Η Μιριέλ Πενικό, πρώην υπουργός Εργασίας (2017-2020) του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, που βρέθηκε στην Αθήνα με αφορμή διάλεξή της για «Το μέλλον της εργασίας», τη φωτογραφική της έκθεση με τίτλο «Matrix of Worlds» και καλεσμένη του Δικτύου της Αννας Διαμαντοπούλου, συνάντησε «Το Βήμα», με το οποίο συνομίλησε για τη σημερινή κατάσταση στη Γαλλία.
Η Γαλλία βρίσκεται σε πολιτικό αδιέξοδο. Υπάρχει τρόπος να αρθεί;
«Η αύξηση του χρέους εξηγεί σε μεγάλο βαθμό το σημερινό πολιτικό αδιέξοδο: χωρίς πλειοψηφία στη Βουλή, είναι σχεδόν αδύνατο να εγκριθεί προϋπολογισμός ή να λειτουργήσει κανονικά μια κυβέρνηση.
Στη Γαλλία, το χρέος συσσωρεύεται εδώ και τριάντα χρόνια και συνδέεται και με το γαλλικό κοινωνικό μοντέλο το οποίο ιστορικά έδωσε έμφαση στην αναδιανομή των πόρων. Σήμερα, περίπου το 46% του πλούτου αναδιανέμεται, γεγονός που δηλώνει πολύ υψηλό βαθμό κοινωνικής προστασίας. Ωστόσο, κατ’ εμέ, πραγματική ισότητα είναι η ισότητα των ευκαιριών. Ενώ δόθηκε βάρος στη χρηματοδοτική αναδιανομή, λιγότεροι πόροι κατευθύνθηκαν σε βασικούς τομείς όπως η εκπαίδευση, η υγεία και οι μεταφορές.
Το κοινωνικό μοντέλο χρειάζεται επαναπροσδιορισμό. Οχι λιγότερη γενναιοδωρία, αλλά περισσότερη επένδυση στο μέλλον: στην καινοτομία, στη νεολαία, στην εκπαίδευση. Η Γαλλία αφιερώνει το 7% του ΑΕΠ στην εκπαίδευση και το 14% στις συντάξεις – είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη για τις δαπάνες συντάξεων, αλλά μόλις η 26η για την εκπαίδευση. Επενδύει περισσότερο στο παρελθόν παρά στο μέλλον.
Η ιδέα να υπάρξει πρώτα συμφωνία για τον προϋπολογισμό και μετά να συγκροτηθεί κυβέρνηση είναι μια λογική προσέγγιση – αν και ίσως διατυπώνεται αργά. Το πρόβλημα είναι ότι τα κόμματα έχουν ήδη εισέλθει σε προεκλογική εκστρατεία και η Γαλλία δεν έχει παράδοση κουλτούρας συμβιβασμού. Σε αντίθεση με τη Βόρεια Ευρώπη, όπου ο “συμβιβασμός” είναι θετικός όρος, στη Γαλλία θεωρείται σχεδόν αρνητικός».
Για τον «Φόρο Ζουκμάν» – 2% επί των μεγάλων περιουσιών – που προτείνουν οι Σοσιαλιστές, τι λέτε;
«Εν όψει προεκλογικής περιόδου – έχουμε δημοτικές εκλογές τον Μάρτιο του 2026 και προεδρικές την άνοιξη του 2027 –, τα συμβολικά μέτρα υπερισχύουν των αποτελεσματικών. Ακόμη και ένας τέτοιος φόρος, με την ελπίδα ότι οι πολύ πλούσιοι δεν θα σταματήσουν να επενδύουν στη Γαλλία, είναι ένα ελάχιστο μέτρο σε σύγκριση με το μέγεθος των αναγκών του προϋπολογισμού.
Στη Γαλλία έχουμε ένα συνταξιοδοτικό σύστημα όπου ο μέσος συνταξιούχος κερδίζει σχεδόν όσα ένας εργαζόμενος. Το σύστημα δεν είναι βιώσιμο. Οταν το σύστημα δημιουργήθηκε, το 1945, υπήρχαν τέσσερις εργαζόμενοι για κάθε συνταξιούχο και το προσδόκιμο ζωής ήταν 65 έτη.
Σήμερα υπάρχουν μόλις 1,7 εργαζόμενοι για κάθε συνταξιούχο, και σύντομα θα είναι 1 προς 1. Και το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί κατά 15 χρόνια. Χρειαζόμαστε, συνεπώς, ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Και αυτό δεν λύνεται σε τρεις εβδομάδες, είναι έργο μακροπρόθεσμο. Ελπίζω ότι η λύση θα βρεθεί κάπου στη μέση: ανάμεσα σε αυτό που θα έπρεπε να γίνει και σε αυτό που τελικά θα γίνει. Το πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι τα κόμματα να αρχίσουν να εργάζονται σε ένα σχέδιο για το μέλλον».
Οι Γάλλοι μοιάζουν να έχουν μια αυτοκαταστροφική πλευρά: κατανοούν την ανάγκη μεταρρυθμίσεων αλλά όταν έρχεται η ώρα της προσπάθειας, η κυβέρνηση καταρρέει. Πώς εξηγείται;
«Το να λες “πρέπει να γίνει προσπάθεια” είναι πάντα πιο δύσκολο όταν αφορά εσένα προσωπικά. Επιπλέον, έχουμε μια κουλτούρα όπου όλοι πρέπει να είναι ίσοι. Οπότε, πρέπει να υπάρχει η βεβαιότητα ότι όχι μόνον ορισμένοι, αλλά όλοι θα κάνουν θυσίες.
