Κοσμική μοιρολατρία

Γιούνας Γιούνασον
Ο εκατοντάχρονος που πήδηξε
από το παράθυρο και εξαφανίστηκε
Μετάφραση Γρηγόρης Ν. Κονδύλης.
Εκδόσεις Ψυχογιός, 2013,
σελ. 473, τιμή 16,60 ευρώ

Δευτέρα 2 Μαΐου 2005. Ηταν η ημέρα των εκατοστών γενεθλίων του Αλαν Κάρλσον. Σε κάτι λιγότερο από μία ώρα επρόκειτο να αρχίσει το εορταστικό πάρτι προς τιμήν του στο καθιστικό του γηροκομείου στο Μαλμσέπινγκ της Σέρμλαντ, στη Σουηδία. Θα ήταν παρόντες ο δήμαρχος, η τοπική εφημερίδα, οι άλλοι ηλικιωμένοι του ιδρύματος και όλο το προσωπικό του, με πρώτη και καλύτερη την αντιπαθητική αδελφή Αλις.

Ενας φασαριόζικος μπελάς, κοντολογίς. Ο γέρος όμως «ποτέ δεν σκότιζε το μυαλό του για παρόμοια πράγματα και καταστάσεις», δεν του άρεσε ούτως ή άλλως η αχρείαστη διαχυτικότητα ούτε και οι εκδηλώσεις της.

Χωρίς να βασανίσει ιδιαίτερα τη σκέψη μέσα στο κεφάλι του, έχοντας πείσει τον εαυτό του σαν έτοιμος από καιρό ότι θα μπορούσε κάλλιστα να πεθάνει κάπου αλλού, φόρεσε τις καφετιές κατρουλοπαντόφλες του, άνοιξε το παράθυρο του δωματίου του –στο ισόγειο βρισκόταν άλλωστε –και βγήκε έξω από το παρτέρι με μια αποφασιστική δρασκελιά. Ηταν μεν παρακινδυνευμένο, αλλά ο γέρος είχε διασχίσει κάποτε και τα χιονισμένα Ιμαλάια με κάποιους ιρανούς κομμουνιστές, τέτοιος ήταν. Εζησε, γενικότερα, μια ζωή στην κόψη του ξυραφιού, μια ζωή με πολλά ευτράπελα και μάλλον απίστευτα σκαμπανεβάσματα, αλλά δεν το έκανε και θέμα, δεν ήταν ποτέ του χαρακτήρα του τα πολλά λόγια και οι αναλύσεις.

Δυσανασχετούσε βεβαίως με την πολιτική, τις ιδεολογικές της περικοκλάδες για την ακρίβεια, αλλά και με τη θρησκεία. Ενα πράγμα ήξερε να κάνει καλά και με τη δουλειά του δεν άφησε ομολογουμένως κανέναν παραπονούμενο σε Ανατολή και Δύση. Ο Αλαν, γεννημένος το 1905 από πατέρα ριζοσπάστη σοσιαλιστή που αποφάσισε ατυχώς να συντρέξει τον τσάρο Νικόλαο Β’ την εποχή που τον κατέτρεχαν οι μπολσεβίκοι στη Ρωσία, ανέπτυξε το έμφυτο ταλέντο του και έγινε ειδικός στην κατασκευή πάσης φύσεως εκρηκτικών μηχανισμών, άρχισε με απλές καθημερινές ανατινάξεις γεφυριών στον ισπανικό εμφύλιο και κατέληξε περιζήτητος μυστικοσύμβουλος επί της Βόμβας, της ατομικής προφανώς, στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου.

Ο 52χρονος σουηδός συγγραφέας Γιούνας Γιούνασον με το πρώτο του βιβλίο, υπό τον μακροσκελή τίτλο «Ο εκατοντάχρονος που πήδηξε από το παράθυρο και εξαφανίστηκε» (σε σπαρταριστή μετάφραση από τη μητρική του στην ελληνική γλώσσα), καταθέτει ένα από τα πλέον αξιανάγνωστα κωμικά μυθιστορήματα των τελευταίων ετών. «Αισθάνομαι ότι έχω γράψει μια ελπιδοφόρα σάτιρα για την άσχημη όψη της ανθρωπότητας» είπε ο ίδιος σε συνέντευξή του στη βρετανική εφημερίδα «The Telegraph» τον Ιούλιο του 2012. Πράγματι, ο ήρωάς του, αυτός ο ατάραχος και συμπαθέστατος γέρος που λατρεύει το αλκοόλ και είναι κυνικός με έναν μάλλον αυτοπροστατευτικό τρόπο, ενσαρκώνει μια μπουχτισμένη εκδοχή της ανθρωπότητας, αυτήν που έχει καταλάβει ότι η βλακεία είναι ανίκητη και, έχοντας μετατρέψει τη διαπίστωση αυτή σε πικρή βεβαιότητα, προσπαθεί να επιβιώσει σε έναν κόσμο που έρχεται απαρεγκλίτως τα πάνω κάτω, με τα ίδια όμως απογοητευτικά αποτελέσματα. Ο αναγνώστης παρακολουθεί με αμείωτο ενδιαφέρον δύο παράλληλες και χρονικά εναλλασσόμενες αφηγήσεις, δύο συναρπαστικές και γκροτέσκες περιπέτειες, μια στο παρελθόν και μια στο παρόν.

Ο συγγραφέας εξαντλεί, θα λέγαμε, την ευμένεια της τύχης αλλά και τις φοβερές της καραμπόλες υπέρ της κοσμικής μοιρολατρίας του Αλαν Κάρλσον, πλην όμως το κάνει με έναν τρόπο λειτουργικό, λαδώνοντας έτσι τους βασικούς τροχούς της μυθοπλασίας του που έχει κάτι –κάτι που κραυγάζει –από το περίφημο «Φόρεστ Γκαμπ». Ο Αλαν Κάρλσον, από τη μια, έρχεται σε επαφή με μερικές σημαίνουσες προσωπικότητες της πολιτικής ιστορίας του προηγούμενου αιώνα. Δεν είχε βεβαίως καθόλου την όρεξή τους!

Κερδίζει πάντως, μεταξύ των άλλων, την εύνοια του στρατηγού Φράνκο όταν τον γλιτώνει από το μπαρούτι των αντιφασιστών με τους οποίους επί της αρχής συνεργαζόταν, κατεβάζει τεκίλες με τον αντιπρόεδρο Τρούμαν στο Λος Αλαμος του Νιου Μέξικο τη στιγμή που πεθαίνει ο πρόεδρος Ρούζβελτ, αποτρέπει απόπειρα δολοφονίας κατά του Τσόρτσιλ στην Τεχεράνη του Σάχη, συντρώγει με τον Στάλιν στο Κρεμλίνο και στέλνεται, ύστερα από ένα ανατρεπτικό επεισόδιο, σε ένα γκουλάγκ στο Βλαδιβοστόκ, απ’ όπου δραπετεύει ύστερα από μερικά χρόνια επειδή οι εγκαταστάσεις δεν είχαν στάλα πιοτό, ο Μάο τού δίνει κάμποσα δολάρια για να κάνει πολύχρονες διακοπές στο Μπαλί επειδή έσωσε την τρίτη του σύζυγο από βιαστές και πολιτικούς αντιπάλους, ταχταρίζει –κι όμως! –μικρό παιδί τον Κιμ Γιονγκ Ιλ στη Βόρεια Κορέα ενώ καταφθάνει στη Γαλλία όταν ο Ντε Γκωλ έρχεται αντιμέτωπος με τον Μάη του ’68 και επιπλέον έχει την εξαιρετικά βαρετή υποχρέωση να συναντηθεί με τον Λίντον Τζόνσον, τον οποίο οι διαδηλωτές αποκαλούσαν «φονιά» εξαιτίας του πολέμου στο Βιετνάμ, που πήγαινε, κατά τ’ άλλα, κατά διαόλου.

Ο Αλαν, από την άλλη, εμπλέκεται σε κάτι που μοιάζει με καταδίωξη όταν, χωρίς να το πολυσκεφθεί, αρπάζει –στον πρώτο σταθμό λεωφορείων που συναντά μετά την έξοδό του –τη βαλίτσα ενός νεαρού που πίστεψε ότι μπορεί να τον εμπιστευθεί και να πάει ήσυχος στην τουαλέτα.

Το πρόβλημα ήταν ότι ο νεαρός ήταν μέλος της εγκληματικής οργάνωσης «Never Again» και επιπλέον ότι η αποσκευή περιείχε 50 εκατ. κορόνες σε δεσμίδες χαρτονομισμάτων.

Επειτα από αυτό αναδύεται σιγά-σιγά, σαν από λεπτοκαμωμένο κόμικ, μια ξεκαρδιστική πινακοθήκη χαρακτήρων, ο μικροκλέφτης Γιούνσον, ο αιώνιος φοιτητής και καντινιέρης Μπένι, η βωμολόχος κοκκινομάλλα Γκουνίλα και η ελεφαντίνα της η Σόνια, αλλά και πτώματα κακοποιών που καταλήγουν στη Λετονία ή το Τζιμπουτί.

Στα πρόσωπα του αρχιεπιθεωρητή Αρονσον και του εισαγγελέα Ράνελιντ ο συγγραφέας σαρκάζει την κοινοτοπία του σκανδιναβικού εγκλήματος που μας έχει εσχάτως κατακλύσει. Του αξίζουν πάρα πολλοί αναγνώστες.