Μην τρομάζετε! Προετοιμαστείτε! (Don’t be scared! Be prepared!). Αυτό είναι το μότο των απανταχού σεισμολόγων, το οποίο βασίζεται στη γνώση αλλά και στην πρότερη εμπειρία. Γιατί μπορεί εμάς τους κοινούς θνητούς να μας τρομάζουν (και δικαίως) οι σεισμοί, ωστόσο αποτελούν από τα καλύτερα μελετημένα φυσικά φαινόμενα.
Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι παγκοσμίως, αλλά και στον ελλαδικό χώρο, οι σεισμολόγοι έχουν χαρτογραφήσει όλα τα ρήγματα. Με τον όρο «χαρτογράφηση» δεν νοείται μόνο ο εντοπισμός της θέσης των ρηγμάτων, αλλά και τα χαρακτηριστικά τους, οι ιδιαιτερότητές τους. Η γνώση αυτή προέρχεται τόσο από τις οι ιστορικές καταγραφές, οι οποίες δείχνουν απτά τη δυναμική του κάθε ρήγματος, όσο και από τη συνεχή παρακολούθηση και μελέτη των ρηγμάτων με σύγχρονα μέσα. Με άλλα λόγια, οι σεισμολόγοι είναι σε θέση να γνωρίζουν τις πιθανές εντάσεις σεισμών που μπορεί να δώσει κάθε ρήγμα, ενώ χάρη σε ένα εκτεταμένο δίκτυο σεισμογράφων οι οποίοι καταγράφουν και μεταδίδουν κάθε «τρέμουλο», χαρακτηριστική είναι και η ταχύτητα με την οποία ενημερωνόμαστε για τα δεδομένα του εκάστοτε σεισμού (ένταση, επίκεντρο, εστιακό βάθος).
Δυστυχώς, όσο και αν έχουν προσπαθήσει οι επιστήμονες, δεν υπάρχει κανένας σεισμολόγος και κανένα γεωδυναμικό ινστιτούτο στον κόσμο το οποίο θα μπορούσε να εκδώσει ανακοίνωση του τύπου «Το ρήγμα τάδε θα δώσει σεισμό μεγέθους δείνα στις 15 Μαρτίου 2023 και ώρα 12 το μεσημέρι».
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, μετά από σεισμό 6,5 ρίχτερ που προκλήθηκε από το ρήγμα του Αγίου Ανδρέα και ο οποίος στοίχισε τη ζωή 57 ανθρώπων και προκάλεσε ζημιές δισεκατομμυρίων δολαρίων, σεισμολόγοι και μηχανικοί του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνιας (California Institute of Technology, Caltech) άρχισαν να σχεδιάζουν ένα σύστημα προειδοποίησης επικείμενου σεισμού. Αποδεχόμενοι δηλαδή την αδυναμία πρόβλεψης σεισμού σε βάθος χρόνου, οι ερευνητές θέλησαν να δημιουργήσουν ένα σύστημα το οποίο θα μπορούσε να ενημερώνει ότι σε μερικά δευτερόλεπτα θα αρχίσει ένας δυνητικά καταστρεπτικός σεισμός.
Πώς λειτουργεί το σύστημα
Το σύστημα ονομάστηκε ShakeAlert, τέθηκε σε πιλοτική εφαρμογή το 2018 και στην πραγματικότητα βελτιώνεται ακόμη και σήμερα. Κομβικής σημασίας για την αποτελεσματικότητά του είναι ένα πολύ πυκνό δίκτυο σεισμογράφων εγκατεστημένων σε στρατηγικά σημεία τριών Πολιτειών, της Καλιφόρνιας, του Ορεγκον και της Ουάσιγκτον. Η ικανότητα του συστήματος να προειδοποιεί, οφείλεται στο γεγονός ότι τα κύματα των σεισμικών δονήσεων είναι διαφορετικού τύπου: τα Ρ-κύματα (Primary wave) είναι ασθενή αλλά μεταδίδονται με μεγάλη ταχύτητα. Τα S-κύματα (Secondary wave) είναι τα ισχυρά κύματα τα οποία προκαλούν τις καταστροφές και των οποίων η ταχύτητα μετάδοσης είναι μικρότερη των Ρ. Αυτή τη διαφορά μετάδοσης των κυμάτων ενέργειας που απελευθερώνει μια σεισμική δόνηση αξιοποιεί το σύστημα Shake Alert, οι αισθητήρες του οποίου λαμβάνουν τα Ρ-κύματα έγκαιρα ώστε ο κώδωνας του κινδύνου να ηχήσει πριν φτάσουν τα S.
Τι μπορεί κανείς να κάνει σε λίγα δευτερόλεπτα; «Μπορεί να κλείσει την παροχή αερίου και, αναλόγως της θέσης που βρίσκεται, να μπει κάτω από ένα τραπέζι ή να τρέξει να απομακρυνθεί από το κτίριο στο οποίο βρίσκεται» απαντούν με αφοπλιστική ειλικρίνεια οι ιθύνοντες για τον σχεδιασμό του ShakeAlert.
Τα παραπάνω δεν είναι λίγα: κατά την πρώτη πιλοτική φάση η ενημέρωση από το σύστημα έφτανε στις Αρχές αλλά και σε κομβικής σημασίας υποδομές ώστε να αποφεύγονται ατυχήματα και πυρκαγιές. Η επέκταση της ενημέρωσης στους πολίτες γίνεται με τη βοήθεια εφαρμογής για έξυπνα κινητά τηλέφωνα, η οποία δημιουργήθηκε με τη βοήθεια της Google και της πόλης του Λος Αντζελες.
Οπως προαναφέρθηκε, το σύστημα δεν είναι τέλειο και βελτιώνεται ακόμη, κυρίως για να αποφεύγεται η άνευ λόγου προειδοποίηση. Ωστόσο, όπως έχει αποδειχθεί και από παρόμοια συστήματα τα οποία λειτουργούν στην Ιαπωνία αλλά και στο Μεξικό, ακόμη και αυτή η ολίγων δευτερολέπτων προειδοποίηση μπορεί να σώσει ζωές και υποδομές.
Ιαπωνία
Ακόμη και στην Ιαπωνία, μια γνωστή σεισμογενή χώρα, η μερίδα του λέοντος των αναλογούντων πόρων (96%) δίδεται στην ανακούφιση μετά από φυσικές καταστροφές και μόνο το 4% για την ετοιμότητα ώστε να αποφευχθούν όσο το δυνατόν οι απώλειες ανθρώπινης ζωής.
