Annie Jacobsen
Operation Paperclip.
The Secret Intelligence Program That
Brought Nazi Scientists to America
Εκδόσεις Little, Brown and Company, 2004,
σελ. 575, τιμή 30 δολάρια ΗΠΑ

Στις 3 Ιανουαρίου 1999 πέθανε στο Αμβούργο πλήρης ημερών (93 ετών) ο Αρτουρ Ρούντολφ, επιφανής επιστήμονας που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη δημιουργία των πυραύλων Πέρσινγκ και Κρόνος 5. Είχε εργαστεί επί μακρόν για τον αμερικανικό στρατό και τη NASA. Δεκαπέντε χρόνια νωρίτερα, μπροστά στο δίλημμα να ανακριθεί για εγκλήματα πολέμου που είχε διαπράξει κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ή να του αφαιρεθεί η αμερικανική υπηκοότητα και να εγκαταλείψει τις ΗΠΑ, επέλεξε τη δεύτερη λύση. Δεν ήταν κι άσχημα, αφού τα μέλη της οικογένειάς του θα διατηρούσαν την αμερικανική υπηκοότητα, ενώ ο ίδιος θα συνέχιζε να συνταξιοδοτείται από το αμερικανικό κράτος ως τον θάνατό του. Ο Ρούντολφ υπήρξε μέλος του ναζιστικού κόμματος και επιχειρησιακός διευθυντής του προγράμματος παραγωγής πυραύλων V-2 του Χίτλερ (δεύτερος τη τάξει μετά τον Βέρνερ φον Μπράουν).

