Πέντε χρόνια συμπληρώθηκαν από τη μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου και η κατάσταση παραμένει διφορούμενη: η Πρίστινα εκδίδει διαβατήρια αλλά το Κόσοβο δεν έχει τον δικό του τηλεφωνικό κωδικό ούτε το δικαίωμα να συμμετέχουν οι αθλητές του στις διεθνείς αθλητικές οργανώσεις. Και το κυριότερο: αν ρωτήσεις τους Αλβανούς του Κοσσυφοπεδίου, θα δηλώσουν περήφανοι για την νεαρή χώρα τους, ενώ αν ρωτήσεις τους Σέρβους, το Κόσοβο παραμένει επαρχία της Σερβίας.
«Η κατάσταση είναι πολύ καλύτερη σε σχέση με πριν από 14 χρόνια (σ.σ. τον πόλεμο στο Κόσοβο) αλλά σε σχέση με πριν από μια πενταετία, δεν υπάρχουν πολλές αλλαγές», λέει μιλώντας προς το «Βήμα» η Φλάκα Σουρόι, διευθύντρια του δημοσιογραφικού ομίλου Koha, την οποία συναντήσαμε στην Αθήνα όπου ήρθε καλεσμένη του ΕΛΙΑΜΕΠ για να συμμετάσχει σε συζήτηση για το μέλλον του Κοσόβου.
«Η σημερινή κατάσταση δεν είναι αυτή που ονειρευτήκαμε», συνεχίζει. «Είμαστε περήφανοι που είμαστε πολίτες της δικής μας χώρας και μάλιστα μιας χώρας στης οποίας την ανάπτυξη συμβάλαμε κι εμείς. Παρά τα προβλήματα, την κυβερνητική διαφθορά, το κακό εκπαιδευτικό σύστημα, είναι η χώρα μας».
Οι Κοσοβάροι είναι οι μοναδικοί κάτοικοι των Βαλκανίων που χρειάζονται βίζα για να ταξιδέψουν στην ΕΕ. Ενδεικτικό της μεσοβέζικης κατάστασης που επικρατεί είναι το διαβατήριο της κυρίας Σουρόι: μας δείχνει το χωριστό χαρτί πάνω στο οποίο της χορήγησαν τη βίζα Σένγκεν οι ελληνικές αρχές επειδή δεν αναγνωρίζουν το Κόσοβο, άρα ούτε τα κοσοβάρικα διαβατήρια.
Μας δείχνει επίσης άλλη βίζα Σένγκεν κολλημένη στο διαβατήριό της (από χώρα που αναγνωρίζει το Κόσοβο), μόνο που φέρει τη σημείωση ότι δεν ισχύει σε Ελλάδα και Ισπανία. «Η Σλοβακία και η Ρουμανία, που επίσης δεν έχουν αναγνωρίσει το Κόσοβο, αναγνωρίζουν τα διαβατήρια, ενώ η Κύπρος δεν δίνει καν βίζα», φοβούμενη ότι η αναγνώριση του Κοσσυφοπεδίου θα μπορούσε να αποτελέσει προηγούμενο για τη διεθνή αναγνώριση της Βόρειας Κύπρου.
Συνολικά 98 χώρες έχουν αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο. «Πρέπει να μας αναγνωρίσουν 138, δηλαδή τα δύο τρίτα των κρατών-μελών του ΟΗΕ, προκειμένου να γίνουμε δεκτοί στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ», λέει η κυρία Σουρόι. «Θα κάνουμε λόμπινγκ και υπομονή. Η διαδικασία είναι αργή». Για αναγνώριση από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ούτε λόγος γιατί εκεί αναμένεται βέτο από Ρωσία και Κίνα.
Η κυρία Σουρόι εκφράζει την ανησυχία των Κοσοβάρων ότι η Σερβία, η οποία πέρσι έλαβε καθεστώς υποψήφιας χώρας από τις Βρυξέλλες, θα γίνει δεκτή στην ΕΕ χωρίς να έχει λυθεί το ζήτημα του Κοσόβου. «Αν συμβεί κάτι τέτοιο θα βρεθούμε σε πολύ δύσκολη θέση γιατί η Σερβία θα μας θέτει συνεχώς βέτο ως μέλος της ΕΕ».
Παραδόξως, την ένταξη της Σερβίας στην ΕΕ φοβούνται και οι Σέρβοι του Κοσσυφοπεδίου. Φοβούνται την περίπτωση το Βελιγράδι να τους «θυσιάσει» στο πλαίσιο τυχόν συμβιβασμών που θα συνάψει για να γίνει μέλος της ΕΕ.
«Οι Σέρβοι του Κοσόβου πίστευαν ότι το Βελιγράδι θα ενεργούσε για να αποφύγει την ανεξαρτησία ή ότι θα πετύχαινε την ακύρωση της αναγνώρισης από ορισμένες χώρες. Πιστεύαμε ότι το Βελιγράδι θα κέρδιζε τον διπλωματικό πόλεμο», λέει στο «Βήμα» η Ανα-Μαρί Ρέπιτς, υποδιευθύντρια της Ραδιοτηλεόρασης του Κοσόβου. Σέρβα από το Πρίζρεν, στο νότιο Κόσοβο, που ζει στην Πρίστινα, τη συναντήσαμε στην Αθήνα, επίσης καλεσμένη του ΕΛΙΑΜΕΠ.
«Η κατάσταση στο Κόσοβο είναι καλύτερη σήμερα σε σχέση με πριν από πέντε χρόνια», λέει. «Εχουν δημιουργηθεί διάφοροι θεσμοί στους οποίους είναι νομικά εγγυημένη η συμμετοχή των Σέρβων σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Ζητήματα ασφαλείας όμως παραμένουν, ιδίως όταν υπάρχουν πολιτικές εντάσεις, για παράδειγμα στον διάλογο μεταξύ Πρίστινας και Βελιγραδίου».
Η κυρία Ρέπιτς εξηγεί ότι «οι Σέρβοι του Κοσόβου σταμάτησαν να μποϊκοτάρουν τους κοσοβάρικους θεσμούς όταν κατάλαβαν ότι δεν έχουν προοπτικές στη Σερβία – ούτε καν δουλειά δεν μπορούμε να βρούμε εκεί. Η εθνικιστική ρητορική έχει μειωθεί. Καταλάβαμε ότι πρέπει να χτίσουμε τις ζωές μας στα χωριά μας τα οποία σταδιακά μεταμορφώνονται σε κωμοπόλεις».
Το μεγαλύτερο πρόβλημα παραμένει στη Μιτρόβιτσα, τη «διαιρεμένη πόλη» του βόρειου Κοσόβου, όπου ένας ποταμός χωρίζει τις γειτονιές των Σέρβων από εκείνες των Αλβανών. «Στη Μιτρόβιτσα επικρατούν πιο ακραίες αντιλήψεις. Οσο περιμένουμε τα αποτελέσματα του διαλόγου Πρίστινας – Βελιγραδίου πρέπει να κάνουμε κάτι για τη Μιτρόβιτσα. Οι σκληροπυρηνικοί δεν εμπιστεύονται την Πρίστινα αλλά πλέον ούτε το Βελιγράδι. Πρέπει όμως να σκεφτούμε τους απλούς ανθρώπους που ζουν εκεί σε ανασφαλές περιβάλλον και σε φτώχεια. Οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι το ρολόι δεν γυρίζει πίσω».
Σύμφωνα με την κυρία Ρέπιτς «είναι πολύ σημαντικό να ενισχύσουμε την επικοινωνία μεταξύ Σέρβων και Αλβανών του Κοσόβου. Πρέπει να ξαναγνωριστούμε μεταξύ μας».
