Πριν από περίπου πέντε χρόνια, εν μέσω πανδημίας και λήψης περιοριστικών μέτρων στην κυκλοφορία των πολιτών, τα ποδήλατα έκαναν θραύση. Ξαφνικά, πολλοί Έλληνες, ιδίως κάτοικοι περιοχών της Αττικής, απέκτησαν ποδήλατο. Ο ενθουσιασμός ήταν τέτοιος που ακόμη και μετά από αρκετούς μήνες, δεν υπήρχαν διαθέσιμα ποδήλατα στην αγορά. Βέβαια, σε αυτό συνετέλεσε και το γεγονός ότι από την περίοδο του lockdown και μετά, παρατηρούνταν προβλήματα στη διακίνηση προϊόντων.
Όπως και να ‘χει, ο Έλληνας πήρε τότε τη μεγάλη απόφαση να εγκαταλείψει το τετράτροχο και να οδηγηθεί στο οικονομικό και οικολογικό δίτροχο, και στην πεζοπορία. Σε αυτή την απόφασή του συνέβαλαν και οι άδειοι από οχήματα δρόμοι. Άρχισε να έχει πιο έντονες περιβαλλοντικές ανησυχίες, να ενδιαφέρεται για την άσκηση, να διαθέτει περισσότερο χρόνο στον εαυτό του. Κι όλα αυτά, επειδή του το επέτρεψαν οι συνθήκες. Όλοι πίστευαν ότι αυτές οι καλές συνήθειες θα συνεχίζονταν, ότι η άσκηση, η μετακίνηση με ποδήλατο, η πεζοπορία, είχαν γίνει βίωμα. Και σε κάποιους έγιναν. Στην πλειονότητα όμως, των πολιτών και δη των κατοίκων των μεγάλων αστικών κέντρων, η παλιά «κακή» καθημερινότητα επέστρεψε, σε σύντομο χρόνο. Ούτε η ενεργειακή κρίση, που ακολούθησε την υγειονομική, κατάφερε να την αποτρέψει. Αποτέλεσμα: το μποτιλιάρισμα σε όλες τις μεγάλες οδικές αρτηρίες της Αττικής, κατά τις ώρες αιχμής, είναι καθημερινό φαινόμενο.
Ειδικά στο κέντρο της Αθήνας δεν υπάρχουν πλέον ούτε ώρες ούτε ημέρες αιχμής. Η κίνηση είναι μόνιμη και τις επτά ημέρες της εβδομάδας λόγω του υπερτουρισμού, της στάθμευσης τουριστικών λεωφορείων επί της Βασιλίσσης Αμαλίας, στο ύψος της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, και των έργων που γίνονται επί της Βασιλίσσης Όλγας. Μόνη ελπίδα αποτελούν πλέον οι νέοι της Gen Z και της Gen A, που βρίσκονται κοντά στα ευρωπαϊκά πρότυπα και σε έναν πιο υγιεινό και αθλητικό τρόπο ζωής.
Τον ρόλο και τα οφέλη της συστηματικής χρήσης του ποδηλάτου στην εικόνα μιας πόλης περιέγραψε ο Σπύρος Παπαγεωργίου, διευθυντής του Οργανισμού «Πόλεις για Ποδήλατο», σε ημερίδα του Δήμου Αθηναίων με αφορμή την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας (15-22 Σεπτεμβρίου).
«Το ποδήλατο είναι σήμερα, περισσότερα από 220 χρόνια μετά την εφεύρεσή του, το μοναδικό όχημα που μπορεί να αλλάξει την εικόνα μιας πόλης.
Σκεφτείτε το Άμστερνταμ, την Κοπεγχάγη και πιο πρόσφατα το Λονδίνο και το Παρίσι. Πόλεις όμορφες, ενδιαφέρουσες που εκείνο που τις χαρακτηρίζει και τις κάνει να ξεχωρίζουν δεν είναι τα μνημεία, η πολιτισμική κληρονομιά ή το πράσινο αλλά το ότι στους δρόμους κυκλοφορούν περισσότερα ποδήλατα από αυτοκίνητα.
Και σκεφτείτε επίσης πως αν κάποιος είχε ως όραμα να αλλάξει την εικόνα, την αίσθηση της Αθήνας. Τι θα έκανε; Πεζόδρομους; Ωραίοι αλλά δεν γίνεται μόνο να περπατάς για να φτάσεις στον προορισμό σου. Να βάψει τις προσόψεις των κτηρίων; Ωραίο αλλά και σε άλλες πόλεις έχει βαμμένες προσόψεις. Να βάλει πράσινο; Πόσα δέντρα να έχει μια πόλη; Τι εννοώ. Πως το ποδήλατο τελικά παραμένει το μόνο μέσο για να αλλάξει κάποιος σήμερα η εικόνα της πόλης», ανέφερε ο κ. Παπαγεωργίου.
