Μια φορά κι έναν καιρό, πριν από είκοσι πέντε ολόκληρα χρόνια, όταν τα τηλεοπτικά παράθυρα ήταν ερμητικά κλειστά και τα ελληνικά κανάλια μονάχα δύο, η μικρή οθόνη δεν γέμιζε τα μεσημέρια με φωνές από πανελίστες και με τα νέα τηςΤζούλιας Αλεξανδράτου.Αντί για αυτή την ξανθιά πρώην αναπληρωματική Σταρ Ελλάς, η τηλεόραση έδειχνε κοντινά πλάνα από τη Μαρουλίτα το Μαρούλι, τη Μάτα την Ντομάτα, τη Βεατρίκη το Σπαράγγι και άλλες σταρ της μυθικής «Φρουτοπίας». Μιας χώρας που την έβαλε στον χάρτη η δαιμόνια πένα του πολυγραφότερου σήμερα έλληνα παραμυθά, τουΕυγένιου Τριβιζά.Τα χρόνια πέρασαν, τα ιδιωτικά κανάλια (τερατο)γεννήθηκαν, τα παιδικά προγράμματα πήραν δυσμενή μετάθεση τα ξημερώματα, ένα όμως πράγμα έμεινε αναλλοίωτο: η φρεσκάδα εκείνων των φρούτων και των ζαρζαβατικών. Σε πείσμα όλων των μεταλλαγμένων τηλε-προϊόντων με τα οποία καθημερινά μας ταΐζουν, η Μαρουλίτα, η Μάτα και η Βεατρίκη παραμένουν ακμαίες, σε αντίθεση με τη δύσμοιρη Τζούλια που μέρα με τη μέρα μαραζώνει.
Πριν από δύο χρόνια ο αγαπημένος συγγραφέας των παιδιών, ο οποίος όταν δεν σκαρφίζεται παράλληλους κόσμους διδάσκει Εγκληματολογία στο Ρέντινγκ της Βρετανίας, έκανε την επιστροφή του στην ΕΡΤ. Αυτή τη φορά όχι με ήρωες που τους υποδύονται κούκλες τουΦαίδωνα Σοφιανού αλλά με τρισδιάστατα κινούμενα σχέδια (3D animation): «Το ποντικάκι που ήθελε να αγγίξει ένα αστεράκι» και τελικά τα κατάφερε, μια παραγωγή διεθνών προδιαγραφών, απέδειξε ότι τα παιδιά δεν πρέπει να είναι καταδικασμένα να βλέπουν για πάντα Πόκεμον και άλλα παρόμοια προγράμματα που τα κανάλια αγοράζουν σε προνομιακή τιμή και με το τσουβάλι. Εφέτος τα Χριστούγεννα λοιπόν ο Τριβιζάς θα ξαναχτυπήσει στην κρατική τηλεόραση με το επίσης τρισδιάστατο «Ενα δέντρο, μια φορά». Και ο αέρας Χόλιγουντ καλά κρατεί καθώς φέρει την υπογραφή της εταιρείας Τime Lapse Ρictures των Παναγιώτη ΡάππακαιΝάσου Βακάλη. Με τον πρώτο να είναι μεταξύ άλλων συνεργάτης τουΣτίβεν Σπίλμπεργκ και ισόβιο μέλος της Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών Κινηματογράφου των ΗΠΑ και τον δεύτερο να συνεργάζεται από το 2004 με την Dreamworks και να ποζάρει υπερήφανος με το ΕΜΜΥ που κέρδισε το 2006.
