Σήμερα είναι η τελευταία ημέρα που μπορείτε να δείτε το έργο «Η πείνα στην Αθήνα τον χειμώνα του 1941-1942» του Γιώργου Χατζημιχάλη, ενός από τους πιο γνωστούς εκπροσώπους της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα, ο οποίος μάλιστα εκπροσώπησε και τη χώρα μας στην 51η Μπιενάλε της Βενετίας. Το κινητό αυτό έργο βρίσκεται τώρα στο προαύλιο του Ωδείου Αθηνών, στις προσωρινές, δηλαδή, εγκαταστάσεις του ΕΜΣΤ (Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης), αφότου επισκέφθηκε τον πεζόδρομο της Βουκουρεστίου, την οδό Ερμού, την πλατεία Αμερικής, τους Αμπελοκήπους, την πλατεία Κολοκοτρώνη και την πλατεία Αναγεννήσεως. Για όσους δεν έτυχε να πέσουν πάνω του, πρόκειται για ένα κιβώτιο, σαν μισό κοντέινερ ή σαν δύο χημικές τουαλέτες πλάι πλάι. Ωστόσο το φινίρισμά του είναι άλλης τάξης, ένα εξαιρετικό, επιβλητικό ματ μαύρο, κούκλα…
Η επιμελήτρια του ΕΜΣΤ Δάφνη Βιτάλη το περιγράφει σίγουρα καλύτερα: «Τον χειμώνα του 1941-42 έχασαν τη ζωή τους χιλιάδες άνθρωποι από τον λιμό και το ψύχος στην Αθήνα.Σκοπός του καλλιτέχνη είναι να επικαιροποιήσει το δραματικό αυτό ιστορικό γεγονός και να ενεργοποιήσει τις μνήμες,φέρνοντας σε επαφή τους Αθηναίους με την πρόσφατη ιστορία της πόλης.Το βίντεο έχει λεπτό κριτικό χαρακτήρα και θα προβάλλεται από μια τηλεόραση τοποθετημένη μέσα σε ένα container,από το παράθυρο του οποίου οι περαστικοί θα μπορούν να το παρακολουθούν» . Πράγματι, το κιβώτιο έχει ένα παραθυράκι στο οποίο μπορεί κανείς να κολλήσει το πρόσωπό του και να δει σειρά εικόνων, τη μία μετά την άλλη, με πολλά πολλά πτώματα. Επίσης, από τη μία πλευρά, εκτός από τα αναπόφευκτα γκραφίτι, φέρει και λάβαρο, το οποίο, άσχετα με τη μορφική λειτουργία του που προφανώς δεν απασχολεί ούτε τον καλλιτέχνη ούτε κανέναν άλλο, πιστοποιεί τον τίτλο και την πατρότητά του, τόσο την καλλιτεχνική όσο και τη θεσμική. (Επειδή, ασφαλώς, στην ερώτηση κάποιου αδαούς περαστικού: «Τι είναι τούτο τώρα;», κάποιος άλλος περαστικός πρέπει να έχει τη δυνατότητα να απαντήσει άμεσα: «Μα είναι του Χατζημιχάλη και το παρουσιάζει το ΕΜΣΤ!»…)
Το έργο αυτό εγκαινίασε το νέο πρόγραμμα του ΕΜΣΤ, υπό τον τίτλο «Εντός & Εκτός», μια σειρά από παρουσιάσεις νέων έργων ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, τόσο σε εσωτερικούς όσο και σε εξωτερικούς / δημόσιους χώρους. Ο Γιώργος Χατζημιχάλης είναι από τις πάγιες επιλογές του ΕΜΣΤ και το έργο αυτό είναι χαρακτηριστικό ως επιλογή για την κατεύθυνση του μουσείου.
Μιλώντας, ωστόσο, για την κατεύθυνση του μουσείου, ίσως θα έπρεπε να διαλευκάνουμε, έστω λίγο, μια παγίδα στην οποία, παρ΄ ότι είναι εμφανής, πέφτουμε συχνά: η θεσμική ανάγκη ύπαρξης και ενεργού παρουσίας ενός μουσείου σύγχρονης τέχνης έχει αποτελέσει πάντοτε προτεραιότητα έναντι της αποτίμησης των επιλογών του- καλλιτεχνικών και στρατηγικών/ διοικητικών. Οποιος διανοείται να πει δημόσια κάτι όχι αναφανδόν θετικό γι΄ αυτό, διαπράττει μείζον ηθικό παράπτωμα. Το ΕΜΣΤ δεν έχει κτίριο και άρα πρέπει πρωτίστως να το «στηρίζουμε». Οποια στάση και αν τηρεί το μουσείο, όποιο πρόγραμμα και αν έχει, όπως και αν συγκροτεί τις συλλογές του, δίχως να κατακτά υπολογίσιμη φήμη διεθνώς, εμείς οφείλουμε να είμαστε ευχαριστημένοι, απλώς επειδή το ΕΜΣΤ είναι παρόν και ενίοτε δείχνει διεθνούς φήμης καλλιτέχνες (όπως, από την ερχόμενη εβδομάδα, τη Σιρίν Νεσάτ). Αλλιώς θέλουμε το «κακό» του. Και τα γράφω αυτά με έντονη επίγνωση ότι χαϊδεύουν τα αφτιά όσων τα προηγούμενα χρόνια αντιστρατεύονταν τις επιλογές του ΕΜΣΤ για εντελώς λάθος λόγους, υπερασπιζόμενοι την «αληθινή τέχνη» ή τις συντεχνίες τους. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κάποια στιγμή το ΕΜΣΤ δεν πρέπει να κριθεί δίχως το ελαφρυντικό του γεγονότος ότι χρειάζεται «στήριξη». Το «απυρόβλητο» αυτό καταδεικνύει όχι μόνο ένα έλλειμμα στην κριτική τέχνης αλλά, κυρίως, το πραγματικό πολιτικό έλλειμμα του εγχώριου καλλιτεχνικού κόσμου. Εδώ είναι η πραγματική πολιτική- τα άλλα είναι φληναφήματα που εντυπωσιάζουν μόνο ερασιτέχνες πολιτικούς στοχαστές των Εξαρχείων.
Α, ναι, το έργο λοιπόν! Αλλά τι άλλο να πει κανείς για το έργο; Είναιεδώ και χρόνια- της μόδας τα αρχεία και η «σύγχρονη ιστορία». Ανασύρουμε λοιπόν υλικό από τα αρχεία του Ερυθρού Σταυρού, της ΕΡΤ και του Μουσείου Μπενάκη. Πρέπει να «παρέμβουμε» στον δημόσιο χώρο. Φτιάχνουμε λοιπόν ένα μετακινούμενο κουτί. Μας πλήττει οικονομική κρίση. Επικαλούμαστε λοιπόν τον Χειμώνα του 1941-42. Αυτό δεν είναι όλο; Εχασα κάτι;
ΕΜΣΤ,Κτίριο Ωδείου Αθηνών,Βασ.Γεωργίου Β΄ 17-19 & Ρηγίλλης, Αθήνα (η είσοδος επί της οδού Ρηγίλλης),τηλ.210 9242.111-2, www.emst.gr, http://fixit-emst.blogspot.com
www.artfully-on-saturday.blogspot.com
