Ρομπέρ Γκεντιγκιάν – Αριάν Ασκαρίντ: «Η ελπίδα θέλει δουλειά»

Eίναι παράξενο το πώς μια τόσο ισχυρή καλλιτεχνική ομάδα, μια καλλιτεχνική οικογένεια με την κυριολεκτική έννοια, όπως αυτή που διαμορφώνει τον κύκλο του σκηνοθέτη Ρομπέρ Γκεντιγκιάν στις ταινίες που δημιουργεί, μιλάει τόσο έντονα για την παρακμή των κάποτε ισχυρών οικογενειακών δεσμών.

Από το 1980 ως σήμερα ο γαλλοαρμένιος αριστερός Γκεντιγκιάν, ο οποίος γεννήθηκε το 1953 στη Μασσαλία όπου κυρίως εργάζεται, έχει γράψει και σκηνοθετήσει περισσότερες από 20 ταινίες, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν συμμετάσχει και βραβευθεί στα μεγαλύτερα φεστιβάλ του κόσμου και έχουν γνωρίσει μεγάλη εμπορική επιτυχία. Εργάζεται σχεδόν πάντα με τη γυναίκα του, την ηθοποιό Αριάν Ασκαρίντ, και ηθοποιούς όπως ο Ζαν-Πιερ Νταρουσέν και ο Ζεράρ Μεϊλάν – όλοι έντονα πολιτικοποιημένοι. Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά για να αντιληφθούμε τη φιλοσοφία τους: τα «Χιόνια του Κιλιμάντζαρο», το αριστούργημά τους, μια ιστορία για ανθρώπους που χάνουν μεν τον «κόσμο» τους σε κρίσιμη ηλικία αλλά σε καμία περίπτωση δεν δέχονται να θυσιάσουν αρχές και αξιοπρέπεια, είναι χαρακτηριστικότατο παράδειγμα. Γιατί βέβαια αλήθεια επίσης είναι ότι στις φθαρμένες οικογένειες του Γκεντιγκιάν πάντοτε θα βρεις μια αχτίδα φωτός, κάπου στο βάθος, εκεί όπου η ελπίδα για έναν πιο όμορφο κόσμο, για ένα καλύτερο αύριο μπορεί να ανθήσει.

Η τελευταία συνεργασία τους, για την οποία συναντήσαμε τον Γκεντιγκιάν και την Ασκαρίντ πριν από λίγο καιρό στο Παρίσι (στο πλαίσιο του φεστιβάλ προώθησης γαλλόφωνων ταινιών που διοργανώνει η Unifrance), λέγεται «Το σπίτι δίπλα στη θάλασσα» («La villa») και προβάλλεται από την περασμένη εβδομάδα και στην Ελλάδα.

Οπως οι περισσότερες ταινίες του Γκεντιγκιάν, λαμβάνει χώρα στην περιοχή της γενέτειράς του της Μασσαλίας. Το σπίτι του τίτλου ανήκει σε έναν ηλικιωμένο άνδρα, του οποίου τα τρία παιδιά, μεγάλοι πλέον, βρίσκονται ύστερα από καιρό στο πλευρό του. Ο ηλικιωμένος είναι στα τελευταία του. Η Αντζελα (Ασκαρίντ) είναι μια ηθοποιός που ζει στο Παρίσι, ο Ζόζεφ (Νταρουσέν) έχει ερωτευθεί μια γυναίκα που έχει τα μισά του χρόνια (Αναΐς Ντεμουρσιέ) και ο Αρμάν (Μεϊλάν), ο μόνος που έχει μείνει πίσω, λειτουργεί το μικρό οικογενειακό εστιατόριο. Μια οικογένεια διαλυμένη. Πόσο έτοιμη άραγε είναι να «ξαναγεννηθεί»;