Πρόσφατα ο νέος πρωθυπουργός, Σεμπαστιέν Λεκορνί, ανακοίνωσε ότι θα καταργηθούν τα προνόμια των πρώην πρωθυπουργών. Πρόκειται για προνόμια 13 ατόμων που έχουν ο καθένας μια γραμματέα, έναν οδηγό και έναν αστυνομικό φρουρό. Συμβολικά, καταλαβαίνω τη σημασία του μέτρου αλλά από οικονομική άποψη είναι ασήμαντο».
Θεωρείτε ότι υπάρχει ενδεχόμενο κοινωνικής αναταραχής στη Γαλλία;
«Από το 2022 τα δύο άκρα, η Ακροδεξιά και η Ακροαριστερά, έχουν πολύ ισχυρή παρουσία στο Κοινοβούλιο. Βλέπουμε ένα επίπεδο βίαιου και μισαλλόδοξου λόγου που δεν είχε εμφανιστεί από την Τέταρτη Δημοκρατία (1946-1958). Η Ακροαριστερά δηλώνει ανοιχτά πως επιδιώκει το χάος για να τα ανατρέψει όλα. Δεν υπερασπίζεται τις γυναίκες στο Ιράν ή στο Αφγανιστάν, γιατί απευθύνεται σε ένα μουσουλμανικό εκλογικό ακροατήριο στη Γαλλία. Αυτός ο κυνισμός με εξοργίζει. Το χειρότερο όμως είναι το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που έχει σχεδόν εξαφανιστεί και την τελευταία τριετία ακολουθεί πιστά την Ακροαριστερά σε συμμαχίες και θέσεις.
Παράλληλα, η Ακροδεξιά κερδίζει σε δημοτικότητα, έχοντας λειάνει τον λόγο της. Ομως η διαφθορά παραμένει. Η ηγέτις της, Μαρίν Λεπέν, έχει καταδικαστεί για διαφθορά· πιθανότατα δεν θα μπορέσει να είναι υποψήφια. Ο Ζορντάν Μπαρντελά, υπ’ αριθμόν 2 του κόμματός της, είναι αδαής αλλά εξαιρετικός στην επιφανειακή επικοινωνία, είναι προϊόν για likes. Δυστυχώς δεν υπάρχει πια ούτε ένας πολιτικός στη Γαλλία που να ξεπερνά το 50% θετικών γνωμών. Αυτό δείχνει την απαξίωση της πολιτικής τάξης».
Υπήρξατε υπουργός του Μακρόν, ο οποίος σήμερα βάλλεται πανταχόθεν. Πώς τον βλέπετε σήμερα;
«Πάντα βαλλόταν, όπως όλοι οι πρόεδροι. Τώρα υπάρχουν λιγότεροι για να τον υπερασπιστούν, επειδή δεν μπορεί να είναι ξανά υποψήφιος. Το 2017 ο Μακρόν έφερε ένα νέο όραμα για να ενώσει την Αριστερά και τη Δεξιά. Αυτό λειτούργησε στην περιοχή του Παρισιού για δυο-τρία χρόνια αλλά σήμερα δεν λειτουργεί πλέον καθόλου. Ο Μακρόν συνεισέφερε επίσης ένα όραμα για την Ευρώπη και τις διεθνείς σχέσεις. Δεν ξεχνώ τις μεταρρυθμίσεις που κάναμε το 2017-2020, όταν μειώσαμε την ανεργία κατά 1,5 εκατομμύρια άτομα. Το 2017 ο Μακρόν ήταν γεμάτος ενέργεια, όρεξη και θάρρος για μεταρρυθμίσεις. Υστερα ήρθαν τα Κίτρινα Γιλέκα, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η πανδημία. Μετά έχασε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Και ύστερα ήλθαν οι γεωπολιτικές συνθήκες που δίνουν την αίσθηση ότι ζούμε διαρκώς σε δυστοπία».
Πώς βλέπετε τον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ εναντίον της Ευρώπης;
«Ο Τραμπ είναι ένας deal-maker, κάνει γεωπολιτική σαν να κάνει εμπορικές διαπραγματεύσεις. Δηλαδή, σε απειλώ, υποχωρώ αν πάρω κάτι, λέω ότι κέρδισα, ακόμη κι αν δεν κέρδισα. Είναι σπασμωδικός, αποσταθεροποιητικός για τον κόσμο. Διεξάγει έναν εμπορικό πόλεμο που δεν ξέρουμε πού θα σταματήσει».
Υπάρχει κάποιος, η Κίνα για παράδειγμα, που μπορεί να τον σταματήσει;
«Η Κίνα σταματάει τον Τραμπ αλλά για λογαριασμό της, με τις σπάνιες γαίες, τους ημιαγωγούς. Στην ουσία, ούτε η Ευρώπη ούτε η ΗΠΑ μπορούν να αγνοήσουν την Κίνα, που βγαίνει κερδισμένη από όλη αυτή την ιστορία. Γι’ αυτό ακριβώς πρέπει να γίνει μια προσπάθεια, η οποία πρέπει να ξεκινήσει από τη Γαλλία και τη Γερμανία. Δεν έχουμε άλλη επιλογή. Η Ευρώπη δημιουργήθηκε για να μην ξαναζήσουμε πόλεμο. Και σήμερα ζούμε σε μια εποχή σαφώς επικίνδυνη, από γεωπολιτικής πλευράς. Η Ευρώπη όμως προοδεύει μετά από κρίσεις, ενώνεται περισσότερο».