Η ιστορία ενός καχεκτικού δέντρου που έχει φυτρώσει στο πεζοδρόμιο και ζητάει από ένα κατατρεγμένο αγόρι να το στολίσει για να μοιάζει σαν τα άλλα, τα χριστουγεννιάτικα, σε μια μαγική νύχτα κατά την οποία μπορούν να συμβούν και συμβαίνουν τα πάντα, είναι πολύ φιλόδοξη για να περιοριστεί επί ελληνικού εδάφους. Πάντως πολλοί εγχώριοι καλλιτέχνες δέχθηκαν με χαρά να δανείσουν τη φωνή τους στους ήρωες. Ευχάριστη έκπληξη, η επιλογή τουΔιονύση Σαββόπουλουστον ρόλο του δέντρου. Ενώνουν τις δυνάμεις τους επίσης οιΔημήτρης Πιατάς ,Παύλος Χαϊκάλης,Παύλος Κοντογιαννίδης ,Μιχάλης Μητρούσης, Γιάννης ΚακλέαςκαιΜαρία Ναυπλιώτου , ενώ τη μουσική γράφει ο Δημήτρης Παπαδημητρίου.
Οσο για τον ίδιο τον Ευγένιο Τριβιζά, με 180 τίτλους βιβλίων να κυκλοφορούν με την υπογραφή του (με πιο πρόσφατους τους «Δραπέτες της σκακιέρας») και τέσσερα έργα του να ανεβαίνουν σε ισάριθμες παιδικές σκηνές αυτόν τον χειμώνα, δεν βρίσκει χρόνο να οργανώσει το… τέλειο έγκλημα. Μας μιλάει για τα παραγκωνισμένα παιδικά προγράμματα, για το πώς η εγκληματολογία μπορεί να τροφοδοτήσει τη φαντασία ενός παραμυθά και σχολιάζει την τηλεόραση με τον δικό του μοναδικό τρόπο.
– Ως υπερήφανος μπαμπάς της «Φρουτοπίας» χαίρεστε όταν πέφτετε πάνω σε κάποιο μανάβικο που έχει δανειστεί τον τίτλο της; Αντιθέτως,όταν η Coca-Cola ήθελε να λανσάρει ομώνυμο φρουτοποτό,δεν διστάσατε να διεκδικήσετε και να κερδίσετε την πατρότητα του ονόματος. Δεν θέλατε ένα πρόγραμμα τόσο κοντά στις παιδικές μας μνήμες να συνδεθεί με μια γιγάντια πολυεθνική;
«Το θέμα της “Φρουτοπίας” είναι η αντίσταση των φρούτων μιας μυθικής χώρας, τα οποία αρνούνται να υποκύψουν στην εκμετάλλευση των μανάβηδων και δύο παντοδύναμων και αδίστακτων πολυεθνικών εταιρειών, της Λεμονοστυφέν, η οποία σχεδιάζει να τα κάνει αναψυκτικά, και της Κομποστάλ, που είναι αποφασισμένη να τα κάνει κομπόστες. Η οικειοποίηση και η χρήση του τίτλου ως εμπορικού σήματος από την Coca-Cola θα αναιρούσε τον μύθο, το μήνυμα και το πνεύμα του έργου».
– Αξιόλογοι ηθοποιοί που είχαν δανείσει τη φωνή τους σε Φρούτα και Λαχανικά του συγκεκριμένου έργου, όπως ο Παύλος Χαϊκάλης και ο Δημήτρης Πιατάς,μνημονεύουν συχνά τον παρεΐστικο τρόπο με τον οποίο δημιουργούνται τα τηλεοπτικά προγράμματα όταν υπήρχαν μόνο δύο κανάλια.Εχοντας φτιάξει μια dream team για το «Δέντρο»,ευελπιστείτε να μεταφέρετε στη μικρή οθόνη κάτι από τη χαμένη της μαγεία;
«Σε αντίθεση με τη “Φρουτοπία”, που είναι το πιο πολυπρόσωπο απ΄ όλα μου τα έργα, το “Ενα δέντρο, μια φορά” είναι μια μικρή ποιητική χριστουγεννιάτικη ιστορία διάρκειας περίπου 20 λεπτών. Επειδή μάλιστα η Τime Lapse Ρictures την προορίζει για τη διεθνή αγορά, έχω ελαχιστοποιήσει στο σενάριο τον λόγο. Είναι πολύ λίγες οι ατάκες που ακούγονται (“Στόλισέ με! ” παρακαλεί το δέντρο, “Πιάστε τον! ” φωνάζει ένας διαβάτης που καταδιώκει το παιδί, “Κόψτε το! ” προστάζει ένας μηχανικός υπεύθυνος για τη διαπλάτυνση του δρόμου δείχνοντας το δέντρο κτλ.). Γι΄ αυτόν τον λόγο ρώτησα τους συνεργάτες μου αν θα τους πείραζε να πουν μόνο δυο-τρεις λέξεις ο καθένας. Σε αντίθεση με πολλούς “καλλιτέχνες” οι οποίοι θεωρούν ως και υποτιμητικό να συμμετέχουν σε παιδικά έργα, δέχθηκαν όλοι να προσφέρουν την πείρα και το ταλέντο τους σε ένα παραμύθι αναβαθμίζοντας με αυτόν τον τρόπο το είδος».
– Τι σας έκανε να σκεφθείτε ότι ο Διονύσης Σαββόπουλος θα ήταν ιδανικός για τη φωνή του Δέντρου;
«Μου είχε αφηγηθεί πριν από μερικά χρόνια μια φανταστική ιστορία για την επιστροφή του στη Θεσσαλονίκη με ένα φορτηγό και θυμάμαι ότι κρεμόμουν από τα χείλη του. Για μένα ήταν ο ιδανικός ερμηνευτής για τη ζεστή, βαθιά και πικραμένη φωνή ενός δέντρου. Ας μην ξεχνάμε βέβαια και τη φράση του “Τη νύχτα αυτή τη λέμε εμείς φωτιά, εσύ την είπες δέντρο”». – Πρόκειται για τη δεύτερη μεγαλόπνοη συνεργασία σας με την ΕΡΤ ύστερα από 25 ολόκληρα χρόνια.Αν η κρατική τηλεόραση σας πρότεινε να γίνετε υπεύθυνος παιδικού προγράμματος,θα δεχόσασταν;
«Δεν θα δεχόμουν διότι τον ελάχιστο χρόνο που μου απομένει από τις εγκληματολογικές μου ασχολίες προτιμώ να τον διαθέτω στη δημιουργική συγγραφή και όχι σε διοικητικής φύσεως καθήκοντα».
– Ενώ τη δεκαετία του 1980 τα παιδικά προγράμματα προβάλλονταν μεσημεριανές και απογευματινές ώρες, πλέον οι μικροί τηλεθεατές αντιμετωπίζονται σαν παιδιά… νυχτοφυλάκων,με τα κινούμενα σχέδια να προβάλλονται τα ξημερώματα… «Είναι και αυτό μια εκδήλωση της αδιαφορίας και της υποτίμησης των παιδικών προγραμμάτων και κατ΄ επέκταση των ίδιων των παιδιών από την τηλεόραση. Ενώ ετοιμάζουμε λουκούλλεια πολιτιστικά γεύματα για τον εαυτό μας, πετάμε στα παιδιά μόνο πενιχρά πολιτιστικά ψίχουλα. Τα παιδικά προγράμματα θεωρούνται κάτι το δευτερεύον, με αποτέλεσμα το επίπεδό τους να είναι χαμηλό, τα παιδιά να τα βαριούνται και να παρακολουθούν εκπομπές για ενηλίκους. Και ύστερα αγανακτούμε όταν τα “ακατάλληλα” προγράμματα έχουν αρνητικές επιδράσεις. Απλά πληρώνουμε το τίμημα της αδιαφορίας μας. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι παιδικά προγράμματα τέτοιας υψηλής ποιότητας που θα επιθυμούν να τα βλέπουν και ενήλικοι».