«Περισσότερο από ομάδα, νομίζω ότι είμαστε αδελφότητα» θα μου πει ο Γκεντιγκιάν για τον ίδιο και τους συνεργάτες του. «Μεγαλώσαμε μαζί και διαμορφώσαμε μαζί τον καλλιτεχνικό χαρακτήρα μας. Η διαδικασία ήταν για όλους μας η ίδια και έτσι μπορούμε και παίζουμε τα αδέλφια γιατί κατά μια έννοια έτσι ακριβώς νιώθουμε». Εξάλλου, η ηλικία όλων των βασικών συντελεστών που δούλεψαν στη συγκεκριμένη ταινία, της παρέας δηλαδή του Γκεντιγκιάν, παίζει σημαντικό ρόλο. «Θα ήθελα να αναφερθώ στον Τσέχοφ διότι όλοι μας ανήκουμε σε έναν κόσμο που δεν υπάρχει πλέον έτσι όπως τον γνωρίζαμε. Ο κόσμος αλλάζει, οι αξίες με τις οποίες μεγαλώσαμε, οι αξίες που μας δίδαξαν, επίσης αλλάζουν. Αλλά είμαστε ακόμη εδώ. Και αυτό το στοιχείο το βρίσκεις συχνά στον Τσέχοφ».

Ο Γκεντιγκιάν συμφωνεί ότι η οικογένεια της ταινίας βρίσκεται σε κρίση, όμως τελικά «μετά την έκρηξη τα συντρίμμια ενώνονται ξανά, και το σημαντικότερο είναι ότι οι άνθρωποι που βρέθηκαν στην κρίση την ξεπέρασαν με τις αρχές και τα πιστεύω που ανέκαθεν ακολουθούσαν».

Για τον σκηνοθέτη, όταν κάποιος συνειδητοποιεί πως αυτό που προσπαθεί να κάνει δεν πρόκειται να φέρει αποτελέσματα, οδηγείται στην κατάθλιψη. «Στην αρχή της ταινίας όλοι οι χαρακτήρες νιώθουν περισσότερο την αποτυχία τους σε κάποια πράγματα παρά την επιτυχία τους σε κάποια άλλα. Η επανένωση τους ανασταίνει και ναι, έχουν κάνει κάποια λάθη στη ζωή τους αλλά έχουν επίσης κάνει και πολλά σωστά. Ούτως ή άλλως η ελπίδα για κάτι καλύτερο χρειάζεται δουλειά».

Ωστόσο πόσο μπορεί να κρατήσει η ελπίδα με τα όσα συμβαίνουν όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά στον κόσμο ολόκληρο; ρωτώ τον σκηνοθέτη. Η Ακροδεξιά γιγαντώνεται, οι μισθοί χαμηλώνουν, τα σύνορα κλείνουν, το Μεταναστευτικό εξακολουθεί να μη βρίσκει λύση, ο κόσμος σκέφτεται όλο και περισσότερο τον εαυτό του και όχι το σύνολο. «Ναι, είναι μια μάχη και, ναι, τα πράγματα είναι δύσκολα, όμως εξακολουθούν να υπάρχουν άνθρωποι που ενδιαφέρονται, που εργάζονται συλλογικά, που ιδρύουν εταιρείες υποστήριξης» απαντά ο Γκεντιγκιάν.

«Εξάλλου είναι γνωστό ότι ο Τύπος και γενικότερα τα ΜΜΕ στην πλειονότητά τους ενδιαφέρονται για την προβολή του κακού και όχι του καλού» θα προσθέσει η Αριάν Ασκαρίντ. Κατά τη γνώμη της, «αυτό είναι προσχεδιασμένο έτσι ώστε να βρισκόμαστε σε διαρκή κατάθλιψη, την ώρα όμως που συμβαίνουν όντως πολλά καλά γύρω μας. Και αυτά τα καλά έχουν τη σημασία τους γιατί γίνονται εκτός πολιτικών κομμάτων, γεγονός το οποίο βρίσκω πολύ ενθαρρυντικό». Η Ασκαρίντ φέρνει ως παράδειγμα την προσπάθεια κάποιων κατοίκων της επαρχιακής Γαλλίας να βοηθήσουν αφρικανούς μετανάστες που διασχίζουν τα σύνορα από τα βουνά, εκεί όπου το κρύο είναι δυσβάσταχτο. «Αυτό δεν το ακούς σχεδόν ποτέ στις ειδήσεις. Γι’ αυτό και κάποιος θα πρέπει να μη σταματάει ποτέ να δουλεύει με πυξίδα την ελπίδα!». Ας σημειωθεί επίσης ότι στην ταινία ένας μετανάστης θα ξυπνήσει και πάλι τις συνειδήσεις των ηρώων.

