Τέχνη & Κίνηση

Σε ένα παιχνίδι ρόλων στο Μπιλμπάο, μία από τις πόλεις στις οποίες λατρεύει να επιστρέφει για προσωπικούς και επαγγελματικούς λόγους (ανάμεσα σε αυτούς και η επέκταση του Μουσείου Καλών Τεχνών εκεί), ο «starchitect» σερ Νόρμαν Φόστερ αυτή τη φορά κρατά την μπαγκέτα του επιμελητή μιας πολύ ξεχωριστής εκδήλωσης στο διάσημο μουσείο Guggenheim, ένα αρχιτεκτόνημα με την υπογραφή ενός άλλου «μεγάλου», του Φρανκ Γκέρι.

Η έκθεση «Κίνηση. Αυτοκίνητα, Τέχνη, Αρχιτεκτονική» εξυμνεί την καλλιτεχνική διάσταση του αυτοκινήτου και το συνδέει με τους παράλληλους κόσμους της ζωγραφικής, της γλυπτικής, της αρχιτεκτονικής, της φωτογραφίας και του κινηματογράφου. Με αυτή την ολιστική προσέγγιση, η έκθεση αμφισβητεί τα στεγανά μεταξύ των τεχνών και διερευνά πώς συνδέονται οπτικά και πολιτιστικά. Εξετάζει τις συγγένειες μεταξύ τεχνολογίας και τέχνης δείχνοντας, για παράδειγμα, πώς η χρήση της αεροδυναμικής σήραγγας βοήθησε στην αεροδυναμική διαμόρφωση του αυτοκινήτου ώστε αυτό όχι μόνο να κινείται ταχύτερα αλλά και να καταναλώνει λιγότερη ενέργεια.

«Αυτή η έκθεση εξυμνεί την τέχνη του σχεδιασμού αυτοκινήτων και διερευνά τους πολιτιστικούς δεσμούς με την τέχνη και την αρχιτεκτονική. Θα μπορούσε επίσης να είναι ένα ρέκβιεμ για την εποχή των κινητήρων εσωτερικής καύσης. Σε αντίθεση με οποιαδήποτε άλλη εφεύρεση, το αυτοκίνητο έχει μεταμορφώσει πλήρως το αστικό και αγροτικό τοπίο του πλανήτη μας και με τη σειρά του τον τρόπο ζωής μας» υπογράμμισε μεταξύ άλλων κατά τη διάρκεια της παρουσίασης που προηγήθηκε των εγκαινίων ο σερ Νόρμαν Φόστερ.

Ταξίδι στον χρόνο

Η έκθεση κατανέμεται σε δέκα χώρους του Μουσείου Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης στη Χώρα των Βάσκων, με επτά αίθουσες να φιλοξενούν από μία θεματική, με χρονολογική σειρά. Ξεκινώντας από τις «Απαρχές», παρακολουθούμε τη γέννηση του αυτοκινήτου από την εξατομικευμένη άμαξα χωρίς άλογα μέχρι τη μαζική παραγωγή του, μια διαδικασία που εξετάζεται μέσα από την έννοια της κίνησης στα τέλη του 19ου αιώνα με τη χρήση των – τότε – νέων τεχνολογιών της φωτογραφίας και του κινηματογράφου. Αρχικά το αυτοκίνητο έσωσε τις πόλεις από τη δυσοσμία, τις ασθένειες και τη ρύπανση που προκαλούσαν τα ιππήλατα οχήματα, ενώ σήμερα, στην εποχή της κλιματικής αλλαγής, θεωρείται ο ρυπογόνος «κακός» των πόλεων.

Στην αίθουσα των «Γλυπτών» κυριαρχεί η περιγραφή των αυτοκινήτων ως «κοίλα κυλιόμενα γλυπτά», όπως τη διατύπωσε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ο διάσημος Αρθουρ Ντρέξλερ, επικεφαλής του MoMA επί 35 χρόνια, ενώ σε εκείνη με τον τίτλο «Εκλαΐκευση» βλέπουμε πώς οι προσπάθειες για την παραγωγή ενός αξιόπιστου και προσιτού «οχήματος για τον λαό» σηματοδότησαν το επόμενο βήμα στην εξέλιξη του αυτοκινήτου, μια διαδικασία που ξεκίνησε τη δεκαετία του ’30 με την ανάπτυξη βιομηχανιών εθνικής κλίμακας, συχνά με πολιτικές προεκτάσεις.

