Εναν δρόμο όχι μόνο απαιτητικό υγειονομικά αλλά και οικονομικά έχουν να διανύσουν οι γυναίκες που καταφεύγουν σε μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής προκειμένου να γίνουν μητέρες. Παρ’ όλ’ αυτά, και αν κρίνει κανείς από τους αριθμούς, θα διαπιστώσει πως όλο και περισσότερες γυναίκες στη χώρα μας εμφανίζονται αποφασισμένες να αναμετρηθούν με τις απαιτήσεις αυτής της διαδρομής.

Το 2014, δηλαδή πριν από μια δεκαετία, πραγματοποιήθηκαν στη χώρα μας 14.000 εξωσωματικές. Το 2018 και το 2019, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία των μονάδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής  που κατατέθηκαν στην Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, ο αριθμός τους υπερδιπλασιάστηκε φτάνοντας τις 30.000.  «Τα ποσοστά των εξωσωματικών στην Ελλάδα είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη» σημειώνει ο καθηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας Γεώργιος Φαρμακίδης.

Θεαματική αύξηση

Το 2018 θεωρείται από τους ειδικούς μια χρονιά-ορόσημο. Οχι μόνο αυξήθηκαν τα υποβοηθούμενα άτομα στην Ελλάδα αλλά και εκείνα που την επισκέπτονται, στο πλαίσιο του ιατρικού τουρισμού, για να ακολουθήσουν θεραπείες υπογονιμότητας. Θεωρείται πως στη διαμόρφωση αυτής της εικόνας έπαιξε καθοριστικό ρόλο το ήπιο κλίμα και το φυσικό τοπίο. Για να φτάσουμε έτσι στο 2020 και στον αριθμό-ρεκόρ των 37.000 εξωσωματικών.

Σε αυτή τη νέα θεαματική αύξηση οι ειδικοί προσμετρούν έναν επιπλέον παράγοντα. Η εξήγηση που δίνεται είναι πως λόγω της πανδημίας και της παραμονής στο σπίτι «τα υποβοηθούμενα πρόσωπα είχαν τον χρόνο να σκεφτούν και να αποφασίσουν να προχωρήσουν σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Ανάλογη πάντως φαίνεται να είναι και η εικόνα της μεταπανδημικής εποχής. Σύμφωνα με τον Νικόλαο Βραχνή, πρόεδρο της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και αναπληρωτή καθηγητή Μαιευτικής και Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής στο ΕΚΠΑ, τα ποσοστά της μετά COVID εποχής αναμένεται να είναι ιδιαιτέρως αυξημένα.

Από 3.500 έως 4.500 ευρώ το κόστος

Η αυξητική αυτή τάση δεν φαίνεται να επηρεάζεται από το κόστος, που αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα κυμαίνεται από 3.500 έως 4.500 ευρώ κατά μέσο όρο. Αυτό σημαίνει πως απαιτείται γερό κομπόδεμα από γυναίκες που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν με υποβοηθητικές μεθόδους, στο οποίο θα πρέπει να συνυπολογιστούν και τα έξοδα του τοκετού.

«Από τη μια τα καμπανάκια της υπογεννητικότητας στη χώρα μας, από την άλλη η ακριβή μας… μητρότητα» δηλώνει μια 38χρονη γυναίκα που έγινε μητέρα με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Η διαφορά είναι αισθητή με το παρελθόν, όπου οι γυναίκες γίνονταν μητέρες σε πολύ νεαρότερες ηλικίες και χωρίς κάποιες φορές να είναι αυτή η επιλογή τους.

Πολλά όμως έχουν αλλάξει από τότε. Οι γυναίκες βγήκαν στην αγορά εργασίας, απέκτησαν οικονομική ανεξαρτησία, διεκδίκησαν άδεια μητρότητας, επιδόματα γονεϊκότητας και το δικαίωμά τους να βιώσουν τη μητρότητα χωρίς απαραιτήτως να έχουν ταίρι, κάτι που ήταν ανήκουστο μισό αιώνα πριν. Την ανάγκη αυτή ακολούθησε και η επιστήμη, η οποία – ευτυχώς – εφηύρε τον τρόπο να συντηρεί η γυναίκα τα ωάριά της ώστε να μπορέσει να κυοφορήσει όταν θα είναι η ίδια έτοιμη και χωρίς να πηγαίνει σύμφωνα με τις προσταγές μιας κοινωνίας που ασκούσε το δικαίωμα να γνωρίζει τις ανάγκες των γυναικών καλύτερα από τις ίδιες.

Ισονομία και οικονομικές ανισότητες

Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Τι γίνεται όμως όταν το ζητούμενο (δηλαδή η μητρότητα) δεν είναι δεδομένο για όσες γυναίκες το έχουν ανάγκη; Μπορεί να υπάρξει μητρότητα α λα καρτ; Νομικά μια γυναίκα μπορεί να υποβληθεί σε οποιαδήποτε μορφή υποβοηθούμενης αναπαραγωγής μέχρι την ηλικία των 54 ετών, καθώς μέχρι τότε της δίνει τη δυνατότητα ο νέος νόμος που εισηγήθηκε η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής που ψηφίστηκε τον Ιούλιο του 2022. Βάσει των ίδιων στοιχείων, τα ζευγάρια που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση ανήκουν ηλικιακά στη δεκαετία 35-45.

Η ισονομία ωστόσο υπονομεύεται από τις οικονομικές ανισότητες. Η λύση που προσφέρεται προς το παρόν είναι υπό τη μορφή επιδότησης από τον ΕΟΠΥΥ και αφορά τα φάρμακα που δίνονται στους δικαιούχους δωρεάν. Συνολικά, και σύμφωνα με την Εθνική Αρχή Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, κάθε γυναίκα μπορεί να λάβει τέσσερις φορές δωρεάν φάρμακα. Την ίδια στιγμή υπάρχει και ένα ποσό της τάξεως των 350 ευρώ για κάθε ολοκληρωμένο κύκλο εξωσωματικής (ωοληψίας και εμβρυομεταφοράς).

Οικονομικό πρόβλημα και όρια ηλικίας

Οπως πάντως σημειώνει ο κ. Φαρμακίδης, «το μεγάλο πρόβλημα της μητρότητας είναι οικονομικό, αφού με το που μείνει έγκυος μια γυναίκα με φυσιολογικό τρόπο μέχρι να φέρει στον κόσμο το παιδί της χρειάζεται 5.000 ευρώ. Και μετά άλλα έξοδα για τους βρεφοκομικούς σταθμούς». Εδώ δεν είναι η επιστήμη που μπορεί να δώσει λύσεις αλλά η πολιτική. «Επιβάλλεται να δίνονται επιδόματα στις μητέρες μέχρι να γίνει το παιδί 5 χρονών» καταλήγει.

Σημαντικό όπλο στα χέρια των γυναικών αποτελεί ο νόμος 4958 που εισηγήθηκε η ΕΑΙΥΑ και ψηφίστηκε από τη Βουλή τον Ιούλιο του 2022, ο οποίος ορίζει ως ανώτερο ηλικιακό όριο της γυναίκας τα 54 έτη. Ενώ από την ηλικία των 50 μέχρι την ηλικία των 54 ετών χρειάζεται ειδική άδεια που εκδίδεται από την ΕΘνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.

Η κρυοσυντήρηση κερδίζει έδαφος

Από την πλευρά της, η επιστήμη προσφέρει τη δική της λύση στις γυναίκες που θέλουν να αναβάλουν για το μέλλον τη μητρότητα για προσωπικούς ή άλλους λόγους. Είναι η κρυοσυντήρηση, που επίσης γίνεται όλο και πιο δημοφιλής. «Η διαδικασία της κρυοσυντήρησης ωαρίων πλέον είναι πολύ διαδεδομένη» λέει ο καθηγητής Φαρμακίδης. «Πριν από 15 χρόνια η ζήτηση ήταν στο μηδέν – ίσως λόγω της έλλειψης ενημέρωσης που είχαν οι γυναίκες. Σήμερα το 20% των κύκλων των εξωσωματικών προκύπτουν από τη διαδικασία της κατάψυξης ωαρίων, αφού υπάρχει και εντυπωσιακή άνοδος στην ενημέρωση της μεθόδου αυτής» προσθέτει.