– Είστε καθηγητής Εγκληματολογίας σε βρετανικό πανεπιστήμιο και ο πιο αγαπημένος παραμυθάς στην Ελλάδα.Πόσο…Δόκτωρ Τζέκιλ και Μίστερ Χάιντ αισθάνεστε;
«Δεν έχω μπει ακόμη στον πειρασμό να κάνω το τέλειο έγκλημα, πολλά όμως από τα θέματα που πραγματεύεται η σύγχρονη εγκληματολογία, όπως η ενοχή, η παραβατικότητα και η τιμωρία, προσφέρουν πλούσιο υλικό για τα βιβλία μου. Οπως η δίκη και η καταδίκη ενός σκιάχτρου που ονειρεύεται να πετάξει στο “Ονειρο του σκιάχτρου”, οι ενοχές της ηρωίδας στη “Νύχτα της μπανανόφλουδας” και οι εξωφρενικοί τρόποι εκτέλεσης καταδίκων στο “Τηγάνι του δήμιου”».
– Παλαιότερα σας είχε ζητηθεί να σχολιάσετε την υπόθεση της εξαφάνισης του μικρού Αλεξ με την ιδιότητα του εγκληματολόγου.Οταν η δημοσιότητα κόπασε,η ελληνική τηλεόραση σταμάτησε να ασχολείται, άφησε τον Αλεξ στη μοίρα του με συνοπτικές διαδικασίες.Δεν είναι και αυτό ένα είδος εγκλήματος από μόνο του;
«Χωρίς αμφιβολία. Δεν είναι όμως μόνο η τηλεόραση που “εγκαταλείπει” αλλά και το ίδιο το σωφρονιστικό μας σύστημα. Δεν είναι μόνο τα θύματα που εγκαταλείπονται αλλά και οι ανήλικοι δράστες. Τον περασμένο Απρίλιο στο Ντονκάστερ της Βρετανίας, με τη δικαιολογία ότι θα τους δείξουν μια αλεπού, οι δράστες παρασύρουν σε μια έρημη περιοχή δύο παιδιά και εκεί τα υποβάλλουν σε αποτρόπαια βασανιστήρια. Τα αναγκάζουν να μασήσουν τσουκνίδες, τα σφυροκοπούν με τούβλα, καίνε με κάφτρες αποτσίγαρων τα βλέφαρά τους, τα αναγκάζουν να προβούν σε σεξουαλικές πράξεις μεταξύ τους. Τα θύματα ικετεύουν να τα σκοτώσουν για να πάρουν ένα τέλος τα βάσανά τους. Κι όμως οι θύτες δεν ήταν παραπάνω από 12 ετών, προερχόμενοι από προβληματικές οικογένειες και κατ΄ επέκταση ανίκανοι ακόμη και να διακρίνουν εκφράσεις πόνου ή φόβου στα πρόσωπα των άλλων».
– Μια τέτοια ιστορία θα μπορούσε να τροφοδοτήσει την ελληνική τηλεόραση επί μήνες ολόκληρους…
«Με τη διαφορά ότι η ελληνική κοινωνία δεν θα είχε να προσφέρει κάποια “λύση”. Στην περίπτωση, π.χ., του λιθοβολισμού και της δολοφονίας του μικρού Τζέιμς Μπάλγκερ από δύο ενδεκάχρονα αγόρια, οι δράστες αφέθηκαν ελεύθεροι ύστερα από οκτώ χρόνια επειδή κρίθηκε ότι δεν παρουσίαζαν πλέον κανέναν κίνδυνο για τους συνανθρώπους τους. Για να γίνει όμως αυτό, το βρετανικό κράτος επένδυσε 4 εκατ. στερλίνες σε εντατική ψυχοθεραπεία και αποκατάσταση αυτών των παιδιών».
