Πενήντα ολόκληρα χρόνια της καριέρας τους έχουν αφιερώσει οι Βρετανοί Πίτερ Τζέφρις και Γκρέγκορι Γιουσντάνις στην ιχνηλάτηση της ζωής του Κωνσταντίνου Καβάφη. Οι δύο ακαδημαϊκοί, με βαθιά γνώση της νεοελληνικής λογοτεχνίας, παρουσίασαν το έργο «Αλεξανδρινή Σφίγγα: η κρυφή ζωή του Κωνσταντίνου Καβάφη» (εκδ.Summit), την πρώτη αγγλόφωνη βιογραφία του εδώ και μισό αιώνα.
Από το αρχείο του ποιητή.
Η έκδοση αυτή επιχειρεί να φωτίσει μια προσωπικότητα που γοήτευσε όσο λίγοι, λογοτέχνες, καλλιτέχνες, κορυφαίες προσωπικότητες και τον απλό κόσμο σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Στις σκιές της οικίας του Καβάφη
«Ο δεύτερος όροφος της οδού Lepsius 10, κρυμμένος στην παλιά ελληνική συνοικία της Αλεξάνδρειας πάνω από έναν οίκο ανοχής, υπήρξε, για τρεις δεκαετίες, το λογοτεχνικό επίκεντρο της πόλης.
Μπαίνοντας στο διαμέρισμα, βγαίνοντας από τον μεσογειακό ήλιο, οι επισκέπτες χρειάζονταν ένα λεπτό για να συνηθίσουν το ημίφως, διακρίνοντας σταδιακά ξεθωριασμένες κουρτίνες και βαριά έπιπλα, με κάθε επιφάνεια να είναι καλυμμένη από αντίκες και αλλόκοτα αντικείμενα.
Η οικία του Καβάφη στην Αλεξάνδρεια.
Δεν υπήρχε ηλεκτρικό ρεύμα, παρά μόνο φως από κεριά. Ο οικοδεσπότης, προσφέροντας μπουκιές ψωμιού και τυριού μέσα από τις σκιές, ήταν ένας ηλικιωμένος άνδρας με «αινιγματικά μάτια» πίσω από στρογγυλά γυαλιά – ο ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης».
Με αυτή την αφήγηση οι δύο συγγραφείς βάζουν τον αναγνώστη στο κλίμα της προσωπικότητας και της ιδιοσυγκρασίας τους κορυφαίου Έλληνα ποιητή που είχε μαγέψει με την ποίηση του από τον Γουίσταν Όντεν (1907-1973) και τον Έντουαρντ Μόργκαν Φόρστερ (1879-1970) έως τον Ντέιβιντ Χόκνεϊ και την Τζάκι Κένεντι Ωνάση (1929-1994) -η τελευταία μάλιστα είχε ζητήσει να ακουστεί η «Ιθάκη» στην κηδεία της.
Ο Αλεξανδρινός, διεθνής Καβάφης
Γεννημένος στην Αλεξάνδρεια το 1863, ο Καβάφης έχασε τον πατέρα του σε παιδική ηλικία. Με τη μητέρα του Χαρίκλεια και τα αδέλφια του έζησε σε Λίβερπουλ και Λονδίνο, πριν επιστρέψει στην Αλεξάνδρεια.
Το διαβατήριο του Καβάφη.
Ο βομβαρδισμός της πόλης το 1882 οδήγησε την οικογένεια στην Κωνσταντινούπολη για τρία χρόνια. Το 1885 εγκαταστάθηκε ξανά στην Αλεξάνδρεια και το 1886 δημοσίευσε το πρώτο του ποίημα. Για τριάντα χρόνια εργάστηκε στις υπηρεσίες άρδευσης, επάγγελμα που επέτρεπε χρόνο για την καλλιέργεια της φαντασίας και της γραφής.
Ο ίδιος έλεγε ότι αν δεν είχε γίνει ποιητής, θα είχε ακολουθήσει την ιστορική έρευνα. Η βυζαντινή και ελληνιστική περίοδος κυριαρχεί στο έργο του, μαζί με επεισόδια και μορφές που σπάνια εμφανίζονται στα σχολικά βιβλία.
