Βρετανία και Ευρώπη

Είναι ειρωνεία ότι η Βρετανία σκέφτεται να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ενωση έπειτα από είκοσι πέντε χρόνια που οι εξελίξεις σε πολιτική και οικονομία αναδιαμόρφωσαν την ΕΕ κατ’ εικόνα και ομοίωση του Ηνωμένου Βασιλείου, γράφει ο Γιαν-Βέρνερ Μίλερ, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, σε πρόσφατο τεύχος του «London Review of Books». Αν ο συγκαλυμμένος πολιτικός στόχος της ευρωπαϊκής ενοποίησης ήταν ο έλεγχος του γερμανικού προβλήματος, οι προβεβλημένοι σκοποί της υπήρξαν η ενιαία αγορά και η κοινωνική ατζέντα, με την ολοκλήρωση όρκο πίστης, αλλά πάντοτε σε ένα θολό βάθος χρόνου. Οσο την τελευταία τριακονταετία οι αναδιανεμητικές πολιτικές της Ενωσης, τις οποίες ποτέ η Βρετανία δεν συμμερίστηκε, γέμιζαν αστερίσκους, η ενιαία αγορά που ασπαζόταν αναφανδόν βάθαινε ως καθημερινή πρακτική. Το 2004 το όνειρο της διεύρυνσης του Χέλμουτ Κολ έφερε εντός των συνόρων την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, χώρο ανεξάντλητου φτηνού εργατικού δυναμικού για τη Γερμανία, με τη βρετανική συναίνεση να ποντάρει στην «εξουδετέρωση της πιθανότητας μόνιμης γαλλογερμανικής κυριαρχίας». Την επόμενη δεκαετία μια de facto Ενωση πολλών ταχυτήτων διευκόλυνε το Ηνωμένο Βασίλειο να παραμένει λίγο εντός και λίγο εκτός –με τις εξαιρέσεις του, με τη στερλίνα του, με το Σίτι του. Και σήμερα οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι θεωρούν τη χώρα «όχι απλώς εσωστρεφή, αλλά εγωιστική και δύστροπη», παρατηρεί ο Μίλερ.

Αυτό δεν σημαίνει ότι μια πιθανή έξοδος δεν θα επηρεάσει και τις δύο όχθες της Μάγχης. Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ακόμη το αντίβαρο αυταρχικών λαϊκιστικών κυβερνήσεων όπως της Ουγγαρίας και της Πολωνίας. Αύριο, το Brexit θα έδινε ώθηση σε όλες τις ακροδεξιές δυνάμεις που έχουν σφετεριστεί τη γλώσσα της δημοκρατίας με προεξάρχουσα τη Μαρίν Λεπέν. Κερδισμένος από την αποδυνάμωση της ΕΕ θα ήταν ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Χαμένη, μάλλον η ενότητα του Ηνωμένου Βασιλείου, αφού ένα νέο δημοψήφισμα ανεξαρτησίας στη Σκωτία θα καθίστατο πιθανότερο. Ο Μίλερ δεν αποκλείει ένα ντόμινο από κάλπες σε Ισπανία, Βέλγιο, Ιταλία με αντικείμενο την απόσχιση τμημάτων τους. Για τον ίδιο, το δημοψήφισμα είναι «άκαιρο» και ο επιθυμητός ρόλος της Βρετανίας εντός της ΕΕ ξεκάθαρος: αυτός του επιλεκτικού αντίβαρου της Γερμανίας που θα μειώσει τη σημερινή «ημιηγεμονία» της αυξάνοντας τις πιθανότητες η «χαμένη δεκαετία της Ευρώπης» να λάβει τέλος. Το όραμά του μοιάζει ανέφικτο, αλλά έτσι κι αλλιώς ο Γιαν-Βέρνερ Μίλερ θα αναμένει αναγκαστικά την ετυμηγορία της 23ης Ιουνίου, αφού οι τρέχουσες δημοσκοπήσεις δεν τον δικαιώνουν.