Με την ψυχή τής Πίνα Μπάους

Από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής ο Δάφνις Κόκκινος ακούγεται ευδιάθετος, παρά τον μελαγχολικό –όπως μου τον περιγράφει –καιρό στο Βούπερταλ, από όπου μου μιλά. Ο έλληνας χορευτής του συγκροτήματος της Πίνα Μπάους, ένας από τους παλαιότερους συνεργάτες της ιέρειας του σύγχρονου χοροθεάτρου, ομολογεί πως από τον περασμένο Αύγουστο κιόλας έχει άγχος για τις επικείμενες εμφανίσεις τους στην Αθήνα, όπου θα παρουσιάσουν το «Sweet Mambo» στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση (3-6 Νοεμβρίου). Στη γενική δοκιμή έχει καλέσει τους συμμαθητές του από την εποχή που σπούδαζε ακόμη στην Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης. Ανυπομονεί να τους δει, όπως άλλωστε και την οικογένειά του.

Στο πλαίσιο αυτό, θυμάται την πρώτη φορά που χόρεψε στο Ηρώδειο: ήταν το έργο «1980» και είχε τόσο μεγάλη αγωνία ώστε η Πίνα Μπάους του χάιδευε διαρκώς το χέρι και προσπαθούσε να τον συνεφέρει… «Γενικά πάντα έχω άγχος πριν από τις παραστάσεις, απλά στην Αθήνα είναι μεγαλύτερο» παραδέχεται. «Αλλωστε το άγχος είναι και δημιουργικό… σε διατηρεί σε ετοιμότητα».

«Μην το ξεχάσετε»

Η κουβέντα έρχεται στο «Sweet Mambo», το προτελευταίο έργο της Πίνα Μπάους, που χρονολογείται από το 2008, έναν χρόνο πριν από τον θάνατό της. «Η Πίνα δούλεψε αυτό το έργο με τους πιο παλιούς χορευτές της» λέει ο Δάφνις Κόκκινος. «Εκείνη τη χρονιά χώρισε το συγκρότημα σε δύο ομάδες: έκανε το «Mambo blues» για την Ινδία, εμπνευσμένο από κάποιες πόλεις της χώρας, με τους πιο καινούργιους χορευτές, και οι πιο παλαιοί μείναμε έξω. Με εμάς έκανε το «Sweet Mambo», το οποίο δημιουργήθηκε στο Βούπερταλ. Πρόκειται για δυο έργα πολύ διαφορετικά, τα οποία όμως έχουν το ίδιο σκηνικό και κάποιες κοινές ερωτήσεις».

Θυμάται, άραγε, μια ιστορία ή μια συγκεκριμένη λεπτομέρεια από τη δημιουργία αυτού του έργου; «Μια φράση που λένε οι χορευτές… Αφού έχουν πει το όνομά τους, παρακαλούν το κοινό να μην το ξεχάσει. Είναι η γνωστή ανθρώπινη αγωνία να μην πέσει στη λήθη το ίχνος που προσπαθούμε να αφήσουμε. Αυτό το «μην το ξεχάσετε», λοιπόν, υπάρχει σε αρκετά σημεία του έργου. Αργότερα και μετά τον θάνατο της Πίνα όλο αυτό παίρνει μια άλλη διάσταση, παραπέμπει σε κάτι ευρύτερο».

Πέρα από την καριέρα του ως χορευτή, ο Δάφνις Κόκκινος κατέχει και τη θέση του διευθυντή προβών του συγκροτήματος. «Οσο περνά ο καιρός χωρίς την Πίνα, όλα γίνονται πολύ πιο δύσκολα» παραδέχεται. «Οι ευθύνες είναι πολύ μεγαλύτερες, τουλάχιστον για εμάς, τους πιο παλιούς συνεργάτες, που έχουμε την ευθύνη των έργων. Χρειάζεται χρόνος και μεγάλες αντοχές για να αντεπεξέλθεις σε αυτό που πρέπει».

Η έκθεση στο Βερολίνο

Μετά τον θάνατο της Μπάους, άραγε, κατά πόσο ανανεώνεται το έμψυχο υλικό του συγκροτήματος; «Από το 2009, που πέθανε η Πίνα, έχουμε κάνει δεκτούς στην ομάδα 11 χορευτές» λέει ο Δάφνις Κόκκινος. «Στην πιο πρόσφατη ακρόαση που κάναμε, περισσότερα από 1.000 άτομα δήλωσαν συμμετοχή. Ενας νέος χορευτής που εκδηλώνει την πρόθεση να ενταχθεί στο Χοροθέατρο του Βούπερταλ το κάνει γιατί θέλει να δουλέψει στο ρεπερτόριο της Πίνα Μπάους, να γνωρίσει τη δημιουργία της εκ των έσω, να δει πώς προσεγγίζει ο χορευτής έναν συγκεκριμένο ρόλο. Είναι βέβαια πολύ διαφορετικό τώρα πια, που η Πίνα δεν ζει για να δημιουργήσει ένα καινούργιο έργο. Το ρεπερτόριο, όμως, υπάρχει. Από τον Μάιο του 2017 δε θα έχουμε και καινούργια καλλιτεχνική διευθύντρια, την Αντόλφε Μπίντερ, η οποία μέχρι πρόσφατα είχε την αντίστοιχη θέση στο μπαλέτο της Οπερας του Γκέτεμποργκ».

