Φράνζεν

Οσοι αγαπήσαμε τον αμερικανό συγγραφέα Τζόναθαν Φράνζεν ως τον μετρ της μεγάλης μυθιστορηματικής αφήγησης, ιδιαίτερα μέσα από το τελευταίο και πιο επιτυχημένο μυθιστόρημά του Ελευθερία, νομίζω ότι θα εκτιμήσουμε και τον Φράνζεν-μάστορα της μινιμαλιστικής φόρμας μέσα από τη συλλογή Ακόμα πιο μακριά που μόλις κυκλοφόρησε (μετάφραση Αννα Παπασταύρου, εκδόσεις Ωκεανίδα). Δεν πρόκειται για διηγήματα αλλά για δοκίμια, κείμενα που κινούνται σε μια μεγάλη γκάμα δοκιμιακού ή καλύτερα μη μυθοπλαστικού λόγου, που φτάνουν ακόμη και στη δημοσιογραφία.

Για παράδειγμα, το κείμενο «Η άσχημη Μεσόγειος» είναι ένα εκτεταμένο δημοσιογραφικό ρεπορτάζ (investigative reporting) για τη συστηματική εξόντωση των αποδημητικών πουλιών στην Κύπρο, στη Μάλτα και στην Ιταλία. Στοιχεία, μαρτυρίες, περιγραφές αναδεικνύουν ένα άγνωστο θέμα που παρουσιάζεται με την ακρίβεια και το σασπένς ενός θρίλερ. Στο ευθύ και καίριο κείμενό του «Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας», για τον αυτόχειρα, φίλο του συγγραφέα, ο Φράνζεν μάς δίνει μια περιγραφή της λογοτεχνίας όπως τη διατύπωναν αυτός και ο φίλος του: ένας τρόπος σύνδεσης, σε σχετικά ασφαλές ουδέτερο έδαφος, με ένα άλλο ανθρώπινο πλάσμα.

Στο κείμενο «Περί αυτοβιογραφικής μυθιστορίας» ο Φράνζεν μάς παρασύρει στο εργαστήρι του συγγραφέα, δηλαδή στο δικό του. Αφορμή για το κείμενο αυτό είναι οι τέσσερις δυσάρεστες και εξοργιστικές ερωτήσεις που υποβάλλονται στους μυθιστοριογράφους: Ποιες είναι οι επιρροές σας; Ποιες ώρες της ημέρας εργάζεστε και πάνω σε τι γράφετε; Συμβαίνει να σας καθοδηγούν οι ήρωές σας; Οι ιστορίες σας είναι αυτοβιογραφικές; Με καταπληκτική μαεστρία ο Φράνζεν αρνείται και ταυτόχρονα απαντά στις τέσσερις ερωτήσεις. Μας οδηγεί στο παρασκήνιο της συγγραφής του μυθιστορήματός του Οι Διορθώσεις για να αποκαλύψει τον φυσικό, συνειδησιακό, συναισθηματικό, ψυχολογικό, σεξουαλικό, κοινωνικό κόσμο του συγγραφέα στον χρόνο της συγγραφής. Θα συγκρατήσω αυτά που αντιπαθεί στο μυθιστόρημα: συναισθηματισμό, αδύναμη αφήγηση, υπερβολικά λυρική πρόζα, σολιψισμό, επιείκεια στο εγώ, μισογυνισμό και άλλες στενομυαλιές, στείρα λογοπαίγνια, απροκάλυπτη ηθικολογία, ηθική απλοϊκότητα, περιττή δυσκολία, πληροφοριακά φετίχ.

Η συλλογή περιλαμβάνει 22 κείμενα. Εμεινα στα τρία, σαν ένα μικρό δόλωμα αναγνωστικής προσέλκυσης ή παγίδευσης.