Το παράδειγμα του Παρισιού
Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, ο κ. Παπαγεωργίου έφερε ως παράδειγμα το Παρίσι: μία πόλη με ιστορία, πολιτισμό, τουρισμό, με πολλά σημεία στους δρόμους που είναι ακόμη επικίνδυνα, υποδομές που δεν μοιάζουν με αυτές του Άμστερνταμ και της Κοπεγχάγης, αλλά ταιριάζουν περισσότερο στο… ελληνικό στυλ, και εξαιρετικά επιθετικούς οδηγούς αυτοκινήτων – πολύ περισσότερο από τους Έλληνες, όπως είπε χαρακτηριστικά. «Επιπλέον», σημείωσε, «είναι μια χώρα που παράγει αυτοκίνητα και το λόμπι των αυτοκινήτων είναι ιδιαίτερα ισχυρό».
Παρά ταύτα, οι δημοτικές Αρχές της πόλης, από το 2001 και μετά, κάνοντας τις απαιτούμενες ενέργειες, κατάφεραν να αλλάξουν την εικόνα του Παρισιού και τις συνήθειες των κατοίκων του.
Οι Παριζιάνοι λένε «όχι» στο αυτοκίνητο
Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Περιφέρειας του Παρισιού, το 11,2% των μετακινήσεων στην πρωτεύουσα γίνονται με ποδήλατο, ενώ με αυτοκίνητο μόλις το 4,3%. Στην ίδια μελέτη αναφέρεται ότι το 2010 τα ποδήλατα αντιπροσώπευαν μόνο το 3% των μετακινήσεων στο Παρίσι.
Η ανοδική τάση της χρήσης του ποδηλάτου από τους Γάλλους διαπιστώνεται επίσης μεταξύ του Παρισιού και των εσωτερικών προαστίων του, χάρη ιδίως στους πολυάριθμους ποδηλατόδρομους που συνδέουν την πρωτεύουσα με τους γειτονικούς Δήμους: το 14% των μετακινήσεων γίνεται με ποδήλατο, σε σύγκριση με το 11,8% που γίνεται με αυτοκίνητο.
Ο ένας στους 2 προτιμά να περπατά
Ωστόσο, το περπάτημα και η χρήση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς παραμένουν στην κορυφή του βάθρου. Ένας στους δύο κατοίκους του Παρισιού (53,5%) προτιμά να περπατά για να πάει στη δουλειά του ή σε άλλες υποχρεώσεις, και το 30% επιλέγει το Μετρό και άλλα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς για τις μετακινήσεις του.
Ακόμη και οι Έλληνες που επιλέγουν να ζήσουν στη γαλλική πρωτεύουσα προσαρμόζονται εύκολα και γρήγορα στις νέες συνήθειες.
Ο Χρήστος Χ., ο οποίος σπουδάζει και εργάζεται τους τελευταίους μήνες στο Παρίσι, αναρωτιόταν το βράδυ της περασμένης Τετάρτης αν θα καταφέρει να βρει την επομένη το πρωί, λόγω των μεγάλων διαδηλώσεων, ποδήλατο. «Η αλήθεια είναι ότι όταν έχει απεργία στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, δυσκολεύομαι να βρω ποδήλατο για να πάω στη δουλειά», εξηγεί.
Αθήνα: 3 εκατ. αυτοκίνητα στους δρόμους
Στον αντίποδα βρίσκεται η Αθήνα στους δρόμους της οποίας κυκλοφορούν περί τα 2,5 με 3 εκατ. αυτοκίνητα. Ο ένας στους δύο (53%) μετακινείται με αυτοκίνητο, ενώ με ποδήλατο μόλις το 1-2% του πληθυσμού. Μόνο το 8% του πληθυσμού πηγαίνει στην εργασία του ή σε άλλες υποχρεώσεις με τα πόδια και το 35% με τις δημόσιες συγκοινωνίες.
Στοιχεία που παρουσίασε στην ίδια ημερίδα ο Δημήτρης Χρυσαφίδης από την Πρωτοβουλία πολιτών ΠΕΖΗ, δείχνουν ότι περισσότεροι από 50 πεζοί στην Αττική χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο.
Ο βασικοί λόγοι είναι η απόσπαση προσοχής την ώρα της οδήγησης, η υπερβολική ταχύτητα ακόμη και σε μικρούς εσωτερικούς δρόμους, καθώς και τα στενά πεζοδρόμια. Ως παράδειγμα ο κ. Χρυσαφίδης έφερε την οδό Ζαχάρωφ, τον πλάγιο δρόμο που συνδέει το πεζοδρόμιο δύο μεγάλων αρτηριών της Αθήνας, της Λεωφόρου Αλεξάνδρας και της Βασιλίσσης Σοφίας. «Το πλάτος είναι 20 έως 40 πόντοι και υπάρχουν σε πολλά σημεία και εμπόδια (κολώνες της ΔΕΗ) όπου αναγκάζεται ο πεζός να κατέβει στο οδόστρωμα τη στιγμή που στο δρόμο τα αυτοκίνητα έρχονται με μεγάλη ταχύτητα από τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας», τόνισε.
