Το «πλυντήριο» της ανακύκλωσης

Σε σκοτεινές διαδρομές κινείται εδώ και χρόνια το μοντέλο συλλογής και διαχείρισης σκουπιδιών σε συνδυασμό με το σύστημα ανακύκλωσης. Η όλη διαδικασία, με «τρύπες» και χωρίς αξιόπιστο ελεγκτικό μηχανισμό, φαίνεται ότι είχε αφεθεί στον αυτόματο πιλότο, βολεύοντας τα κέρδη και το οικολογικό προφίλ εταιρειών και δήμων. Η πυρκαγιά στο Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) της εταιρείας Γενική Ανακυκλώσεως Ξενοδοχειακή – Κτηματική στον Ασπρόπυργο έδωσε την αφορμή για να διερευνηθεί η λειτουργία των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης και ενδεχόμενες παρατυπίες στην όλη διαδικασία. Ηδη από χρόνια δίνουν και παίρνουν οι καταγγελίες και οι αναφορές στις εισαγγελικές Αρχές περί ενός κύκλου «ξεπλύματος σκουπιδιών»: πλασματικά υπολείμματα ανακύκλωσης, παράνομη μεταφορά σύμμεικτων απορριμμάτων σε εγκαταστάσεις ανακύκλωσης, υπερτιμολογήσεις εξοπλισμού και εργασιών.

Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), ο οποίος έχει ελεγκτικό ρόλο, υπάρχουν 22 ΣυστήματαΕναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ), εκ των οποίων τέσσερα αφορούν συσκευασίες και απόβλητά τους (Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης –ΕΕΑΑ, Κέντρο Εναλλακτικής Περιβαλλοντικής Διαχείρισης –ΚΕΠΕΔ ΑΕ, ΑΒ Βασιλόπουλος ΑΕ, Ανταποδοτική Ανακύκλωση ΑΕ). Το μεγαλύτερο σύστημα είναι η ΕΕΑΑ ΑΕ, μεμετόχουςμεγάλες επιχειρήσεις που παράγουν ή και διακινούν συσκευασμένα προϊόντακαι με συμμετοχή σε ποσοστό 35%της Κεντρικής Ενωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ).

Ανάμεσα σε όλα αυτά, δεν πρέπει κανείς να ξεχνά ότι οι καταναλωτές καταβάλλουν, ουσιαστικά, το τέλος ανακύκλωσηςμε την αγορά προϊόντων, στην τιμή των οποίων οι εταιρείες έχουν ενσωματώσει το ποσό που ορίζει ο νόμος ότι πρέπει ναπληρώνουν ως παραγωγοί αποβλήτων συσκευασιών. Εννοείται ότι οι πολίτες πληρώνουν και δεύτερη φορά το κόστος ανακύκλωσης των δήμων, εν γένει, μέσω των ανταποδοτικών τελών.

Η ΕΕΑΑ έχει τον «κουμπαρά» καθώς συγκεντρώνει τα χρήματα τα οποία εκ του νόμου είναι υποχρεωμένες να πληρώνουν οι εταιρείες που παράγουν ή και διακινούν προϊόντα συσκευασιών. Με αυτά έχει κατασκευάσει μέρος των ΚΔΑΥ, αλλά και προμηθεύει τους δήμους, μεταξύ άλλων, με μπλε κάδους, απορριμματοφόρα κ.ά.

Οι δήμοι –η επιβάρυνσή τους είναι πολλαπλάσια σε σχέση με τη διαχείριση σύμμεικτων –συλλέγουν και πηγαίνουν στα ΚΔΑΥ το περιεχόμενο των μπλε κάδων. Οταν αυτό φτάνει στις εγκαταστάσεις τους, τα ανακυκλώσιμα υλικά ζυγίζονται. Ωστόσο συχνά τα στοιχεία στο ζύγι αλλοιώνονται ώστε να παρουσιαστεί αυξημένο το βάρος των υλικών προτού προχωρήσει η διαδικασία της διαλογής, αν και ορισμένες φορές ούτε η διαλογή γίνεται και, σύμφωνα με καταγγελίες, τα σκουπίδια πάνε κατευθείαν στους ΧΥΤΑ.

Είναι αξιοπερίεργο, όπως επισημαίνουν στελέχη του υπουργείου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ότι ενώ το υπόλειμμα μιας σωστής ανακύκλωσης απορριμμάτων κυμαίνεται κατά μέσο από 18% ως 30%, τα τελευταία χρόνια ορισμένα κέντρα διαλογήςείχαν «επίδοση» υπολειμμάτων 60% επί των ανακυκλούμενων απορριμμάτων. Κάτι σάπιο φαίνεται ότι υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας.

Ολα τα ΚΔΑΥ, είτε κατασκευάστηκαν από ιδιώτες και τα λειτουργούν οι ίδιοι, είτε κατασκευάστηκαν από την ΕΕΑΑ και έδωσε τη λειτουργία τους σε υπεργολάβους, συμβάλλονται μαζί της. Ελάχιστα από τα 29 κέντρα είναι δημοτικά –του Δήμου Λαμιέων που λειτουργεί με υπεργολάβο και των Χανίων από τον ΦΟΣΔΑ (Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων).

