Στο Μπρίστολ της Νοτιοδυτικής Αγγλίας ο ναός του Αγίου Παύλου στεγάζει πλέον σχολή ακροβατών για τσίρκο. Στο Αρνεμ της Ολλανδίας η εκκλησία του Αγίου Ιωσήφ έχει μετατραπεί σε πίστα για πατινάζ. Εκατοντάδες εκκλησίες αποκτούν διαφορετική χρήση στον δυτικό κόσμο και αν θέλουμε να είμαστε προοδευτικοί πρέπει να συμφωνήσουμε με την εξέλιξη. Οι ναοί κλείνουν όταν χάνουν τους πιστούς και όποιος δεν το πιστεύει ας ρωτήσει τη θεά Αθηνά που βλέπει τους γιαπωνέζους τουρίστες να φωτογραφίζουν τον δικό της τόπο λατρείας στον βράχο της Ακρόπολης.
Κανονικά, λοιπόν, θα πρέπει να συμφωνήσουμε με την απόφαση των τουρκικών Αρχών για ανάγνωση του Κορανίου εντός της Αγια-Σοφιάς για τις επόμενες εβδομάδες, δηλαδή κατά το μουσουλμανικό Ραμαζάνι. Στο κάτω κάτω, δεν κάνει κανείς πατινάζ στα μάρμαρα ούτε βάλανε μπάρμεν να φτιάχνουν κοκτέιλ, όπως γίνεται σε άλλες εκκλησίες. Κανονικά θα πρέπει να είμαστε άνετοι με την εξέλιξη του πολιτισμού, από τη μετάβαση σε νέα δεδομένα. Στο κάτω κάτω, μουσείο είναι και η ανάγνωση αποσπασμάτων του Κορανίου είναι εποχική.
Ας κάνουμε ορισμένες υποθέσεις. Αφού είναι εποχική η χρήση και αφού η τελευταία ορθόδοξη λειτουργία τελέστηκε το 1919, μήπως να προγραμματιστεί ένα θεαματικό Πάσχα για το 2017; Αν δεν κάνω λάθος, τις Παρασκευές της Σαρακοστής πολύς κόσμος εκκλησιάζεται. Θα μπορούσε το Πατριαρχείο να οργανώσει μια σούπερ Μεγάλη Εβδομάδα, με την ίδια λογική, την ευκαιριακή. Κατόπιν να γίνει κι ένας μεγαλοπρεπής εβραϊκός γάμος. Τώρα, όμως, τα περιπλέκουμε, μπλέκουμε και τους Εβραίους που δεν έχουν ούτε ιστορικά ούτε εδαφικά δικαιώματα στην Αγια-Σοφιά. Μάλιστα. Εάν αυτές οι εκδοχές χρήσης δεν μας αρέσουν, θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι το ζήτημα είναι πολιτικό, εδαφικό και κρατικό.
Διαπιστώνουμε διαφορές στις αλλαγές χρήσης. Στην Αγγλία δεν έγινε κάποια παρέμβαση της Ελισάβετ ώστε ο ναός του Αγίου Παύλου να γίνει σχολή ακροβατών. Και για να μην τα ισοπεδώνουμε όλα, ο συγκεκριμένος ναός δεν έχει καμία σχέση με τη Αγια-Σοφιά που είναι ένα ιστορικό σύμβολο. Δεν θα υπάρξει ποτέ Ιδρυμα Μείζονος Αγγλισμού να προβάλει ντοκιμαντέρ για τον ναό στο Μπρίστολ, στο οποίο να συρρέουν τα πλήθη, όπως έγινε με την Αγια-Σοφιά στο πολιτιστικό ίδρυμα των Εφραίμογλου. Αυτή η διαπίστωση δεν έχει σχέση ούτε με θρησκοληψία ούτε με συντηρητισμό. Και επειδή αυτά γίνονται πάντα, προσωπικά να πω ότι ούτε ορθόδοξη είμαι ούτε επέλεξα δόγμα για τα αβάπτιστα παιδιά μου.
Ας κάνουμε κι άλλες υποθέσεις. Πώς θα μας φαινόταν εάν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ή ο έλληνας πρωθυπουργός έλεγε ότι εντελώς ευκαιριακά ένας παπάς θα πάει να διαβάσει τα Ευαγγέλια στο τζαμί στον Εχίνο ή στη Συναγωγή κοντά στην πλατεία Αγίων Ασωμάτων; Ναι, αλλά δεν είναι μουσεία. Είναι ενεργοί χώροι λατρείας. Και είναι ενεργοί χώροι λατρείας επειδή οι πιστοί έχουν το ιστορικό δικαίωμα να ασκούν εκεί τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Τούτων δοθέντων, να ρωτήσουμε γιατί οι ορθόδοξοι δεν λειτουργούν ιστορικά σε ναό με ιστορία 1.500 χρόνων. Η απάντηση βρίσκεται σε δοκίμια που αφορούν τις ενοχές του δυτικού πολιτισμού. Ο Ευρωπαίος έρχεται πάντα αντιμέτωπος με το βίαιο παρελθόν του και απολογείται για τις Σταυροφορίες, για τα πεινασμένα παιδιά της Μπιάφρα, για την ανεργία στις Ινδίες και για όλα τα δεινά του κόσμου. Η κουλτούρα της ενοχής διαποτίζει όλη την ανάγνωση της Ιστορίας.
Στο διά ταύτα. Η Αγια-Σοφιά είναι χώρος ορθόδοξης λατρείας και τεκμήριο μιας ιστορικής ήττας στα βάθη των αιώνων. Η Αγια-Σοφιά είναι ένα σύμβολο και η ανάγνωση αποσπασμάτων του Κορανίου εκεί μέσα είναι πράξη επιβολής. Δεν πρόκειται για ένα ακόμη εκκλησάκι στη Νότια Αγγλία που ερήμωσε και έγινε σπίτι. Είναι ένα σύμβολο και κάθε πράξη που επιβάλει αλλαγή χρήσης έχει πολλές συνδηλώσεις. Τουλάχιστον, να τις λάβουμε υπ’ όψιν.
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 12 Ιουνίου 2016
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