Από το 1946 βέβαια ήταν γνωστό πως οι Αμερικανοί μετέφεραν ναζιστές επιστήμονες από τη Γερμανία στις ΗΠΑ και πως τους χρησιμοποίησαν κυρίως για την παραγωγή πυραύλων και εξελιγμένων οπλικών συστημάτων. Γνωστό επίσης ήταν το πρόγραμμα μέσω του οποίου πραγματοποιήθηκε η μεταφορά τους: Operation Paperclip. Εκείνο που ουδείς μπορούσε να συλλάβει ήταν το μέγεθός του. Τα σχετικά ντοκουμέντα παρέμειναν απόρρητα ως το 1998, όταν ο πρόεδρος Κλίντον εξέδωσε τη Nazi War Crimes Disclosure Act. Ετσι έγινε δυνατή η πρόσβαση των ερευνητών στο μεγαλύτερο μέρος των σχετικών αρχείων.
Η δημοσιογράφος Αν Τζέικομπσον με το βιβλίο της Operation Paperclip ανέλαβε ένα τεράστιο έργο: να συνθέσει το υλικό, να συνομιλήσει με τους επιζώντες και τους γνωστούς και τους συγγενείς τους, να ερευνήσει λεπτομερώς τις πιο κραυγαλέες περιπτώσεις, ανάμεσα στις οποίες περιλαμβάνονται: έξι από όσους συνεργάζονταν απευθείας με τον Χίτλερ, τον Γκέρινγκ και τον Χίμλερ, δεκαπέντε που υπήρξαν ενεργά μέλη του ναζιστικού κόμματος και δέκα οι οποίοι ήταν αξιωματούχοι των SS, ενώ έξι είχαν παραπεμφθεί ως εγκληματίες πολέμου στη Δίκη της Νυρεμβέργης.
Μπορεί να γνωρίζαμε πως πολλοί ναζιστές επιστήμονες, με εξέχουσα περίπτωση εκείνη του Βέρνερ φον Μπράουν, μεταφέρθηκαν στην Αμερική, ουδείς όμως θα φανταζόταν ότι ξεπερνούν τους 1.600! Και όχι μόνο φυσικοί και τεχνικοί που εργάστηκαν στην ανάπτυξη νέων οπλικών συστημάτων αλλά και χημικοί μηχανικοί και γιατροί. Ανάμεσα στους πιο γνωστούς ήταν και ο Τέοντορ Μπέντσινγκερ (ο οποίος εφηύρε το «θερμόμετρο αφτιού») και πέθανε 94 ετών το 1999.
Τον Μάρτιο του 1945, όταν τα αγγλοαμερικανικά στρατεύματα προήλαυναν προς το Βερολίνο, ένας Πολωνός ανακάλυψε στις τουαλέτες του Πανεπιστημίου της Βόννης τη λίστα Osenberg που περιείχε τα ονόματα των επιστημόνων οι οποίοι είχαν ανακληθεί από το μέτωπο το 1942 για να εργαστούν στα νέα όπλα μαζικής καταστροφής που ετοίμαζε το Γ’ Ράιχ. Ο Πολωνός παρέδωσε τη λίστα στη βρετανική μυστική υπηρεσία Μ16. Για τους Συμμάχους που έψαχναν να βρουν αποθήκες χημικών όπλων και τους επιστήμονες και τεχνικούς που τα παρήγαν (προκειμένου να τους περάσουν από δίκη) η λίστα ήταν μάννα εξ ουρανού.
Οι Αμερικανοί ωστόσο πολύ γρήγορα άλλαξαν γνώμη και ξέχασαν τις δίκες. Ολοι αυτοί θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμοι για την ανάπτυξη των δικών τους όπλων –και φυσικά δεν έπρεπε να τους «πάρουν» οι Σοβιετικοί. Ετσι δημιούργησαν την Επιχείρηση Paperclip (συνδετήρας) και τους μετέφεραν στις ΗΠΑ.
Την επιχείρηση είχε εγκρίνει ο πρόεδρος Τρούμαν υπό την προϋπόθεση ότι οι επιστήμονες εκείνοι δεν θα βαρύνονταν με εγκλήματα πολέμου. Αλλά ποιος ήταν αθώος; Επρεπε όμως να σωθούν τα προσχήματα. Για τούτο και στους φακέλους παραλείφθηκαν τα επιβαρυντικά έγγραφα και επισυνάφθηκαν άλλα, «ουδέτερα» –πραγματικά ή πλαστά.
Η επιχείριση τέθηκε σε εφαρμογή με άκρα μυστικότητα και, παρά το γεγονός ότι η ύπαρξή της αποκαλύφθηκε σχεδόν αμέσως από τους «New York Times», το «Newsweek» και άλλα έντυπα, οι λεπτομέρειες και το βάθος της παρέμειναν άγνωστα ως σήμερα.
Οι εξαμερικανισθέντες λ.χ. γιατροί του Γ’ Ράιχ έπαιξαν πολύ μεγαλύτερο ρόλο από όσο φανταζόμαστε στην εξέλιξη του Ψυχρού Πολέμου, που δικαίως θα λέγαμε πως δεν άρχισε με τα περί «σιδηρού παραπετάσματος» του Τσόρτσιλ το 1946 αλλά, στην πραγματικότητα, έναν χρόνο νωρίτερα. Αυτοί θα ανέπτυσσαν τα χημικά τα οποία αργότερα χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο του Βιετνάμ. Ενας τους, ο Φριτς Χόφμαν (που πέθανε το 1967), ερεύνησε κάθε μορφή τοξικής ουσίας, από τα παραισθησιογόνα ως τα πλέον θανατηφόρα αέρια. Δεν είναι απολύτως βεβαιωμένο ότι συμμετείχε στην ομάδα που δημιούργησε τον Πορτοκαλί Παράγοντα (Agent Orange), αλλά σφόδρα πιθανολογείται, αφού ενδιαφερόταν να δημιουργήσει μια τέτοια ακριβώς ουσία που θα αφαιρούσε από τα δέντρα και τους θάμνους το φύλλωμά τους ώστε οι Βιετκόνγκ να αντιμετωπίζονται εύκολα από τους αμερικανούς στρατιώτες, αφού δεν θα μπορούσαν πλέον να κρυφθούν στη ζούγκλα. Οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν τον Agent Orange από το 1962 ως το 1971, με αποτέλεσμα 3.000.000 Βιετναμέζοι να υποφέρουν από λεμφοκήλη, ασθένεια του Πάρκινσον και καρδιακά νοσήματα –και άγνωστο πόσοι από καρκίνο.
Το ηθικό πρόβλημα

Το βιβλίο της Τζέικομπσεν προκαλεί σοκ και μόνο από την παράθεση αμέτρητων ονομάτων που συμμετείχαν σε εκείνη την επιχείρηση ντροπής. Το ερώτημα είναι ποιος θα έπρεπε να ντρέπεται περισσότερο: οι ναζιστές επιστήμονες για όσα έκαναν ή αυτοί που τους προσέλαβαν εν γνώσει τους;
Το ηθικό πρόβλημα όσον αφορά τη χρήση της επιστήμης παραμένει από τον καιρό ακόμη του Φράνσις Μπέικον, ο οποίος στη Νέα Ατλαντίδα του υποστήριζε πως οι επιστήμονες θα πρέπει να δίνουν όρκο και όσες εφευρέσεις τους μπορούν να αποβούν καταστροφικές για το ανθρώπινο γένος να τις κρατούν μυστικές. Οι ναζιστές επιστήμονες όμως υπέγραψαν συμβόλαιο με τον Διάβολο χωρίς να πληρώσουν το επίγειο τίμημα. Πέθαναν οι περισσότεροι σε βαθιά γεράματα έχοντας εισπράξει υψηλές αμοιβές και παχυλές συντάξεις. Το γεγονός εν τούτοις πως όλα αυτά έρχονται στο φως αποδεικνύει πως, αν μη τι άλλο, σήμερα είναι σχεδόν αδύνατον να κρυφθούν και ακόμη περισσότερο να «συγχωρηθούν» τα μεγάλα εγκλήματα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