Ο Δάφνις Κόκκινος λέει πως τα επτά τελευταία χρόνια δεν παρουσιάστηκε κάποιο καινούργιο κομμάτι από το συγκρότημα, βασικά λόγω ελλείψεως χρόνου. Η ομάδα ζητιέται πολύ, υπάρχει πάντα καινούργιο κοινό που έρχεται στις παραστάσεις, αλλά και κομμάτια στο ρεπερτόριο που έχουν πολύ καιρό να παιχθούν, και έτσι οι νεότεροι θεατές δεν τα γνωρίζουν.

Η κουβέντα περνά στην αφιερωμένη στην Πίνα Μπάους έκθεση που φιλοξενείται αυτόν τον καιρό στο Martin Gropius Bau του Βερολίνου, έχοντας προηγουμένως παρουσιαστεί στη Βόννη. Πρόκειται για την πρώτη έκθεση που παρουσιάζει το έργο της χορογράφου, η οποία σφράγισε ανεξίτηλα τον 20ό αιώνα, στο ευρύτερο κοινό. Με σημείο εκκίνησης την ομιλία της το 2007, όταν κέρδισε το σημαντικό βραβείο Kyoto, η έκθεση προσφέρει μια ευκαιρία να δει κανείς «εκ των έσω» τη δουλειά της Μπάους. Εμφαση δίνεται όχι μόνο σε αυτό καθαυτό το έργο από την πλευρά της παράστασής του στη σκηνή, αλλά στη δημιουργική της πρακτική, τα σημεία-κλειδιά της και στους ανθρώπους που την περιέβαλλαν και συνέβαλαν στην εξέλιξή της. Τα αντικείμενα, οι εγκαταστάσεις, οι φωτογραφίες και τα βίντεο που παρουσιάζονται έχουν αντληθεί από τα Αρχεία Πίνα Μπάους.

Οπως εξηγεί ο Δάφνις Κόκκινος, στην «καρδιά» της έκθεσης βρίσκεται η ανακατασκευή του Λίχτμπουργκ, του θρυλικού χώρου δοκιμών, σε έναν παλιό κινηματογράφο του Βούπερταλ, όπου η Πίνα Μπάους δημιούργησε τα περισσότερα από τα έργα της με τους χορευτές της. Στο Martin Gropius Bau γίνεται ένας χώρος όπου οι επισκέπτες μπορούν να συναντήσουν μέλη της ομάδας οι οποίοι τους «μυούν» σε χαρακτηριστικές κινήσεις του χοροθεάτρου. Παραστάσεις, εργαστήρια, ανοιχτές πρόβες, συζητήσεις και προβολή ταινιών είναι μερικά μόνο από όσα μετατρέπουν έναν χώρο δοκιμών σε ένα «ζωντανό» μέρος πειραματισμού…

Μεταξωτές τουαλέτες

Ποιητικό, διαχρονικό, κομψό και εύγλωττο χαρακτήρισαν οι κριτικοί το προτελευταίο έργο της θρυλικής χορογράφου, η οποία διέρρηξε τα όρια μεταξύ θεάτρου και χορού και επηρέασε αποφασιστικά την ευρωπαϊκή καλλιτεχνική δημιουργία. Στο «Sweet Mambo», έξι γυναίκες και τρεις άνδρες εμφανίζονται κι εξαφανίζονται μέσα σε ένα υποβλητικό τοπίο ατελείωτων μέτρων αέρινου υφάσματος. Λικνίζονται αρμονικά με μουσικές συνθέσεις που καλύπτουν ένα φάσμα από τους Portishead μέχρι τη Νίνα Σιμόν. Επικοινωνούν μέσα από την επιθυμία και τον φόβο, το γέλιο και την οδύνη, τη μοναξιά και την τρυφερότητα.

Στο σύμπαν που δημιουργεί η Πίνα Μπάους, η γραμμική αφήγηση είναι περιττή και οι ερωτήσεις έχουν μεγαλύτερη σημασία από τις απαντήσεις. Ολα είναι πιθανά και όλα συνυπάρχουν σε αυτό το κολάζ της ανθρώπινης εμπειρίας. Είναι ένα σύμπαν παράλογο και τρυφερό, βίαιο και μελαγχολικό. Μικρές καθημερινές ιστορίες, μια σύντομη εξομολόγηση, μια αδιόρατη χειρονομία, ένα χαρούμενο γέλιο, ένας πνιγμένος λυγμός. Και, μέσα στην απουσία της, η χορογράφος-μύθος μας κλείνει το μάτι και μας παροτρύνει να εξερευνήσουμε και να αγκαλιάσουμε την πολυπλοκότητα της ύπαρξής μας…

πότε & πού:

Το «Sweet Mambo» θα παρουσιαστεί μεταξύ 3 και 6 Νοεμβρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση.