Μοιρασµένο σε δύο µεγάλα µέρη – «Το ξεκίνηµα 1896- 1922» του Γιώργου Μπόζη και «Ο κινηµατογράφος στην Πόλη µετά το 1924» της Σούλας Μπόζη – και εµπλουτισµένο µε σπανιότατο φωτογραφικό υλικό, το λεύκωµα Από το Παρίσι στο Πέραν – Ελληνες κινηµατογραφιστές της Πόλης ακτινογραφεί την πορεία του κινηµατογράφου στην Κωνσταντινούπολη σε συνάρτηση µε το ελληνικό στοιχείο. Καλύπτει παραπάνω από έναν αιώνα και όπως επισηµαίνει ο συγγραφέας Γιάννης Ξανθούλης στον πρόλογό του «έχει πολλαπλές αναγνώσεις. Εχει τη διαπεραστική νοσταλγία της απουσίας, όµως έχει και τη σηµασία και το κύρος του ειδικού».

Λιγότερος από ένας χρόνος είχε συµπληρωθεί από τις δηµόσιες προβολές των αδελφών Λυµιέρ στο Παρίσι όταν το 1896 ο κινηµατογράφος άρχισε να εµφανίζεται και στην Κωνσταντινούπολη µε τις πρώτες προβολές στη συνοικία του Πέραν. Αίθουσες όπως το «Ωδείο», τα «Μνηµατάκια» και η «Οµόνοια» είναι τα πρώτα κινηµατογραφικά στέκια του κοσµοπολίτικου κοινού της Πόλης. ∆εν θα περνούσε πολύς χρόνος ώσπου να εξαπλωθεί σε ολόκληρο το κοινό της Πόλης. Στις αρχές του 20ού αιώνα δηµόσιες προβολές ταινιών γίνονταν πια ακόµη και σε καφενεία, ενώ η Κωνσταντινούπολη είχε πλέον µεταβληθεί σε… παγκινηµατογράφον. Και όλα αυτά µε περιορισµένη (ή καθόλου) ηλεκτροδότηση αφού η σουλτανική απαγόρευσή της διήρκεσε ως το 1908.

Εκτός από τις συνεντεύξεις µε εναποµείναντες κινηµατογραφιστές της εποχής ή συγγενικά τους πρόσωπα, κύρια πηγή πληροφοριών του Γιώργου Μπόζη υπήρξαν οι εφηµερίδες, τα περιοδικά και τα ηµερολόγια από το 1895 και µετά. Πρόθεσή του δεν ήταν µια περιορισµένη καταγραφή ονοµάτων και τίτλων ταινιών, αλλά η ανακάλυψη, περιγραφή και αναπαράσταση του ελληνικού στοιχείου, που συνέβαλε στην κινηµατογραφική ωρίµανση της Πόλης σε µια δύσκολη περίοδο.

Η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 συνετέλεσε στην εξαφάνιση της ελληνικής παρουσίας στον κινηµατογράφο της Πόλης, παρ’ ότι Ελληνας υπήρξε ο διευθυντής φωτογραφίας της µοναδικής ταινίας που γύρισε ο τούρκος ποιητής Ναζίµ Χικµέτ µε τίτλο «Πορεία στον ήλιο» – το όνοµα αυτού Λάζαρος Γιαντζιζίογλου (Γραφόπουλος).

Σηµαντικό κεφάλαιο του δεύτερου µέρους του λευκώµατος είναι εκείνο που αναφέρεται στις ελληνοτουρκικές συµπαραγωγές που άρχισαν να αναπτύσσονται µετά τη συνθήκη φιλίας Ελευθερίου Βενιζέλου – Κεµάλ Ατατούρκ (Αγκυρα, 1930). Η πρώτη οµιλούσα ταινία που γυρίστηκε στην Τουρκία ήταν το «Στους δρόµους της Πόλης», συµπαραγωγή Ελλάδας – Τουρκίας – Αιγύπτου, ενώ στη δεύτερη, «Ο κακός δρόµος», από ελληνικής πλευράς πρωταγωνιστούσαν µεγάλα ονόµατα της εποχής, όπως η Κυβέλη, η Μαρίκα Κοτοπούλη και ο ∆ηµήτρης Μυράτ.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