Μέχρι πριν μερικές δεκαετίες, ο άνθρωπος, ήξερε περίπου τι θα συμβεί σε αυτόν και στον κόσμο τις επόμενες δεκαετίες, ο χρόνος κυλούσε αργά και πολλά πράγματα φαινόταν αναλλοίωτα, αυτό δεν υπάρχει πλέον. Μέχρι πρόσφατα, ο άνθρωπος, μέχρι τα 15 έτη του, ζούσε τις συνεχείς αλλαγές, στο σώμα του, στις σχέσεις με την οικογένεια, με τους άλλους. Ζούσε με ένα διαρκές άγχος, που του δημιουργούσε νευρικότητα. Μέχρι τα 50 του δημιουργούσε και σχεδόν ολοκλήρωνε τον βασικό επαγγελματικό κύκλο του και, δεν ήθελε αλλαγές, συντηρητικοποιούνταν, τώρα αυτό δεν ισχύει, κυρίως δεν θα ισχύει αύριο.
Θα πρέπει να συνεχίσει να μαθαίνει, όπως ο έφηβος.
Το εκπαιδευτικό σύστημα, μέχρι σήμερα, εκτός από πληροφορίες, προσπαθεί να δώσει στους νέους και ορισμένες δεξιότητες. Ωστόσο, αφού όλα γύρω αλλάζουν και με μεγάλη ταχύτητα, πως ξέρουμε πως θα είναι η οικονομία και η αγορά εργασίας αύριο και τι δεξιότητες θα απαιτούνται; Η τεχνολογία μας προσφέρει πλέον, όσες πληροφορίες θέλουμε, ακόμη και πολλές δεξιότητες, που χρειαζόμαστε. Γιαυτό, το εκπαιδευτικό σύστημα, δεν θα πρέπει να τρέχει πλέον, πίσω από την εκμάθηση περισσότερων δεξιοτήτων και την μετάδοση περισσότερων πληροφοριών, πρέπει να διδάσκει περισσότερο:
Κριτική σκέψη, επικοινωνία, συνεργασία και δημιουργικότητα.
Δηλαδή, δεξιότητες γενικού χαρακτήρα και ικανότητα να κατανοούν οι νέοι και να μπορούν να αντιμετωπίζουν, τις συχνές αλλαγές. Να διατηρούν την συναισθηματική και πνευματική τους ισορροπία, σε ασυνήθιστες καταστάσεις. Δεν αρκεί να ανακαλύπτουμε μόνο νέες ιδέες, αλλά να ανακαλύπτουμε και τον εαυτό μας, στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Σήμερα, μερικές βασικές επιλογές, για την πολιτική στην εκπαίδευση, μπορεί να είναι:
1. Η δημιουργία σκεπτόμενων και παραγωγικών πολιτών.
2. Η ενίσχυση της δημόσιας εκπαίδευσης, με σημαντική αύξηση της χρηματοδότησης και αναβάθμιση της ποιότητας των δημόσιων σχολείων και πανεπιστημίων. Το κόστος φοίτησης, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι χαμηλό, για να μπορούν να το καλύψουν, όχι μόνο τα μεσαία στρώματα, αλλά και τα χαμηλότερα εισοδηματικά. Στόχος είναι να μειωθούν τα πλεονεκτήματα και οι μηχανισμοί της κληρονομικής μεταβίβασης και να αποκτήσει ουσιαστικό νόημα, η ισότητα ευκαιριών. 3. Η επένδυση στην γενική μόρφωση και, ταυτόχρονα στην εξειδίκευση και την αριστεία.
4. Η υποστήριξη της μόρφωσης και, ταυτόχρονα η καλλιέργεια δεξιοτήτων που απαιτεί το παραγωγικό μοντέλο, που θέλουμε να χτίσουμε.
