Η όπερα στο… Χρηματιστήριο

Oταν το 2005 οι Οπερες των Ζητιάνων παρουσίασαν την πρώτη παραγωγή τους, το έργο του Χαράλαμπου Γωγιού «Η Κοκκινοσκουφίτσα και ο (καλός) λύκος», η σημερινή οικονομική κρίση ήταν ακόμη μακριά. Στο πλαίσιο αυτό οι λόγοι της ίδρυσης της καταξιωμένης πλέον εταιρείας μουσικού θεάτρου δεν ήταν οικονομικοί αλλά αισθητικοί. «Βρισκόμασταν στην εποχή προ πολιτισμικού εκσυγχρονισμού», όπως λέει με χιούμορ ο ίδιος συνθέτης, εκ των ιδρυτών του σχήματος, αναφερόμενος στην περίοδο προτού αναλάβουν θέσεις καλλιτεχνικών διευθυντών σε μεγάλους πολιτιστικούς οργανισμούς «άνθρωποι με εκσυγχρονιστική ματιά, όπως ο Γιώργος Λούκος στο Φεστιβάλ Αθηνών και ο Στέφανος Λαζαρίδης στη Λυρική». Η συντηρητική αισθητική και η δυσπιστία στους νέους ανθρώπους ήταν ακόμη εντονότερες εκείνη την εποχή, εκτιμά ο 36χρονος Χαράλαμπος Γωγιός. Και αυτό ήταν ένας από τους λόγους για τον οποίο ο ίδιος και οι συνεργάτες του αποφάσισαν να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους…

Εκτοτε οι Οπερες των Ζητιάνων έχουν ανεβάσει 16 παραγωγές, που εκτείνονται από σύγχρονες αναγνώσεις κλασικών έργων του ρεπερτορίου ως πρώτες εκτελέσεις νέων έργων και από το πειραματικό μουσικό θέατρο ως την ελληνική οπερέτα και το μιούζικαλ. Και πλέον είναι κάθε άλλο παρά μόνοι αφού οι προσπάθειες στον χώρο της «ανεξάρτητης όπερας» ολοένα και πληθαίνουν… «Η αλήθεια είναι ότι και πριν από μας είχαν γίνει κάποιες μεμονωμένες απόπειρες» λέει ο Χαράλαμπος Γωγιός. «Ημασταν οι πρώτοι που το τολμήσαμε συστηματικά και οργανωμένα. Ετσι το θέμα κάπως δημοσιοποιήθηκε…».

Παρά τις επί μέρους διαφορές τους, στις εν λόγω απόπειρες μπορεί κανείς να διακρίνει κάποια κοινά χαρακτηριστικά: την επιθυμία των συμμετεχόντων σε αυτές να απογυμνώσουν την όπερα από στερεότυπα και συμβάσεις και να τη φέρουν κοντά στο λεγόμενο ευρύ κοινό αλλά και την ανάγκη να συνομιλήσουν με τους προβληματισμούς τόσο του καλλιτέχνη όσο και του θεατή της σημερινής εποχής.

Η ομάδα Oper(O) ιδρύθηκε το 2008. Εκτοτε, εξηγεί η Εριφύλλη Γιαννακοπούλου, ο πυρήνας των μελών έχει αλλάξει και με τη σημερινή σύνθεσή της λειτουργεί από το 2011. Το σχήμα απαρτίζουν νέοι καλλιτέχνες, προερχόμενοι από διαφορετικούς χώρους των παραστατικών τεχνών: μουσικοί, λυρικοί τραγουδιστές, ηθοποιοί, χορευτές, σκηνογράφοι και video artists οι οποίοι μοιράζονται μια κοινή ανησυχία: τους αρέσει να πειραματίζονται με τη φόρμα και προβληματίζονται για τη θέση της όπερας στη σύγχρονη εποχή.

