Η ολοένα και αυξανόμενη παραγωγή και χρήση αντιβιοτικών, τα μισά εκ των οποίων χορηγούνται σε ζώα, αντικατοπτρίζεται στην αύξηση του αριθμού γονιδίων που εμφανίζουν ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά (antibiotic resistance genes, ARGs). Το αποτέλεσμα αυτού του «φαύλου κύκλου» είναι το ότι τα αντιβιοτικά χάνουν τη δύναμή τους ενάντια στις ασθένειες – τόσο των ανθρώπων όσο και των ζώων.

Παγκόσμιο πρόβλημα

Τον κώδωνα του κινδύνου για την υγεία των ζώων αλλά και του παγκόσμιου πληθυσμού κρούει μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Sciences». Και μπορεί η συγκεκριμένη μελέτη να επικεντρώθηκε στην Κίνα – τον μεγαλύτερο παραγωγό και καταναλωτή αντιβιοτικών – ωστόσο σύμφωνα με τους ειδικούς που τη διεξήγαγαν μαρτυρεί τι συμβαίνει σε πολλές χώρες του κόσμου οι οποίες δεν ελέγχουν τη χρήση (κάνοντας πολλές φορές κατάχρηση) των αντιβιοτικών καθώς και την επίδρασή τους στο περιβάλλον.

Στις φάρμες χοίρων για εμπορική χρήση οι ερευνητές ανακάλυψαν 149 διαφορετικά ARGs, ορισμένα σε επίπεδα 192 ως 28.000 φορές υψηλότερα σε σύγκριση με τα δείγματα ελέγχου, όπως ανέφερε ο Τζέιμς Τίτζε, καθηγητής Μικροβιολογίας, Μοριακής Γενετικής και Επιστημών των Φυτών, του Εδάφους και των Μικροβίων στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, που ήταν εκ των κύριων συγγραφέων της μελέτης. Επικεφαλής της μελέτης ήταν ειδικοί από την Κινεζική Ακαδημία Επιστημών.

«Η μελέτη μας έλαβε χώρα στην Κίνα, ωστόσο αντικατοπτρίζει το τι συμβαίνει σε πολλά μέρη του κόσμου» σημείωσε ο καθηγητής Τίτζε και προσέθεσε: «Ο Παγκόσμιος Οργανισμός για την Υγεία των Ζώων καθώς και η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων ζητούν καλύτερο έλεγχο της κτηνιατρικής χρήσης αντιβιοτικών καθώς αυτά τα γονίδια ‘εξαπλώνονται’, δεν έχουν τοπικό χαρακτήρα».

Εξάπλωση των ανθεκτικών γονιδίων

Η χρήση αντιβιοτικών στην Κίνα δεν ελέγχεται επαρκώς και στη χώρα χρησιμοποιούνται τέσσερις φορές περισσότερα αντιβιοτικά για κτηνιατρική χρήση σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Με δεδομένο ότι τα αντιβιοτικά δεν απορροφώνται σε μεγάλο βαθμό από τον οργανισμό των ζώων, μεγάλη ποσότητα καταλήγει στην κοπριά – μιλούμε για 700 εκατομμύρια τόνους κοπριάς ετησίως μόνο στην Κίνα. Η κοπριά χρησιμοποιείται ευρέως ως λίπασμα ή καταλήγει στους ποταμούς και στα υπόγεια ύδατα «κουβαλώντας» μαζί της τα ARGs. Τα «ανθεκτικά» αυτά γονίδια εξαπλώνονται όμως και μέσω του διεθνούς εμπορίου, της μετανάστευσης και των ταξιδιών για ψυχαγωγικούς σκοπούς.

Η καθημερινή έκθεση σε αντιβιοτικά όπως αυτά που περιέχονται στις ζωοτροφές επιτρέπει στα μικρόβια που φέρουν ARGs να… ζουν, να βασιλεύουν και να θεριεύουν. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα αυτά τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά γονίδια είναι ιδιαιτέρως «κινητικά», γεγονός που μαρτυρεί ότι μπορούν να μεταναστεύσουν σε άλλα βακτήρια που προκαλούν νόσους στον άνθρωπο. Κάτι τέτοιο προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία με δεδομένο ότι οι λοιμώξεις που πιθανώς προκαλούνται στους ανθρώπους δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν με τα υπάρχοντα αντιβιοτικά.

Από τα ζώα στον άνθρωπο

Τα ARGs μπορούν να φθάσουν στον γενικό πληθυσμό μέσω των σοδειών, του πόσιμου νερού αλλά και της επαφής με εργαζομένους σε φάρμες. Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι αποτελούν έναν παγκόσμιο κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία και πρέπει να μπουν στην κατηγορία των ρυπαντών, υπογράμμισε ο καθηγητής Τίτζε.

«Είναι επείγον να προστατεύσουμε την αποτελεσματικότητα των υπαρχόντων αντιβιοτικών καθώς η ανακάλυψη νέων είναι τρομερά δύσκολη» ανέφερε από την πλευρά του ο επικεφαλής της μελέτης δρ Γιονγκ-Γκουάν Ζου από την Κινεζική Ακαδημία Επιστημών. «Η ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα και μεταξύ άλλων πρέπει να υπάρχει πιο λελογισμένη χρήση και διαχείριση των αποβλήτων που περιέχουν ARGs» κατέληξε ο δρ Ζου.