Η Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ουκρανία συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι μια συμφωνία για τον τερματισμό του σχεδόν τετραετούς πολέμου βρίσκεται κοντά. Όπως δήλωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, απομένουν «ένα ή δύο πολύ δύσκολα, πολύ επίπονα ζητήματα», τα οποία θα κρίνουν την τελική έκβαση των διαπραγματεύσεων.
Σύμφωνα με πληροφορίες, δύο από τα πλέον ακανθώδη σημεία του σχεδίου 20 σημείων της Ουάσιγκτον αφορούν το εδαφικό καθεστώς στην ανατολική Ουκρανία και την τύχη του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια, που τελεί υπό ρωσικό έλεγχο από το 2022.
Το Κρεμλίνο συμμερίζεται την εκτίμηση ότι οι συνομιλίες βρίσκονται «στο τελικό στάδιο», ενώ ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι αναμένεται να συναντηθεί με Ευρωπαίους ηγέτες στη Γαλλία στις 6 Ιανουαρίου. Παρά ταύτα, οποιαδήποτε εμπλοκή στα κρίσιμα ζητήματα θα μπορούσε να ανατρέψει το εύθραυστο πλαίσιο συμφωνίας.
Το Ντονμπάς στο επίκεντρο
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν επιμένει στην πλήρη ενσωμάτωση της βιομηχανικής περιοχής του Ντονμπάς, παρά τις προτάσεις συμβιβασμού από το Κίεβο. Οι ρωσικές δυνάμεις ελέγχουν σχεδόν ολόκληρη την περιοχή του Λουγκάνσκ και πάνω από το 75% του Ντονέτσκ, ωστόσο η Μόσχα διεκδικεί και τις εναπομείνασες πόλεις-κλειδιά, όπως το Σλοβιάνσκ και το Κραματόρσκ.
Ο Ζελένσκι έχει απορρίψει το ενδεχόμενο πλήρους αποχώρησης, τονίζοντας ότι πρόκειται τόσο για νομικό όσο και για ανθρωπιστικό ζήτημα, καθώς στις περιοχές αυτές διαμένουν εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες. Έχει προτείνει τη δημιουργία αποστρατιωτικοποιημένης ή ελεύθερης οικονομικής ζώνης υπό διεθνή έλεγχο, πρόταση που θεωρείται δύσκολο να γίνει αποδεκτή από τη ρωσική πλευρά.
Αναλυτές εκτιμούν ότι, ακόμη και με τον σημερινό ρυθμό προέλασης, οι ρωσικές δυνάμεις θα χρειάζονταν έως το 2027 για να καταλάβουν πλήρως το Ντονέτσκ, γεγονός που αφήνει περιθώριο για πολιτικό συμβιβασμό, αν και τίποτα δεν θεωρείται δεδομένο.
Ο πυρηνικός σταθμός Ζαπορίζια
Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται και στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, τον μεγαλύτερο της Ευρώπης, που παραμένει ανενεργός και εξαρτάται από εξωτερική τροφοδοσία για λόγους ασφαλείας. Η Ουκρανία ζητά την αποστρατιωτικοποίηση της περιοχής και τη μετατροπή της σε ειδική οικονομική ζώνη, ενώ, σύμφωνα με τον Ζελένσκι, οι ΗΠΑ έχουν προτείνει ένα μοντέλο κοινής διαχείρισης.
Η Μόσχα, ωστόσο, επιμένει ότι μόνο η Ρωσία μπορεί να εγγυηθεί την ασφαλή λειτουργία του σταθμού, αφήνοντας περιορισμένα περιθώρια ευελιξίας. Παρότι δεν αποκλείεται ένας τεχνικός συμβιβασμός, αυτός προϋποθέτει επίπεδο εμπιστοσύνης που σήμερα απουσιάζει.
Έλλειψη εμπιστοσύνης και πρόσθετα εμπόδια
Η βαθιά δυσπιστία μεταξύ των δύο πλευρών υπονομεύει κάθε πρόοδο. Ο Ζελένσκι έχει δηλώσει ανοιχτά ότι δεν εμπιστεύεται τον Πούτιν ως προς τις προθέσεις του για μια βιώσιμη ειρήνη, ενώ η Ρωσία κατηγορεί την Ουκρανία για επιθετικές ενέργειες, ισχυρισμούς που το Κίεβο απορρίπτει.
Στα ανοιχτά ζητήματα περιλαμβάνονται επίσης οι εγγυήσεις ασφαλείας που ζητά η Ουκρανία, η μελλοντική παρουσία ξένων στρατευμάτων, το κόστος της ανοικοδόμησης – που εκτιμάται σε περίπου 800 δισ. δολάρια – καθώς και το πάγωμα ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στην Ευρώπη.
Η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει επίσης σημείο τριβής, αν και θεωρείται μακροπρόθεσμη προοπτική.
Το ενδεχόμενο δημοψηφίσματος
Τέλος, ο Ζελένσκι έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο διεξαγωγής δημοψηφίσματος για την έγκριση οποιασδήποτε συμφωνίας, επικαλούμενος τη λαϊκή βούληση υπέρ της ειρήνης αλλά και την απόρριψη εδαφικών παραχωρήσεων. Το Κρεμλίνο αντιτίθεται σε μια προσωρινή εκεχειρία για τη διεξαγωγή ψηφοφορίας, εκτιμώντας ότι θα παρατείνει τη σύγκρουση.
Με τα χρονικά περιθώρια να στενεύουν, τα «επίπονα ζητήματα» που απομένουν θα καθορίσουν αν οι διαπραγματεύσεις θα οδηγήσουν σε ιστορική συμφωνία ή σε νέα αδιέξοδα.