Ο ίδιος συστήνει στις ενδιαφερόμενες να μπουν στη διαδικασία της κατάψυξης των ωαρίων όσο πιο νωρίς το αποφασίσουν, καθώς, όπως λέει, η ποιότητα θα είναι καλύτερη.

Και εδώ όμως το κόστος είναι αρκετά υψηλό, καθώς η διαδικασία της κάταψυξης ωαρίων κοστίζει από 3.000 έως 3.500 ευρώ. Για τα βαλάντια που το αντέχουν είναι και απλή. «Διαρκεί περίπου 10-15 ημέρες. Περιλαμβάνει καθημερινές ενέσεις ορμονών που γίνονται στην περιοχή της κοιλιάς και μπορεί πολύ εύκολα η ίδια η γυναίκα να τις κάνει στον εαυτό της. Οι ενέσεις αυτές είναι αναγκαίες καθώς διεγείρουν τις ωοθήκες ώστε αντί για ένα ωάριο που παράγουν κάθε μήνα στον φυσικό κύκλο να παραγάγουν περισσότερα ωάρια ανάλογα με τη δυναμική ωοθηκών της κάθε γυναίκας» προσθέτει. Οι ενέσεις των ορμονών γίνονται συνήθως το απόγευμα σε σταθερή ώρα. Την ίδια ώρα πραγματοποιούνται τακτικά διακολπικά υπερηχογραφήματα για την παρακολούθηση του αριθμού και της ανάπτυξης των ωοθυλακίων μέσα στα οποία περιέχονται τα ωάρια. Η διαδικασία της ωοληψίας γίνεται υπό ελαφρά αναισθησία.

Γονείς μέσω παρένθετης μητέρας

Η Κατερίνα και ο Βαγγέλης πήραν την απόφαση να γίνουν γονείς μέσω παρένθετης μητέρας. Οταν τους ανακοίνωσε ο γιατρός ότι έχουν εξαντλήσει τις άλλες πιθανότητες που είχαν δοκιμάσει, χωρίς δεύτερη σκέψη είπαν το μεγάλο «ναι».

«Κάναμε εξωσωματικές για 10 χρόνια. Αυτό το εγχείρημα δεν πέτυχε. Στο βάθος όμως μέσα μας – εμού και του συζύγου μου – ξέραμε ότι θα αποκτήσουμε παιδιά. Οπότε πήραμε τεράστια χαρά όταν μου ανακοίνωσε ο γιατρός μου ότι υπάρχει αυτή η επιλογή της παρένθετης μητέρας γιατί προσμέναμε για χρόνια να γίνουμε γονείς και αφού ο Θεός μου έδωσε αυτό το δώρο – τη λύση της παρένθετης – αμέσως είπα το ναι. Ημασταν δεκτικοί ακόμα και να μην κυοφορήσω, να υιοθετήσουμε παιδιά. Ετσι ακολουθήσαμε τη συμβουλή του γιατρού, μας σύστησαν μια εξαιρετική γυναίκα η οποία κυοφόρησε τα παιδιά μας και θα είναι για πάντα οικογένειά μας. Τη βλέπαμε σε κάθε εξέταση, είχαμε εβδομαδιαία επικοινωνία και μιλούσαμε σχεδόν καθημερινά μαζί της. Επίσης σκέφτηκα ότι με μεγάλη μου χαρά θα ήθελα με το καλό τα παιδιά μας να γνωρίσουν τη γυναίκα που μας έδωσε το δικαίωμα στο θαύμα. Αυτό είναι το μήνυμά μου σε όλες τις γυναίκες που ενδεχομένως να απογοητεύονται, να σκεφτούν ότι υπάρχει και αυτή η επιλογή βάσει νόμου με όλα τα πιστοποιητικά που απαιτούνται».