Η πλέον πρόσφατη παραγωγή της με τίτλο «Αναμονή για τη νύχτα» παρουσιάστηκε για τρεις μόνο βραδιές στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν της οδού Φρυνίχου στην Πλάκα γνωρίζοντας θετική ανταπόκριση. Ωστόσο, πέρα από τις βασικές παραγωγές της, η ομάδα διοργανώνει και μια σειρά δρώμενα σε διαφορετικούς χώρους και σημεία της πόλης. Παραστάσεις οι οποίες παρουσιάζονται για μία φορά μόνο, έχουν δημιουργηθεί αποκλειστικά για τους συγκεκριμένους χώρους παρουσίασής τους (τα λεγόμενα site-specific θεάματα) χρησιμοποιώντας τον εκάστοτε χώρο ως φυσικό σκηνικό. Με τις παραστάσεις αυτές οι Oper(O) έχουν ως στόχο να «διαταράξουν τη θεατρική σύμβαση, να φέρουν την όπερα σε χώρους φαινομενικά ασύμβατους με τη φύση της και να προσφέρουν ένα θέαμα που ελκύει το ενδιαφέρον και εξάπτει την περιέργεια των θεατών».

H Eριφύλλη Γιαννακοπούλου λέει ότι η ομάδα δεν απευθύνεται σε μια συγκεκριμένη κατηγορία κοινού. «Στην τελευταία παράσταση, η οποία ευελπιστούμε ότι θα ανέβει και πάλι σύντομα στην Αθήνα ενώ δουλεύουμε για να ταξιδέψει και στο εξωτερικό, είχαμε πολλούς νέους και αρκετούς ανθρώπους του θεάτρου. Αυτό που δεν ξέρω είναι αν έχουμε καταφέρει να γοητεύσουμε το παραδοσιακό κοινό της όπερας…».

Το ανέβασμα λυρικών έργων του 20ού και 21ου αιώνα σε εναλλακτικούς χώρους με μη συμβατική ματιά, σε μια προσπάθεια αναζήτησης της ευθείας γραμμής που ενώνει συναισθηματικά και διανοητικά τους ήρωες με τους προβληματισμούς τού σήμερα, είναι εξάλλου ο σκοπός της νεότευκτης ομάδας The Medium Project, η οποία ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 2013, με πρωτοβουλία της σκηνοθέτριας και ψυχοθεραπεύτριας Ράιας Τσακηρίδη και του αρχιμουσικού Ανδρέα Τσελίκα. Αυτό το διάστημα η ομάδα παρουσιάζει την πρώτη παραγωγή της, το «Μέντιουμ» του Μενότι, στο Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού Beton 7 στον Βοτανικό.

«Η κρίση δεν μας εμποδίζει να κινούμαστε» λέει ο Ανδρέας Τσελίκας. «Δεν θα ‘λεγα ότι εμπνέει, πολλά είναι αυτά που μας χαρίζουν έμπνευση, απλά αυτό που αλλάζει είναι ότι πλέον δεν περιμένουμε να χτυπήσει το τηλέφωνο και να μας κάνει κάποιος μια πρόταση. Κάνουμε πράγματα μόνοι μας». Ο ίδιος αποκαλύπτει ότι υπάρχουν σχέδια για το μέλλον και εκτός Αθηνών και –γιατί όχι; –εκτός Ελλάδας. Ωστόσο λέει ότι είναι ακόμη νωρίς να ανακοινώσει κάποιο από αυτά… Πειραματισμός, εφευρετικότητα και δημιουργικότητα είναι οι λέξεις που χαρακτηρίζουν την ομάδα. «Μέσα από την όπερα αναζητούμε τον δικό μας τρόπο επικοινωνίας» λέει και πάλι ο Ανδρέας Τσελίκας, ο οποίος μοιράζεται με τη Ράια Τσακηρίδη τον ενθουσιασμό και την αισιοδοξία για το εγχείρημα.