«Εξετάζουμε ενδελεχώς το ζήτημα της ροής των απορριμμάτων που εισέρχονται στη Φυλή, καθώς υπάρχουν ενδείξεις για προβληματικές εναποθέσεις απορριμμάτων, που μπορεί να συνδέονται ακόμη και με απορρίψεις σκουπιδιών τα οποία εισέρχονται σαν υπολείμματα ανακύκλωσης» τονίζει στο «Βήμα» η κυρίαΑφροδίτη Μπιζά, αντιπρόεδρος του Ενιαίου Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ).

Οι υπάλληλοι στον ΕΔΣΝΑ έχουν εντοπίσει περιπτώσεις εισόδου φορτίων σκουπιδιών που εμφανίστηκαν σαν υπολείμματα των μπλε κάδων ενώ δεν ήταν. Η Φυλή δέχεται και υπολείμματα των ΚΔΑΥ από την Αττική. Οπως επεσήμαναν στο «Βήμα» από τον ΕΔΣΝΑ, τα οχήματα των ΚΔΑΥ μπαίνουν στον ΧΥΤΑ Φυλής και εφόσον μεταφέρουν υπόλειμμα ανακύκλωσης, δεν χρεώνονται για την είσοδο. Οι ποσότητες καταγράφονται συνολικά από την ΕΕΑΑ (Ελληνική Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης) και χρεώνονται σε όλους τους δήμους της Αττικής. Από τον ΕΔΣΝΑ καταγράφονται απλώς οι ποσότητες που φέρνει το αυτοκίνητο του συστήματος ανακύκλωσης, κατά δήλωση του ΚΔΑΥ. Το ποσό επιβαρύνει τους δήμους και είναι το ίδιο (45 ευρώ ανά τόνο) με τα υπόλοιπα απορρίμματα. Οταν η μεταφορά απορριμμάτων γίνεται με ιδιωτικά φορτηγά καταβάλλονται 65 ευρώ ανά τόνο.

Σύμφωνα με πληροφορίες, αυτή την περίοδο στον ΕΔΣΝΑ γίνονται διασταυρώσεις και συγκρίσεις ποσοτήτων που είχαν δηλωθεί ότι μπήκαν στον ΧΥΤΑ Φυλής. Οι αρμόδιοι έχουν διαπιστώσει ότι ο όγκος των απορριμμάτων που φτάνει στη Φυλή δεν έχει ελαττωθεί, παρ’ ότι τα τελευταία πέντε χρόνια, με την οικονομική κρίση, έχει πέσει η κατανάλωση προϊόντων και έχουν μειωθεί τα απορρίμματα. Μάλιστα, σύμφωνα με την κυρία Μπιζά, υπήρξε οριακή αύξηση απορριμμάτων στη Φυλή μεταξύ των ετών 2013 – 2014.

«Ολα αυτά μας έχουν προβληματίσει» επισημαίνει. «Πρόθεσή μας, η αποτελεσματική παρέμβαση για διαφάνεια στη διακίνηση αλλά και για αξιόπιστο έλεγχο στις ποσότητες (και στο είδος) των απορριμμάτων που διακινούνται». Η αντιπρόεδρος του ΕΔΣΝΑ εκφράζει τη βεβαιότητα ότι θα βρεθεί τρόπος να αντιμετωπισθεί η κατάσταση και να υπάρξει πιο έγκυρο σύστημα ροής των ανακυκλούμενων ποσοτήτων και«βέβαια έλεγχος εν γένει στην είσοδο των απορριμμάτων στη Φυλή,μέχρις ότου σταματήσει η λειτουργία της».

Ενα άλλο κρίσιμο στοιχείο είναι ότι, όπως επισημαίνουν στελέχη της αυτοδιοίκησης, δεν έχει γίνει ως τώρα έλεγχος από τον ΕΟΑΝ για τις πραγματικές ποσότητες υλικών που είχαν ανακτηθεί και πουλήθηκαν στην αγορά –δεν έχουν γίνει διασταυρώσεις στοιχείων.

Υπάρχουν και καταγγελίες ότι έφερναν από την περιφέρεια σύμμεικτα απορρίμματα και ΚΔΑΥ στην Αττική, τα κατέγραφαν ωσάν να ήταν ανακυκλούμενα υλικά μπλε κάδου και τα εμφάνιζαν σε υψηλές ποσότητες με βάση το δήθεν ζύγισμά τους. Επειδή όμως αυτά ήταν άχρηστα σκουπίδια, αναζητούσαν ανακυκλώσιμα υλικά από τη «μαύρη» αγορά που έχει τον δικό της κύκλο –φτωχοδιάβολοι κλέβουν τα πιο «καθαρά» υλικά των μπλε κάδων, τα δίνουν για να βγάλουν μεροκάματο σε μικρές παράνομες μάντρες και αυτές σε μεγαλύτερες από όπου τα προμηθεύονται ΚΔΑΥ εμφανίζοντάς τα ως προϊόν διαλογής.