Ακολουθεί ο «Αθλητισμός», όπου τεκμηριώνεται η σχέση των σπορ μοντέλων με τα αγωνιστικά αυτοκίνητα, ενώ στην αίθουσα των «Οραματιστών» ξεκινά μια νέα περίοδος, περίπου από τα μέσα του 20ού αιώνα, όταν καλλιτέχνες και σχεδιαστές εξερεύνησαν ριζοσπαστικές νέες μορφές πάνω στα θέματα της ταχύτητας και της κίνησης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αίθουσα «Americana», όπου αποτυπώνεται πώς η εφεύρεση του αυτοκινήτου διαμόρφωσε την αμερικανική οικονομία, το τοπίο, τους αστικούς και προαστιακούς χώρους αλλά και τη λαϊκή κουλτούρα σε βαθμό που δεν έχει παρατηρηθεί πουθενά αλλού. Στις ΗΠΑ ένιωσαν πρώτοι τα οφέλη της μαζικής ιδιοκτησίας αλλά και κλήθηκαν πριν από όλους να αντιμετωπίσουν τις περιβαλλοντικές συνέπειες μιας κοινωνίας που βασίζεται στο αυτοκίνητο.

Η έκθεση ολοκληρώνεται με μια αίθουσα αφιερωμένη στο τι μπορεί να επιφυλάσσει το «Μέλλον», μέσα από τα έργα μιας νέας γενιάς φοιτητών οι οποίοι κλήθηκαν να φανταστούν πώς μπορεί να είναι η κινητικότητα στο τέλος αυτού του αιώνα, που συμπτωματικά σηματοδοτεί τη 200ή επέτειο από τη γέννηση του αυτοκινήτου. Δεκαέξι επιλεγμένες διεθνείς σχολές σχεδιασμού και αρχιτεκτονικής από τέσσερις ηπείρους είχαν πλήρη ελευθερία να μοιραστούν τα οράματά τους για το μέλλον της κινητικότητας. Οι προτάσεις που παρουσιάζονται σε αυτή την γκαλερί αντικατοπτρίζουν τις συνεργασίες μεταξύ φοιτητών και συνεργατών της βιομηχανίας, σχεδιαστών, καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων, μέσα από μια ποικιλία μοντέλων, ταινιών, renderings, σχεδίων και μανιφέστων, μετά από την πρόσκληση του Norman Foster Foundation.

Οι υπόλοιποι χώροι περιλαμβάνουν έναν διάδρομο στον οποίο αναπτύσσεται ένα χρονολόγιο, παράλληλα με μια καθηλωτική ηχητική εμπειρία και ένα στούντιο δημιουργίας μοντέλων από πηλό, όπως συμβαίνει με τα πρωτότυπα των αυτοκινητοβιομηχανιών.

Φανταστείτε έτσι την αφήγηση μιας ιστορίας από την αρχική ιδέα του αυτοκινήτου μέχρι τα πιθανά σενάρια των επόμενων δεκαετιών, δίνοντας έμφαση στις επιρροές του στον βιομηχανικό σχεδιασμό και τον σχεδιασμό προϊόντων που προκλήθηκαν από την εμπειρία της ταχύτητας, της ελευθερίας και της ευελιξίας.

Στη διοργάνωση, που ξεκίνησε στις 8 Απριλίου και θα διαρκέσει έως τις 18 Σεπτεμβρίου, φιλοξενούνται περίπου σαράντα αυτοκίνητα, το καθένα από τα καλύτερα του είδους του, με κριτήρια όπως η ομορφιά, η σπανιότητα, η τεχνική πρόοδος και το όραμα για το μέλλον. Τοποθετημένα στο κέντρο κάθε χώρου, περιβάλλονται από έργα τέχνης και αρχιτεκτονικής των Αντι Γουόρχολ, Ντόναλντ Τζαντ, Τζιάκομο Μπάλα και άλλων. Πολλά μάλιστα από τα έργα που εκτίθενται δεν έχουν εγκαταλείψει ποτέ πριν τις βάσεις τους στις ιδιωτικές συλλογές ή στα δημόσια ιδρύματα που ανήκουν και ως εκ τούτου παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό.