Η γραφομηχανή της Ζωρζ Σαρή, η πρώτη έκδοση του πρώτου βιβλίου της Άλκη Ζέη, που δεν είναι άλλο από το πολυδιαβασμένο «Καπλάνι της βιτρίνας», τα χειρόγραφα του Αντώνη Σαμαράκη, η αποκριάτικη στολή που φορούσε ο Μάνος Κοντολέων ως παιδί, είναι μονάχα ορισμένα από τα πολύτιμα εκθέματα που σχετίζονται με την εξέλιξη της παιδικής λογοτεχνίας στη χώρα μας και τα οποία πλέον έχουν την ευκαιρία να δουν και να περιεργαστούν από κοντά, οι μικροί και μεγάλοι επισκέπτες του Μουσείου Παιδικής και Εφηβικής Λογοτεχνίας στον Βόλο.
Πρόκειται για το μοναδικό στο είδος του μουσείο στην Ελλάδα, το οποίο ιδρύθηκε από τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας μετά από πρόταση της Καθηγήτριας στο Π.Τ.Π.Ε. Τασούλας Τσιλιμένη, και λειτουργεί στο Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Το Μουσείο άνοιξε τις πόρτες του τον Ιανουάριο του 2024 και κάνει τα πρώτα του βήματα σε δύο αίθουσες, φιλοδοξώντας να μεγαλώσει προκειμένου να φωτίσει την ιστορία της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα στο εύρος που της αξίζει.
«Το καπλάνι της βιτρίνας» @Μουσείο Παιδικής και Εφηβικής Λογοτεχνίας
Αυτή είναι, εξάλλου, η αποστολή του, δηλαδή η συγκέντρωση, διαφύλαξη, ανάδειξη και προβολή του έργου και του αρχειακού υλικού συγγραφέων και εικονογράφων της ελληνικής παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας. Παράλληλα, στοχεύει στην ενίσχυση της έρευνας και της δράσης για το λογοτεχνικό βιβλίο και τη λογοτεχνία με εκδηλώσεις, όπως αυτές που πραγματοποιούνται από 1 έως 3 Απριλίου με αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου στις 2 Απριλίου.
Η διευθύντρια του Μουσείου Τασούλα Τσιλιμένη, η οποία διδάσκει θέματα Παιδικής-Εφηβικής Λογοτεχνίας, Αφήγηση, Μυθοπλασία και Δημιουργική Γραφή, μας βάζει στον κόσμο του ελληνικού παιδικού βιβλίου και του μουσείου που η ίδια εμπνεύστηκε και βάλθηκε να γίνει πραγματικότητα. Η περιπέτεια του μουσείου ξεκίνησε αρκετά χρόνια πριν, όπως λέει στο ΒΗΜΑ και μετά από πολλές προσπάθειες, η ίδρυσή του κατέστη εφικτή με την αλλαγή του νόμου για τα ΑΕΙ που προέβλεπε την ίδρυση μουσείων μέσα στα πανεπιστήμια.
Η λογοτεχνία ζωντανεύει
Σήμερα το Μουσείο Παιδικής και Εφηβικής Λογοτεχνίας μπορεί να μην έχει την ευρυχωρία που αρμόζει στα εκθέματά του, ωστόσο αποζημιώνει τους επισκέπτες του. Ο στόχος είναι, εξάλλου, το μουσείο να αποκτήσει αυτονομία με τον καιρό και μόλις δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες να μετεγκατασταθεί σε κτήριο που θα επιτρέψει την περαιτέρω εξάπλωση των συλλογών του (οι επισκέψεις στην παρούσα φάση γίνονται κατόπιν ραντεβού).
«Oι επισκέπτες μας θα δουν παιδικά περιοδικά του 1942 και θα διαπιστώσουν πώς αυτά εξελίχθηκαν μέχρι σήμερα. Θα δουν πολύ παλιά βιβλία μέχρι και βιβλία της δεκαετίας του ’70, τα οποία είναι σε επανεκδόσεις και σε διαφορετικό εξώφυλλο, ενδεχομένως και σε διαφορετικό εκδότη και με διαφορετικό σύστημα γραφής, αλλά θα δουν και χειρόγραφα συγγραφέων, όπως της ποιήτριας Μελισσάνθης», σχολιάζει η κ. Τσιλιμένη.
Η γραφομηχανή της Ζωρζ Σαρρή @Μουσείο Παιδικής και Εφηβικής Λογοτεχνίας
Πέρα από τη γραφομηχανή της Σαρή, την πρώτη έκδοση για το «Καπλάνι της βιτρίνας» της Ζέη, τα χειρόγραφα και την χαρακτηριστική πίπα του Σαμαράκη -σήμα κατατεθέν του κορυφαίου λογοτέχνη-, και την παιδική αποκριάτικη στολή του Μάνου Κοντολέοντος, την οποία ο συγγραφέας περιγράφει σε δύο βιβλία του ως κουστούμι του ήρωα του, εκτίθενται, μεταξύ άλλων, τα βιβλία που διάβαζαν οι συγγραφείς ως παιδιά. Μαζί και μια χτυπημένη στη γραφομηχανή επιστολή της Ελένης Δικαίου για λογοτεχνικό διαγωνισμό, που αφορά το χειρόγραφο της με τον τίτλο «Το κοριτσάκι με τα ναυτικά», το οποίο έμελλε να σημειώσει επιτυχία ως βιβλίο. Στην αίθουσα που εκτίθενται τα έργα των εικονογράφων βλέπουμε και τα διάφορα αντικείμενα που χρησιμοποιούν στην τέχνη τους οι εικονογράφοι (πενάκια, αερογράφους) καθώς και βίντεο με συνεντεύξεις.