«Νιώθω έντονα ότι κάτι πολύ ριζοσπαστικό θα συμβεί στην Ευρώπη»

Οταν αναφέρω ότι στην ταινία ο πρώην αριστερός ήρωας του Ζαν Πιερ-Νταρουσέν φαίνεται να «φλερτάρει» πλέον με την Ακροδεξιά, φαινόμενο που παρατηρείται γενικότερα και σχεδόν παντού, ο Ρομπέρ Γκεντιγκιάν διαφωνεί. «Οχι, δεν φλερτάρει με την Ακροδεξιά, απλώς δεν ξέρει πλέον τι να κάνει για να είναι αριστερός. Αν κάποιος φλερτάρει με την Ακροδεξιά στην ταινία, αυτή είναι η νεότερη γενιά, άνθρωποι όπως η νεαρή ερωμένη του ήρωα του Νταρουσέν. Γιατί είναι πεπεισμένοι ότι μπορούν να τα κάνουν όλα μόνοι τους, ότι το να αλλάξει κανείς απόψεις δεν έχει και τόση σημασία. Το σημαντικό για αυτούς είναι η δράση, αλλά χωρίς να ενδιαφέρονται για το τι μπορεί να συμβεί σε άλλους ανθρώπους. Γιατί ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους. Η στάση τους δεν εκφράζει καν μια κομματική Ακροδεξιά, είναι περισσότερο μια Ακροδεξιά της συνείδησης, να σκέφτεσαι μόνο τον εαυτό σου».

Κλείνοντας ρωτώ το ζευγάρι αν η Ευρώπη του 2018 είναι ένα μέρος που τους αρέσει να ζουν αυτές τις μέρες. Αν η μορφή αυτής της ηπείρου έτσι όπως έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια τούς ικανοποιεί. «Η μορφή της σημερινής Ευρώπης είναι το λιγότερο από τα κακά που μπορούν να μας συμβούν» θα πει ο Γκεντιγκιάν. «Υπό τις συνθήκες που ζούμε, η σημερινή Ευρώπη είναι το καλύτερο που μπορούμε να έχουμε».

Η αίσθηση της ηθοποιού είναι ότι οι Ευρωπαίοι ζουν το τέλος ενός κόσμου όπως τον ήξεραν. «Είναι ένας κόσμος γερασμένος, ετοιμοθάνατος, και είναι όντως γέρος γιατί έτσι κι αλλιώς η Ευρώπη είναι μια γηραιά ήπειρος» λέει. «Νιώθω έντονα ότι κάτι πολύ ριζοσπαστικό κάποια στιγμή θα συμβεί αλλά δεν ξέρω το πότε. Αυτό όμως που μπορώ να πω για την Ευρώπη είναι ότι ανεξάρτητα από τη δύναμη που αυτή τη στιγμή έχει η Ακροδεξιά, ανεξάρτητα από τις ακραίες αντιδράσεις πολλών και σε πολλά ζητήματα, οι ευρωπαίοι πολίτες, στην πλειονότητά τους, εξακολουθούν να θέτουν ερωτήματα, εξακολουθούν να αμφισβητούν, εξακολουθούν να σκέφτονται. Και αυτό είναι συναρπαστικό».

Πού και πότε

Η ταινία «Το σπίτι δίπλα στη θάλασσα» προβάλλεται στις αίθουσες Ατλαντίς, Αστορ, Ανδόρα, Ταινιοθήκη, Αθήναιον Cinepolis Γλυφάδα σε διανομή Weirdwave.