές. Στη χώρα μας δυστυχώς δεν είναι αναπτυγμένη η κουλτούρα της χορηγίας. Τώρα φαίνεται σιγά-σιγά πως γίνεται μια προσπάθεια από πλευράς των μεγάλων οργανισμών, οι οποίοι άλλωστε δίνουν και τον τόνο». Η ίδια εξηγεί ότι ο αυτοχρηματοδοτούμενος χαρακτήρας των παραγωγών δημιουργεί ένα καινούργιο, περισσότερο σύνθετο «μοντέλο»: ο καλλιτέχνης, λέει, είναι και παραγωγός, ασχολείται και με την επικοινωνία. «Ολοι τα κάνουμε όλα. Εχεις το άγχος το δημιουργικό αλλά και το οργανωτικό. Σε ό,τι μας αφορά, το πρώτο που φροντίζουμε πάντα είναι να πληρωθούν οι συνεργάτες». Ξεκαθαρίζει πως δεν της αρέσει να γκρινιάζει, αλλά θεωρεί ότι οι καλλιτέχνες καλούνται, στις σημερινές συνθήκες, να αποκτήσουν άλλη κουλτούρα. «Τα πράγματα έχουν γίνει πολύ πιο σύνθετα, οι απαιτήσεις είναι απείρως μεγαλύτερες και, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οφείλεις κι εσύ να κατεβάσεις πολύ το εγώ σου. Αισθάνεσαι ότι έχεις ανάγκη τον άλλον όσο σε έχει κι εκείνος. Καμία σχέση με τον λυρικό τραγουδιστή που βγαίνει με τουπέ στη σκηνή».

Από το Κόβεντ Γκάρντεν στην ΕΛΣ

Η «Αλτσίνα», opera seria του Χέντελ, ανέβηκε για πρώτη φορά στο Κόβεντ Γκάρντεν του Λονδίνου τον Απρίλιο του 1735 και η υπόθεση βασίζεται στον «Orlando Furioso» του Αριόστο, όπως άλλωστε και τα έργα «Orlando» και «Ariodante» του ίδιου συνθέτη. Οπως συνέβη και με τα άλλα έργα της ίδιας κατηγορίας του Χέντελ, έπεσε στην αφάνεια: ύστερα από μία αναβίωση στο Mπρούνσβικ το 1738, δεν ξαναπαρουσιάστηκε πριν από το 1928, οπότε και ανέβηκε μια παραγωγή της στη Λειψία. Η διάσημη αυστραλή σοπράνο Τζόαν Σάδερλαντ ερμήνευσε τον ρόλο στο ντεμπούτο της στο θέατρο La Fenice της Βενετίας τον Φεβρουάριο του 1960 σε σκηνοθεσία Φράνκο Τζεφιρέλι και στην όπερα του Ντάλας τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου. Μια από τις αξιοσημείωτες παραγωγές του έργου στα πρόσφατα χρόνια ήταν αυτή της Οπερας του Παρισιού, σε σκηνοθεσία Ρόμπερτ Κάρσεν το 1999, η οποία αναβίωσε και στην Οπερα του Σικάγου με πρωταγωνίστρια τη Ρενέ Φλέμινγκ. Σε ό,τι αφορά τα καθ’ ημάς, είναι η δεύτερη φορά που ανεβαίνει στην Ελλάδα μετά την παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής το 2005. Στην παραγωγή της Ραφής, την ευθύνη της μουσικής διεύθυνσης του μουσικού συνόλου που συμμετέχει έχει ο Μιχάλης Παπαπέτρου, ο οποίος παίζει επίσης τσέμπαλο, ενώ τον ρόλο του τίτλου ερμηνεύουν οι σοπράνο Σωτηρία Γιαννούδη και Μιράντα Μακρυνιώτη. Συμπράττουν λυρικοί τραγουδιστές της νεότερης γενιάς καθώς επίσης και ηθοποιοί.

πότε & πού:

Η «Αλτσίνα» του Χέντελ παρουσιάζεται στις 6, 7, 9, 11, 13, 15 και 16 Ιουνίου στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων Λευτέρης Βογιατζής (Κυκλάδων 11 και Κεφαλληνίας, Κυψέλη). Ωρα έναρξης παραστάσεων: 20.30.