Περιορίζεται ο χώρος για τους πεζούς
«Ο χώρος που προορίζεται για την μετακίνηση με τα πόδια διαρκώς περιορίζεται. Οι άνθρωποι εκτοπίζονται από τα μηχανοκίνητα μέσα που καταλαμβάνουν συχνά τον ζωτικό τους χώρο, από τραπεζοκαθίσματα, από εμπόδια στα πεζοδρόμια και όλα αυτά τους πετούν στον δρόμο. Να κάποιοι λόγοι που οι πεζοί κατεβαίνουν και κυκλοφορούν στο οδόστρωμα», ανέφερε ο κ. Χρυσαφίδης, και συνέχισε: «Κάποιες πόλεις στην Ευρώπη έκαναν τις επιλογές τους. Στο Παρίσι το αυτοκίνητο είναι πια περιττό και υπόγεια γκαράζ σε πολυκατοικίες μένουν άδεια. Μιλάνο, Ελσίνκι πηγαίνουν επίσης στην ίδια κατεύθυνση. Όλα αυτά όμως σε συνδυασμό με επαρκείς συγκοινωνίες. Η υποχρεωτική μελλοντική επιλογή αρχίζει και διαφαίνεται να πλησιάζει απειλητικά: άνθρωποι ή μηχανές».
Παρίσι: 500 δρόμοι έγιναν πεζόδρομοι το ’25
Σύμφωνα με αναλύσεις της δημαρχίας του Παρισιού, η αύξηση της χρήσης ποδηλάτου συνέβαλε σημαντικά στη μείωση των μετακινήσεων με αυτοκίνητα. Σε ορισμένες συνοικίες το ποδήλατο έχει ξεπεράσει το αυτοκίνητο σε ποσοστό μετακινήσεων, οδηγώντας σε χαμηλότερα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Επίσης, οι ποδηλατόδρομοι και οι φιλικές στους πεζούς παρεμβάσεις – 500 δρόμοι έγιναν πεζόδρομοι το 2025 – μειώνουν τον κυκλοφοριακό θόρυβο.
Τα οφέλη
- Αποσυμφόρηση δρόμων: Με περισσότερους ποδηλάτες, ειδικά στις ώρες αιχμής, παρατηρείται μείωση του όγκου ΙΧ σε κεντρικές αρτηρίες.
- Γρήγορες μετακινήσεις: Σε αποστάσεις κάτω των 5 χλμ., το ποδήλατο συχνά είναι πιο γρήγορο από το αυτοκίνητο στο Παρίσι.
- Δίκτυο ποδηλατοδρόμων: Πλέον ξεπερνά τα 1.300 χλμ. (2024), προσφέροντας ασφαλή εναλλακτική σε καθημερινές μετακινήσεις.
- Αποσυμφόρηση του Μετρό.
- Μείωση κόστους μετακινήσεων για πολίτες: Εταιρείες ενοικίασης ποδηλάτων παρέχουν οικονομικότερα «πακέτα» σε σχέση με το κόστος αυτοκινήτου, ακόμη και με αυτό των δημόσιων συγκοινωνιών.
- Ενίσχυση τοπικής οικονομίας: Οι ποδηλάτες τείνουν να σταματούν πιο συχνά σε τοπικά καταστήματα και καφέ από ότι οι οδηγοί, κάτι που έχει φανεί και στο Παρίσι.
- Βελτίωση υγείας κατοίκων: Η καθημερινή ποδηλασία μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών και βοηθά στη φυσική άσκηση.
- Ασφάλεια: Όσο αυξάνεται ο αριθμός ποδηλατών, τόσο μειώνονται αναλογικά τα ατυχήματα.
- Κοινωνική συνοχή: Η ποδηλασία θεωρείται «δημοκρατικό μέσο». Όλοι, ανεξαρτήτως εισοδήματος, μπορούν να το χρησιμοποιούν.
Να σημειωθεί ότι το 2025 το Παρίσι κατέκτησε την πρώτη θέση στην Ευρώπη ως “Child-Friendly Cycling City” (σ.σ. Φιλική προς τα Παιδιά Πόλη για Ποδηλασία), δημιουργώντας περισσότερες ασφαλείς διαδρομές γύρω από σχολεία και εφαρμόζοντας εκπαιδευτικά προγράμματα.
