Υπήρξε μια εποχή που κάθε φάουλ έξω από την περιοχή έκανε τους φιλάθλους να σηκώνονται από τις θέσεις τους. Όταν ο Ζουνίνιο, ο Μπέκαμ, ο Ρομπέρτο Κάρλος ή ο Μέσι έστηναν την μπάλα, το γήπεδο κρατούσε την ανάσα του. Σήμερα, αυτές οι εικόνες μοιάζουν μακρινές. Τα γκολ από απευθείας εκτελέσεις φάουλ έχουν γίνει σπάνια, σχεδόν εξωτικά, σαν να ανήκουν σε μια παλιά εποχή του ποδοσφαίρου.
Παρά κάποια εντυπωσιακά δείγματα – όπως η εκτέλεση του Χούλιαν Άλβαρες στο ντέρμπι της Ατλέτικο με τη Ρεάλ Μαδρίτης ή το αριστουργηματικό χτύπημα του Ντόμινικ Σόμποσλαϊ στη νίκη της Λίβερπουλ επί της Άρσεναλ – τα γκολ από φάουλ έχουν μειωθεί ραγδαία. Κάποτε, οι ελεύθερες εκτελέσεις αποτελούσαν όπλο. Σήμερα, μοιάζουν περισσότερο με χαμένο τελετουργικό.
Η εξήγηση δεν είναι μονοσήμαντη. Το παιχνίδι έχει αλλάξει ριζικά. Οι ομάδες πια παίζουν πιο καθαρά, οι διαιτητές αφήνουν περισσότερο το ματς να «κυλήσει» και οι φάσεις κοντά στην περιοχή σπανίζουν. Σύμφωνα με την εταιρεία αθλητικών αναλύσεων Opta, στη σεζόν 2013-14 σφυρίχτηκαν 536 φάουλ σε επικίνδυνες θέσεις στην Primera Division· το 2023/24, μόλις 335. Δηλαδή, σχεδόν 200 λιγότερα μέσα σε μία δεκαετία. Και φυσικά, όσο λιγότερες ευκαιρίες, τόσο λιγότερα γκολ.
Αλλά και όταν προκύπτει η φάση, η επιτυχία είναι πιο δύσκολη. Το ποσοστό ευστοχίας έχει πέσει από το 7,5% στο μόλις 5%. Οι τερματοφύλακες είναι πιο προετοιμασμένοι από ποτέ. Μελετούν κάθε εκτελεστή, γνωρίζουν τις γωνίες, τα βήματά του, τη φορά του σώματος.
Παράλληλα, οι άμυνες έχουν εξελιχθεί. Η εικόνα του «παίκτη ξαπλωμένου» πίσω από το τείχος έγινε σύμβολο της νέας εποχής. Οι τοποθετήσεις, οι αποστάσεις, οι κινήσεις – όλα μελετημένα στην εντέλεια. Το αποτέλεσμα; Ο χώρος για τον εκτελεστή περιορίζεται ασφυκτικά, το στοιχείο της έκπληξης εξαφανίζεται.
AP Photo/Lynne Sladky
Λείπουν οι «μεγάλοι»
Υπάρχει όμως κι ένας ακόμη λόγος: η απουσία μεγάλων «καλλιτεχνών» του είδους. Στο παρελθόν, το φάουλ ήταν μια προσωπική υπογραφή. Ο Ζουνίνιο το έκανε επιστήμη, ο Μπέκαμ το μετέτρεψε σε τέχνη, ο Ροναλντίνιο το έκανε θέαμα, ο Κριστιάνο Ρονάλντο και ο Μέσι το ανήγαγαν σε μύθο.
Σήμερα, πόσοι μπορούν να υποστηρίξουν αυτόν τον τίτλο; Στην Ισπανία, ίσως μόνο ο Χούλιαν Άλβαρες να πλησιάζει κάτι τέτοιο. Στην Premier League, ο Τζέιμς Γουόρντ-Πράουζ υπήρξε ο τελευταίος μεγάλος ειδικός με 17 γκολ σε 137 προσπάθειες.
Ο Ισπανός Αλεχάντρο Γκριμάλντο στη Γερμανία αποτελεί μια σπάνια εξαίρεση. Από τη στιγμή που πήγε στη Λεβερκούζεν το 2023, κανείς άλλος στις πέντε μεγάλες λίγκες δεν έχει σκοράρει περισσότερα απευθείας φάουλ: επτά συνολικά, δύο από αυτά στο ίδιο παιχνίδι κόντρα στην Άϊντραχτ.
Η επιλογή των προπονητών
Ακόμη μία ανασταλτική παράμετρο αποτελεί η αλλαγή φιλοσοφίας του παιχνιδιού. Οι ομάδες δουλεύουν πλέον περισσότερο τις στατικές φάσεις ως «στημένες επιθέσεις». Οι προπονητές προτιμούν μια κομπίνα, μια σέντρα στην περιοχή ή μια δεύτερη μπαλιά, παρά ένα απευθείας χτύπημα με ρίσκο. Μετρούν τις πιθανότητες, κι όχι το ένστικτο των εκτελεστών. Το ποδόσφαιρο έγινε πιο ορθολογικό, αλλά ίσως λιγότερο μαγικό.
Κι όμως, κάθε φορά που η μπάλα περνά το τείχος και καρφώνεται στο «Γ», το γήπεδο θυμάται τι σημαίνει ποδόσφαιρο. Είναι εκείνη η παύση πριν από το χτύπημα, η σιωπή πριν από την έκρηξη. Είναι η στιγμή που όλα παγώνουν και ο χρόνος σταματά. Το φάουλ δεν ήταν ποτέ απλώς ένας τρόπος να σκοράρεις· ήταν μια υπόσχεση, μια πρόκληση απέναντι στη φυσική.
Ίσως γι’ αυτό, όσο κι αν αλλάξει το άθλημα, αυτή η στιγμή δεν θα χαθεί ποτέ τελείως. Γιατί πάντα θα υπάρχει ένας παίκτης που θα στηθεί πάνω από την μπάλα, θα κοιτάξει το τείχος και θα σκεφτεί: μπορώ να το βάλω. Και κάθε φορά που θα το καταφέρνει, θα μας θυμίζει γιατί αγαπήσαμε αυτό το παιχνίδι.
