Η εναλλακτική δεν είναι πιο δημοκρατική, αλλά εύπορη οικονομία

Το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) της περιόδου 2014-2020 για την Ελλάδα, έπειτα από αρκετές παλινωδίες και αναθεωρήσεις, τελικά εγκρίθηκε στις 11/12/2015. Στρατηγικός στόχος του συγκεκριμένου προγράμματος είναι η δημιουργία ενός ισχυρού, ανταγωνιστικού και βιώσιμου αγροτοδιατροφικού συστήματος. Στις συζητήσεις που είχαν πραγματοποιηθεί κατά τον σχεδιασμό αλλά και μετά την έγκριση του συγκεκριμένου προγράμματος, όλοι οι συμμετέχοντες έδιναν ιδιαίτερη βαρύτητα στην υλοποίηση δύο μέτρων: της Συνεργασίας (Μ16) και της δημιουργίας Συμβουλευτικών Υπηρεσιών (Μ02). Είναι χαρακτηριστικό ότι η αναγκαιότητα και η βαρύτητα αυτών των μέτρων είχαν μάλιστα αποτυπωθεί και στην πρώτη κατανομή των διαθέσιμων πόρων όπου το μέτρο της συνεργασίας είχε πολλαπλάσιο προϋπολογισμό από αυτόν που τελικά εγκρίθηκε.

Σήμερα, έξι μήνες περίπου μετά την έγκριση του προγράμματος και ακόμη δεν έχει δρομολογηθεί η έναρξή του. Μόλις πρόσφατα εκδόθηκε μια προδημοσίευση που αφορά το μέτρο των Νέων Αγροτών (Μ6.1) και σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες το επόμενο μέτρο που θα δημοσιευθεί θα είναι το μέτρο του Leader (M19). Και τα δύο προαναφερόμενα μέτρα, δεδομένων των συνθηκών, αναμένεται να ξεκινήσουν ουσιαστικά με το νέο έτος. Οπως ακούγεται από τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ, τα επόμενα μέτρα που θα ανακοινωθούν μέσα στο 2017 θα είναι αυτά των επενδύσεων για τη βελτίωση των επιδόσεων και της βιωσιμότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων (Μ4.1) (πρώην Σχέδια Βελτίωσης) και στήριξη σε επενδύσεις για τη μεταποίηση, εμπορία και / ή ανάπτυξη γεωργικών προϊόντων (Μ4.2), δηλαδή τα βαριά χαρτιά του προγράμματος σε όρους απορροφητικότητας αλλά και πολιτικής εκμετάλλευσης με βάση την υλοποίησή τους στις προηγούμενες προγραμματικές περιόδους.

Με άλλα λόγια, και σε αυτή την προγραμματική περίοδο θα ζήσουμε ό,τι και στις προηγούμενες περιόδους. Θα ενισχύσουμε τον αγροτικό τομέα εντάσσοντας λίγα ακόμη αγροτοτουριστικά καταλύματα, αντικαθιστώντας μηχανήματα που έχουν εξαντλήσει την παραγωγική τους ζωή και ιδρύοντας μεταποιητικές μονάδες που δεν γνωρίζουν ακόμη πού θα διαθέσουν το προϊόν προστιθέμενης άξιας (;) που θα παράγουν. Και αναρωτιέμαι: Γιατί; Μόνον αυτές οι μορφές «επενδύσεων» είναι ικανές να καταστήσουν την Ελληνική Αγροτική Οικονομία πιο ανταγωνιστική;

Είναι γνωστό ότι η δημόσια χρηματοδότηση της έρευνας, ακόμη και εκείνης που έχει εφαρμοσμένο προσανατολισμό, είναι θεμέλιος λίθος για κάθε σύγχρονη οικονομία που στοχεύει στην υψηλή παραγωγικότητα, την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας έχοντας εξειδικευμένους εργαζομένους και καλούς μισθούς. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι δύο πρώτες επιχειρήσεις που εντάχθηκαν για χρηματοδότηση από το πακέτο Γιούνκερ ήταν δύο πρωτοπόρες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον πρωτογενή τομέα (Creta Farm και Agritex του Ομίλου Ευθυμιάδη) που κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η ενσωμάτωση της καινοτομίας στην παραγωγική διαδικασία καθιστώντας τες ανταγωνιστικές στο διεθνές περιβάλλον.

Ο μηχανισμός του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων θα πρέπει να ενεργοποιηθεί άμεσα προς την κατεύθυνση των δύο προαναφερόμενων μέτρων, με τον εξής τρόπο: θα πρέπει να υπάρξει άμεσα δυνατότητα ενίσχυσης στα ερευνητικά ιδρύματα και στους φορείς για καινοτομικά προϊόντα και υπηρεσίες που αυτή τη στιγμή βρίσκονται είτε στα συρτάρια των ερευνητών είτε περιπλανώνται στην «κοιλάδα του θανάτου», κινδυνεύει δηλαδή να αποτύχει η ενσωμάτωσή τους στην παραγωγική διαδικασία. Η δυναμική για αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια στα ελληνικά ΑΕΙ δίνει μεγάλες δυνατότητες μόχλευσης των κεφαλαίων με αυτόν τον προσανατολισμό. Τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας που ήδη λειτουργούν έχουν στη διάθεσή τους τέτοια δεδομένα και μπορούν να κινητοποιήσουν το ερευνητικό ανθρώπινο δυναμικό σε αυτή την κατεύθυνση.

Το δεύτερο βήμα είναι το υπουργείο, μέσω του Ελληνικού Αγροτικού Δικτύου, να ενημερώσει τις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις ή / και ομάδες παραγωγών για τα καινοτόμα προϊόντα που υπάρχουν.

Η τρίτη φάση είναι αυτή του σχεδιασμού και της υποβολής προγραμμάτων συνεργασίας από τα clusters που θα πραγματοποιηθούν. Συγχρόνως, θα πρέπει άμεσα να ενεργοποιηθεί το σύστημα γεωργικών συμβουλών που ελπίζουμε να φέρει τους επιστήμονες γεωτεχνικούς και οικονομολόγους δίπλα στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις ώστε να ανέβουν η βιωσιμότητα και η ανταγωνιστικότητά τους.

Καθώς η χώρα βρίσκεται σε παρατεταμένη περίοδο οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών αγροτικών επιχειρήσεων και γενικά της ελληνικής οικονομίας μέσω της προώθησης και υιοθέτησης της καινοτομίας και της διάχυσης αυτής αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Ολοι θα θέλαμε να έχουμε μια αγροτική οικονομία υψηλής παραγωγικότητας. Αυτά δεν θα τα πετύχουμε με μια τυπική εφαρμογή του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, αλλά με περισσότερες επιχειρήσεις που θα ενσωματώσουν την καινοτομία και θα απασχολήσουν στελέχη με τις παραστάσεις που απαιτούνται για να οργανώσουν και να καθοδηγήσουν τις επιχειρήσεις. Και όπως αναφέρει και ο Α. Δοξιάδης «…η εναλλακτική δεν είναι πιο δημοκρατική, αλλά εύπορη οικονομία».

Ο κ. Στάθης Κλωνάρης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.