5. Επειδή την παιδεία και την εκπαίδευση δεν την προσφέρουν μόνο τα ΑΕΙ, πρέπει να δημιουργηθούν, επαγγελματικές και τεχνικές σχολές, που παρακολουθούν τις ανάγκες της παραγωγής. 6. Επειδή δεν υπάρχουν αυτοματισμοί στον καπιταλισμό και την οικονομία της αγοράς, πρέπει τα πολιτικά κόμματα και οι φορείς της παραγωγής και της εργασίας, με όρους ισοτιμίας και διαφάνειας, να διαπραγματεύονται τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιλογές, που θα εγγυώνται την παραγωγικότητα της οικονομίας, τα λογικά κέρδη του κεφαλαίου, την κοινωνική κινητικότητα και την ευημερία του γενικού πληθυσμού. Συνεπώς, δεν πρέπει να δημιουργήσουμε ένα πειθαρχημένο εκπαιδευτικό σύστημα, ούτε όμως και ένα σύστημα που υιοθετεί την λογική της ήσσονος προσπάθειας. Πρέπει να δημιουργήσουμε, ένα εκπαιδευτικό σύστημα ίσων ευκαιριών και υψηλών απαιτήσεων και, επειδή δεν μπορούμε να επιτρέψουμε την αναπαραγωγή της γνώσης στους κοινωνικούς αυτοματισμούς, που θα διαιωνίζουν και θα διευρύνουν συνεχώς τις ανισότητες, το κράτος πρέπει να προσφέρει τις δυνατότητες, σε όλους τους νέους, να δουλέψουν για το υψηλότερο που επιθυμούν. Η δουλειά και οι πνευματικές δυνατότητες του κάθε ατόμου, θα είναι τα μόνα κριτήρια των επιλογών και όχι η οικονομική και κοινωνική βαθμίδα της οικογένειάς του. Ένα δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα, που δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της παραγωγής και της κοινωνίας, κανείς δεν θα το χρηματοδοτεί, είτε γιατί δεν το χρειάζεται είτε γιατί δεν θα έχει πόρους.
Από ένα υποβαθμισμένο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα όλοι βγαίνουν χαμένοι, περισσότερο όμως τα παιδιά των χαμηλότερων εισοδηματικών τάξεων, γιατί τα παιδιά των ελίτ έχουν και άλλες επιλογές.
Όσο μεγάλη αυταπάτη είναι η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, τόσο μεγάλη είναι και η αυταπάτη, ότι οι κατέχοντες οποιαδήποτε μορφή πλούτου μπορούν να την αυξάνουν διαρκώς, αγνοώντας, όχι μόνο την ανάγκη αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης, αλλά και το δικαίωμα της αξιοπρεπούς διαβίωσης, την δυνατότητα κοινωνικής και οικονομικής ανόδου σε κάθε πολίτη που το επιθυμεί και έχει τις πνευματικές και παραγωγικές προϋποθέσεις. Η οικονομία πρέπει να είναι παραγωγική και εξωστρεφής, για να δημιουργεί υπεραξίες οι οποίες φέρνουν έσοδα στον κρατικό προϋπολογισμό, για να χρηματοδοτεί το κοινωνικό κράτος και, κεφάλαιο στις επιχειρήσεις για να επανεπενδύσουν. Η γενικότερη οικονομική πολιτική, δεν μπορεί να ισοπεδώνει τις εισοδηματικές κλίμακες, δεν μπορεί όμως και να επιτρέπει την συνεχή διεύρυνση των ανισοτήτων, από την άνιση κατανομή του παραγόμενου πλούτου.
Στην συγκυρία που βρισκόμαστε, η χώρα μπορεί να υιοθετήσει μερικές από αυτές τις επιλογές, της το επιτρέπουν οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και του νέου ΕΣΠΑ, αθροιστικά πάνω από 40 δις ευρώ, για τα επόμενα έξι περίπου χρόνια.
Όμως από τον σχεδιασμό της κυβέρνησης, δεν φαίνεται μια τέτοια προοπτική. Οι πόροι του Ταμείο Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ, θα διατεθεί σε μεγάλες ελληνικές και ξένες επιχειρήσεις, που έχουν ετοιμότητα. Οι μεσαίες επιχειρήσεις ουσιαστικά αποκλείονται, γιατί τις λείπει η ετοιμότητα και η δυνατότητα συγχρηματοδότησης των επενδύσεων, από ίδια κεφάλαια ή από τραπεζικό δανεισμό.. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι δεν θα έχουν άμεσο όφελος, ούτε οι περισσότεροι άνεργοι. Η ενίσχυση με τεχνολογικό εξοπλισμό της εκπαίδευσης, που περιλαμβάνει ο σχεδιασμός της κυβέρνησης, είναι σημαντική, άγνωστη είναι όμως η ετοιμότητα του εκπαιδευτικού συστήματος να την αξιοποιήσει. Υπάρχει και το κακό προηγούμενο, ανάλογες ενισχύσεις των εκπαιδευτικών δομών και της εκπαίδευσης γενικότερα, κατέληγαν σε εισοδηματικές ενισχύσεις του εκπαιδευτικού και διοικητικού προσωπικού και μέρος μόνο περνούσε στις δομές της εκπαίδευσης. Συμπερασματικά, μια βασική επιλογή, που πρέπει να διασφαλίζεται από το εκπαιδευτικό σύστημα και τις δημόσιες πολιτικές, είναι οι ίσες ευκαιρίες και η δυνατότητα της κοινωνικής κινητικότητας.