@Μουσείο Παιδικής και Εφηβικής Λογοτεχνίας
«Δεν έχουμε να ζηλέψουμε τίποτα σε σχέση με τις λογοτεχνίες άλλων κρατών.»
«Αν θέλουμε να μιλάμε στην Ελλάδα για παιδική και εφηβική λογοτεχνία, αρχίζουμε να έχουμε σώμα και όγκο για μελέτη από το 1970 και μετά», σημειώνει η Τασούλα Τσιλιμένη για την εξέλιξη της παιδικής-εφηβικής λογοτεχνίας στη χώρα μας. «Υπάρχουν, βέβαια, πρωτεργάτες, αλλά είναι λίγο το υλικό», επισημαίνει και τονίζει ότι «Δεν έχουμε να ζηλέψουμε τίποτα σε σχέση με τις λογοτεχνίες άλλων κρατών. Τον δρόμο άνοιξε πρόσφατα ο Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου που εδρεύει στην Αθήνα και αποτελεί το επίσημο παράρτημα της IBBY, της Παγκόσμιας Οργάνωσης για τη Νεότητα και το Παιδικό Βιβλίο, καθώς διοργανώνονται συνέδρια τα οποία ενισχύουν τη επικοινωνία μεταξύ των δημιουργών. Επομένως, θεματολογικά, μορφολογικά, εκφραστικά, εικαστικά στο παιδικό βιβλίο προχωράμε παράλληλα με άλλες χώρες σε σχέση με τη θεματολογία και τις τεχνοτροπίες. Οι εκδότες έχουν επενδύσει και συνεχίζουν να επενδύουν στο παιδικό βιβλίο, γεγονός που βελτιώνει την ποιότητα της βιβλιοπαραγωγής.»
Το παιδικό βιβλίο σήμερα
Τι είναι αυτό όμως που απογειώνει ένα καλό παιδικό βιβλίο; Ποια τα μυστικά της επιτυχημένης συγγραφής του; Όπως σημειώνει η κ. Τσιλιμένη, το μυστικό κρύβεται στη μαεστρία του συγγραφέα. «Δεν είναι τυχαίο ότι η Άλκη Ζέη και η Ζωρζ Σαρή διαβάζονται σήμερα από κάθε γενιά ανελλιπώς. Πρέπει να έχεις τη μαεστρία να διηγηθείς την ιστορία σου. Δηλαδή έντονη δράση, πλοκή, ρεαλισμό, αληθοφάνεια και κυρίως; Γλώσσα που να μην υποβιβάζει το επίπεδο της αντίληψης και φυσικά το ίδιο το θέμα. Το θέμα έχει σημασία.»
Η διευθύντρια του Μουσείου Παιδικής και Εφηβικής Λογοτεχνίας επισημαίνει την ανάγκη εμβάθυνσης στη θεματολογία των παιδικών βιβλίων, «να ωριμάζει το θέμα στους νέους συγγραφείς», καθώς αρκετοί είναι αυτοί που βιάζονται να εκδώσουν τα βιβλία τους με αποτέλεσμα να εκδίδονται βιβλία χαμηλής ποιότητας θεματολογικά, ενώ ξεχωρίζει την έλλειψη παραμυθιών, ποίησης και θεατρικών κειμένων για παιδιά και εφήβους σε αντίθεση, για παράδειγμα, με την άνθηση και τη δυναμική του εικονογραφημένου παιδικού βιβλίου.
Η διευθύντρια του Μουσείου, Τασούλα Τσιλιμένη
«Τα είδη εξελίσσονται» σχολιάζει η εμπνεύστρια του μουσείου που στεγάζει την ελληνική λογοτεχνία και μας προτρέπει να κάνουμε την τεχνολογία σύμμαχο. Όπως λέει: «Αν τα παιδιά παιρνούν την ώρα τους στο κινητό ή στο iPad και δεν διαβάζουν βιβλία, δεν μπορούμε να καταδικάσουμε την τεχνολογία ούτε να πάμε πίσω. Καλό είναι να πάμε παράλληλα και να την αξιοποιήσουμε. Αν με ενδιαφέρει το παιδί μου να διαβάσει την «Κοκκινοσκουφίτσα» ας το κάνει ακόμα και μέσα από το iPad σε ένα e-book. Ορισμένοι νοσταλγούν τη μυρωδιά της ενός νέου βιβλίου. Όμως σήμερα τα βιβλία δεν έχουν ούτε οσμή. Εμείς μπορούμε να εκμεταλλευτούμε την τεχνολογία και να μάθουμε στα παιδιά μας διαφορετικούς τρόπους να διαβάζουν ένα βιβλίο».
INFO Μουσείο Παιδικής και Εφηβικής Λογοτεχνίας, Βόλος, Κτήριο Δεληγιώργη, Γκλαβάνη 37 & 28ης Οκτωβρίου, 2ος όροφος