– Εχετε αναφερθεί στον όρο «happy violence» και στις επιπτώσεις που μπορεί να έχει σε μικρούς τηλεθεατές.Ενας Τουίτι που χτυπάει τον Σιλβέστερ με σφυρί σε συνδυασμό με ένα διαταραγμένο οικογενειακό περιβάλλον θα μπορούσε να διεγείρει την παιδική επιθετικότητα;
«Το πρόβλημα δεν είναι τόσο ότι ένας ήρωας σφυροκοπάει, τεμαχίζει ή κάνει χαλκομανία τον άλλον ή ότι το αμέσως επόμενο λεπτό το θύμα της βίας εμφανίζεται σώο και αβλαβές να συνεχίζει το διασκεδαστικό κυνηγητό, μεταδίδοντας έτσι μια κάθε άλλο παρά ρεαλιστική αντίληψη για τις συνέπειες των βίαιων πράξεων. Εχει υπολογιστεί ότι τα παιδικά κινούμενα σχέδια στις ΗΠΑ περιλαμβάνουν κατά μέσον όρο 32 βίαιες πράξεις την ώρα και ταινίες όπως τα “Χελωνονιντζάκια” 133 βίαιες πράξεις την ώρα. Αν σκεφθείτε πόσες ώρες την ημέρα παρακολουθούν τέτοια προγράμματα τα παιδιά, μπορείτε να υπολογίσετε τη βία την οποία καθημερινά εισπράττουν. Οφείλω να τονίσω όμως ότι, ακόμη και αν ήταν δυνατόν να καταργηθεί διά μαγείας η βία από τα τηλεοπτικά προγράμματα και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, αυτό σίγουρα δεν θα εξάλειφε τη βία από την κοινωνία, ούτε καν θα οδηγούσε σε σημαντική μείωσή της. Η τηλεόραση μπορεί να αποτελέσει έναν βολικό αποδιοπομπαίο τράγο και να αποτρέψει την προσοχή μας από τη βία στο άμεσο περιβάλλον του παιδιού, στο σχολείο ή πολλές φορές και μέσα στην ίδια του την οικογένεια». – Εχουν ειπωθεί πολλά για την τηλεόραση. Υπάρχουν κάποια γνωμικά που έχετε ξεχωρίσει;
«“Αν η τηλεόραση δεν βρισκόταν τόσο μακριά από το ψυγείο, κάποιοι από εμάς δεν θα κάναμε καθόλου γυμναστική” διά στόματος Τζόι Ανταμς, αλλά και “Το θέατρο είναι ζωή. Το σινεμά τέχνη. Η τηλεόραση έπιπλο” από κάποιον ευφυή ανώνυμο».
– Το κανάλι της «Φρουτοπίας» λέγεται Τούτι-Φρούτι.Ποιες οι ομοιότητες και ποιες οι διαφορές με τα αντίστοιχα ελληνικά;
«Το Τούτι-Φρούτι το διευθύνει ο Κουμάσης το Κούμαρο, με υποδιευθυντή τον Χασμούριο Βαρεμάρ, το μαραγκιασμένο μούσμουλο, και μια συμβουλευτική επιτροπή που απαρτίζεται από επτά σπουδαία λάχανα. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι το δημοφιλέστερο μοντέλο τηλεόρασης στη “Φρουτοπία” είναι η τηλεόραση χωρίς οθόνη. Λειτουργεί ως εξής: τη γυρίζεις από την άλλη μεριά και τη βλέπεις από πίσω. Ξεβιδώνεις, δηλαδή, το κάλυμμα και κοιτάς με τις ώρες τα καλώδια. Αν είσαι τυχερός να είναι μπερδεμένα, καταλαβαίνεις ότι έχουν πολύ πιο ενδιαφέρουσα… πλοκή από τα περισσότερα προγράμματα του Τούτι-Φρούτι. Οποιεσδήποτε ομοιότητες με πρόσωπα και πράγματα από την ελληνική τηλεπραγματικότητα είναι… απολύτως συμπτωματικές».