Παράλληλα έπρεπε να «εξαφανισθεί» το σύμμεικτο που είχαν μεταφέρει. Ετσι, σύμφωνα με πληροφορίες, το πετούσαν σε γούρνες-χωματερές της Δυτικής Αττικής ή σε λατομεία της Ανατολικής Αττικής και αλλού. Αλλα κατέληγαν σε χωματερές της Κορινθίας και πάει λέγοντας και άλλα στη Φυλή, εμφανιζόμενα σαν υπολείμματαανακύκλωσης. Στη Δυτική Αττική υπολογίζεται ότι υπάρχουν 20 νόμιμες και 200 παράνομες μάντρες – σκραπατζίδικα.

Δημόσια παρέμβαση έκανε και η Ομοσπονδία Εργαζομένων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση (ΠΟΕ-ΟΤΑ), επισημαίνοντας ότι έχει κρούσει επανειλημμένα τον κώδωνα του κινδύνου«όχι μόνο για το ΚΔΑΥ Ασπροπύργου, αλλά και για πολλά ακόμη που λειτουργούν στην ευρύτερη περιοχή του Θριασίου και κοντά στον ΧΥΤΑ Φυλής, όπως επίσης και στην περιφέρεια».Μάλιστα, η Ομοσπονδία έχει κάνει αναφορά στην Εισαγγελία Περιβάλλοντας, αποκαλύπτοντας, όπως λέει, ότι φορτία σύμμεικτων απορριμμάτων από την Πελοπόννησο και νησιά του Αιγαίου μεταφέρονταν παράνομα στην Αττική. Καταγγέλλειεπίσης «τον ύποπτο ρόλο των ΚΔΑΥ για να φτάνουν στον ΧΥΤΑ Φυλής ως υπολείμματα του μπλε κάδου» τα φορτία αυτά.

Είναι χαρακτηριστικά όσα αναφέρονται σε Πράξη Βεβαίωσης Παράβασης (27.10.2014) των επιθεωρητών Περιβάλλοντος που αφορά τον Δήμο Τρίπολης για τη λειτουργία Σταθμού Μεταφόρτωσης και Αποθήκευσης Απορριμμάτων στη θέση «Αγία Τριάδα». Διαπιστώθηκε παράδοση σύμμεικτων στερεών αποβλήτων σε εταιρεία συμβεβλημένη με τον δήμο για την παραλαβή και διαχείριση ανακυκλώσιμων στερεών αποβλήτων.

Οπως αναφέρουν οι επιθεωρητές, «είναι τουλάχιστον περίεργο και παράδοξο να μεταφέρονται ανακυκλώσιμα απόβλητα από την Τρίπολη σε ΚΔΑΥ στην Αττική και το υπόλειμμα της διαλογής να επιστρέφεται ξανά στην Τρίπολη, στον χώρο του ΣΜΑ, στον οποίο μεταφερόταν και υπόλειμμα διαλογής από το ΚΔΑΥ της Τρίπολης, προς διάθεση σε άγνωστο χώρο».

Οπως επισημαίνει το μέλοςτου τελευταίου ΔΣ τουΕΟΑΝ κ. Φίλιππος Κυρκίτσος, «η ανακύκλωση – κομποστοποίηση και η εναλλακτική διαχείριση είναι σε κρίσιμο σημείο και μπορούν να απογειωθούν τα επόμενα χρόνια, αρκεί να μην επαναλάβουμε λάθη του παρελθόντος και κυρίως να μην κάνουμε καινούργια λάθη. Η Ελλάδα μέχρι σήμερα έχει ταλαιπωρηθεί πάρα πολύ από «κακούς», «μέτριους» ή «καλούς» Εθνικούς Σχεδιασμούς Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΕΣΔΑ), που δυστυχώς όλοι τους δεν κατάφεραν το αυτονόητο, να εφαρμοστούν».

Και καταλήγει: «Αρα θα πρέπει να αξιοποιήσουμε τη μέχρι σήμερα αρνητική εμπειρία και να δώσουμε στον νέο ΕΣΔΑ που παρουσιάστηκε προ ημερών μεγάλη έμφαση στον ρεαλισμό και στην αποτελεσματικότητα των στόχων και των μέτρων που θέτει, ώστε να ανατραπούν γρήγορα τα μέχρι σήμερα πολλά αρνητικά δεδομένα στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων (ΔΣΑ)».

Ο τζίρος των επίσημων συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης της ανακύκλωσης σε όλα στα συστήματα υπολογίζεται σε περίπου 45 εκατ. ευρώ τον χρόνο, ποσό πολύ χαμηλότερο από το κόστος της διαχείρισης απορριμμάτων από τους δήμους που φτάνει περίπου τα 850 εκατ. ευρώ ετησίως.