Ο Ροβεσπιέρος το διέβλεψε από το 1792: οι δημοκρατικές αξίες δεν επιβάλλονται στους λαούς με την ξιφολόγχη. Οι ναπολεόντειοι πόλεμοι το απέδειξαν περίτρανα. Η γαλλική στρατιωτική κατοχή έφερνε παντού βαθιές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις: κατάργηση των φεουδαλικών προνομίων, ισονομία, ελευθερία της συνείδησης. Ταυτόχρονα πυροδοτούσε και το εθνικό φρόνημα των κατακτημένων.
Το δόγμα των δικαιωμάτων φάνταζε ως το ιδεολογικό προπέτασμα του ξένου δυνάστη που οι μπότες του αντηχούσαν στο πλακόστρωτο. Μια εξουσία της αρετής μπορεί να σε «εξαναγκάσει να είσαι ελεύθερος» είχε πει ο Ρουσό. Πρόκειται για την καταστατική πλάνη μιας ιδέας της πολιτικής όπου η θεοποιημένη «συλλογική βούληση» (και ποιος άραγε την εκφράζει;) έχει απόλυτο προβάδισμα απέναντι στις επιλογές των ζωντανών ατόμων.
Περιεχόμενο για συνδρομητές
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου από tovima.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
