Πόσο άλλαξε και γιατί άλλαξε η Ελλάδα τα τελευταία 25 χρόνια, από την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ (1981) ως το 2006; Σφαιρικός στη σύλληψή του, ο συλλογικός τόμος που επιμελήθηκαν οι καθηγητές Ναπολέων Μαραβέγιας (Πανεπιστήμιο Αθηνών) και Θεόδωρος Σακελλαρόπουλος (Πάντειο Πανεπιστήμιο) μάς προτείνει να σκεφθούμε σε ποιον βαθμό η Ελλάδα έχει αλλάξει εξαιτίας της ένταξής της στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Το ερώτημα υποκρύπτει ένα δύσκολο μεθοδολογικό πρόβλημα. Είναι οι αλλαγές που παρατηρούμε σε μια χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης αποτέλεσμα κυρίως εσωτερικών εθνικών διεργασιών ή μήπως της – ταυτόχρονης με τις εσωτερικές διεργασίες – επιρροής από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση; Δεν υπάρχει εύκολη διέξοδος από το πρόβλημα. Δεν υπάρχει μια αιτία για τις αλλαγές στην ελληνική οικονομία, την κοινωνία και τις επί μέρους δημόσιες πολιτικές που αποτελούν το αντικείμενο της «Εισαγωγής» και των δεκατριών κεφαλαίων του τόμου.
Επειτα από τα δύο αρχικά κεφάλαια για το θεσμικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Εμμανουέλα Δούση) και το κεκτημένο του εξευρωπαϊσμού (Γ. Παγουλάτος και Σπ. Μπλαβούκος), στον τόμο ξεδιπλώνονται αναλύσεις οικονομολόγων γενικά για την ελληνική οικονομία (Ν. Μαραβέγιας, Γ. Ανδρέου), την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ (Π. Λιαργκόβας), τα δημόσια οικονομικά (Ν. Καραβίτης), την περιφερειακή ανάπτυξη (Π. Λύκος) και τη γεωργία (Π. Καρανικόλας). Επονται αναλύσεις πολιτικών επιστημόνων και κοινωνιολόγων για την κοινωνική προστασία (Θ. Σακελλαρόπουλος, Χ. Ι. Οικονόμου), την τοπική ανάπτυξη (Ν. Τράντας), την ισότητα των φύλων (Μαρία Στρατηγάκη), το περιβάλλον (Π. Νικολόπουλος, Δ. Καπογιάννης και Ελένη Τασσοπούλου) και την τριτοβάθμια εκπαίδευση (Α. Μοσχονάς), ενώ ο τόμος κλείνει με ένα κεφάλαιο για τις επιπτώσεις της διεύρυνσης της Ενωσης (Γ. Δούκας και Γ. Ανδρέου).
Αν και ένα βιβλίο δεν μπορεί να τα περιέχει όλα, πιστεύω ότι θα άξιζε ένα ξεχωριστό κεφάλαιο για τον ελλειμματικό εξευρωπαϊσμό της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Τον επισημαίνουν, άλλωστε, πολύ εύστοχα οι δύο επιμελητές στην εισαγωγή τους. Σε μελλοντική επανέκδοση θα άξιζε να προστεθούν και κεφάλαια για τις νεότερες δημόσιες πολιτικές, όπως η μεταναστευτική και η πολιτιστική πολιτική, για τις οποίες η Ευρώπη προβληματίζεται πολύ. Το βιβλίο προορίζεται για διδακτικούς σκοπούς, ενώ αφορά και το ευρύτερο κοινό. Γι’ αυτό θα ήσαν χρήσιμοι ένας πίνακας βραχυγραφιών στην αρχή και ένας κατάλογος κύριων όρων στο τέλος. Ανεξάρτητα από τέτοιες σχολαστικές μάλλον παρατηρήσεις, θα πρέπει να δει κανείς αυτό το βιβλίο ως έναυσμα επίκαιρων συζητήσεων. Εφέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από το 1957, όταν υπογράφηκε η ιδρυτική Συνθήκη της Ρώμης. Είναι μια ευκαιρία αναστοχασμού για τη μεσήλικα πλέον Ευρώπη.
Ο κ. Δημήτρης Α. Σωτηρόπουλος είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