Απέφευγε τα γνωστά ηρωικά θέματα, προτιμώντας να αντλεί έμπνευση από γεγονότα και ανθρώπους που στέκονταν στο περιθώριο της επίσημης αφήγησης.
Η ερωτική ταυτότητα του ποιητή-σύμβολο
Σύμφωνα με τους δύο συγγραφείς η ερωτική ταυτότητα του Καβάφη εκφράζεται στους στίχους του, όπου συχνά η πραγματικότητα μπερδευόταν με τις φαντασιώσεις. Και παρόλο που ζούσε σε μια πόλη κοσμοπολίτικη όπως ήταν τότε η Αλεξάνδρεια, το κουτσομπολιό και ο κοινωνικός ρατσισμός ήταν μεγάλο κομμάτι της καθημερινότητας των κατοίκων.
Φοβούμενος λοιπόν μην εκδιωχθεί από την πόλη που τόσο αγαπούσε, κράτησε σε ολόκληρη τη ζωή του μια διακριτική στάση, «αναγνωρίζοντας και επιβεβαιώνοντας την ομοφυλοφιλία του στην ποίησή του και λογοκρίνοντας τον εαυτό του την προσωπική του ζωή», οι συγγραφείς υποστηρίζουν πως αυτές οι δύο στάσεις του στην πραγματικότητα ενέπνευσαν και «συντήρησαν» την ποίησή του.
Η δύσκολη αποστολή των συγγραφέων
Οι επιστολές του ποιητή που διασώθηκαν είναι ελάχιστες και συχνά λιτές. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι κομμάτια του αρχείου αφαιρέθηκαν ή καταστράφηκαν από τον ίδιο ή τους εκτελεστές της διαθήκης του, Αλέκο και Ρίκα Σεγκοπούλου.
Η γραπτή απάντησή του στον Φόρστερ για το «A Passage to India» περιλάμβανε λιγοστές φράσεις εκτίμησης, μα καμία προσωπική εξομολόγηση.
Λόγω της έλλειψης υλικού, το βιβλίο ακολουθεί κυκλική δομή. Ξεκινά και κλείνει με τον θάνατο του ποιητή, ενώ ενδιάμεσα παρουσιάζει κεφάλαια για την οικογένεια, τους φίλους, την πόλη, την ποίηση και την αγωνιώδη προσπάθεια καθιέρωσης του.
Ο Γιουσντάνις είχε επισημάνει ήδη από το 2018 ότι ο συγγραφέας μιας τέτοιας βιογραφίας οφείλει να δουλέψει σαν μυθιστοριογράφος, αναπλάθοντας σκηνές και γεμίζοντας κενά με τεκμηριωμένες υποθέσεις.
Αφοσίωση στην τέχνη και την «ονειρική» Αλεξάνδρεια
Μέσα από την έκδοση σκιαγραφείται ένας δημιουργός με τεράστιες φιλοδοξίες και αφοσίωση στην τέχνη του. Η προσωπική του ζωή στερείται σταθερών συναισθηματικών δεσμών, γεγονός που ίσως ενίσχυσε τη συγκέντρωσή του στην ποίηση.
Η αγαπημένη του Αλεξάνδρεια κυριαρχεί, χωρίς όμως να παρουσιάζεται με αυστηρό ρεαλισμό· η δύναμη των στίχων πηγάζει από υπαινιγμούς, οράματα και συναισθήματα.
Οι εικόνες του μεταφέρουν την αίσθηση μιας πόλης που ταλαντεύεται ανάμεσα στην απτή πραγματικότητα και το άπιαστο όνειρο.
Όπως υποστηρίζουν οι δύο συγγραφείς, η εμπειρία της ποιήτριας Μυρτιώτισσας, που κατέβηκε τα σκαλιά του διαμερίσματος του Καβάφη και αναρωτήθηκε αν η συνάντηση ήταν αληθινή ή δημιούργημα φαντασίας, συνοψίζει την αίσθηση που αφήνει και η βιογραφία.
Πηγή: Guardian
