Με τη στέψη του το 800, ο νέος δυτικός αυτοκράτορας έσπασε το προνόμιο της Κωνσταντινούπολης να στέφει αυτοκράτορες από την εποχή που ο Κωνσταντίνος ο Μέγας μετέφερε την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στον Βόσπορο. Αφού πρώτα άλλαξε ριζικά την πολιτική ιστορία ακολουθώντας το παράδειγμα ορισμένων βυζαντινών αυτοκρατόρων και αναγνωρίζοντας τη σημασία της πίστης ως ενοποιητικού μέσου της νέας εξουσίας του, θέλησε να αλλάξει και τη θρησκευτική: χωρίς, ως ώφειλε, να ζητήσει τη γνώμη ή, πολύ περισσότερο, την απόφαση μιας Οικουμενικής Συνόδου. Υιοθέτησε το «και εκ Του Υιού» και το επέβαλε στο Πιστεύω για τους κατοίκους της δυτικής αυτοκρατορίας, προκαλώντας τρομακτικές θεολογικές και πολιτικές αντιδράσεις στην Ανατολή.
Αφορμή το Filioque
Την ίδια στιγμή, ένας γάμος που προγραμματιζόταν μεταξύ της κόρης του Καρλομάγνου και του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Στ΄ ακυρώθηκε και η δυσπιστία των δύο πλευρών μεγάλωσε. Ετσι, το Filioque εξελίχθηκε στη θρυαλλίδα, ή στην αφορμή, που έμελλε, έστω και ύστερα από περίπου 250 χρόνια, να ανατινάξει τη χριστιανοσύνη σπάζοντάς τη σε δύο μεγάλα κομμάτια: την ανατολική των Βυζαντινών, που το αντιμετωπίζει ως αίρεση, και την καθολική των Δυτικών, που το υιοθετεί.
Η προσθήκη του «Filioque» στο Σύμβολο της Νίκαιας από έναν πολιτικό ηγέτη ήταν στην ουσία η ληξιαρχική πράξη θανάτου της ενιαίας Εκκλησίας Του Χριστού, καθώς και η πράξη γέννησης της Καθολικής Εκκλησίας στα δυτικά της παλαιάς αυτοκρατορίας. Οσο όμως και αν συμβολοποίησε τη σύγκρουση ανάμεσα στη Δυτική και στην Ανατολική Εκκλησία, αυτή υπέβοσκε επί αιώνες πριν από την τελική εκδήλωσή της. Και δεν ήταν μόνο θεολογική ή θρησκευτική. Ηταν εξίσου- αν όχι περισσότερο- πολιτική.
Ετσι, αν και επιγράφεται «Ιστορία του Καθολικισμού», το βιβλίο του Ζαν-Πιερ Μουασέ δεν ξεκινά από αυτή τη ληξιαρχική πράξη γέννησης της Καθολικής Εκκλησίας. Πηγαίνει πολύ πιο πίσω, στις ιουδαϊκές ρίζες της νέας θρησκείας που γεννήθηκε με τη Σταύρωση Του Ιησού, στα χρόνια που κατάφερε να κάνει τη μεγάλη ιστορική ανατροπή και από παράνομη και διωκόμενη να καταστεί καθεστώς. Ολα αυτά μέσα από τις ατελείωτες ζυμώσεις δύο ολόκληρων χιλιετιών, καθώς το βιβλίο φθάνει ως τις ημέρες μας, ανιχνεύοντας το παρόν και το μέλλον της Καθολικής Εκκλησίας: τη δυσφορία που επικρατεί στους κόλπους της και τα αίτιά της, αλλά και τις επιπτώσεις και τις προκλήσεις που γεννούν τα κινήματα αποχριστιανισμού ή αυτό που ονομάζει «παγκοσμιοποίηση της Αγίας Εδρας». Δείχνει με αυτόν τον τρόπο πολύ καθαρά τη σειρά από τα βαθύτερα αίτια που επί αιώνες προετοίμαζαν το έδαφος για εκείνο που, σχεδόν ειρωνικά, ονομάζει «μια περιττή θρησκευτική ρήξη», το τελικό Σχίσμα. Κυριότερο ίσως απ΄ όλα υπήρξε ο σταδιακός εξελληνισμός της αυτοκρατορίας που ολοκληρώθηκε τον 7ο αιώνα, όταν πλέον η λατινική γλώσσα έδωσε τη θέση της στην ελληνική στα επίσημα έγγραφα της αυτοκρατορίας και ο τίτλος του αρχηγού της από «imperator» έγινε «βασιλεύς».
H Ιστορία κύκλους κάνει
Ο συγγραφέας δεν είναι θεολόγος, αλλά ιστορικός που έχει εντρυφήσει στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας στη Γαλλία και στα ζητήματα του χωρισμού Εκκλησίας και Κράτους. Δεν πρόκειται λοιπόν μόνο μια για δογματική/ θρησκευτική/ εκκλησιαστική ιστορία. Είναι ταυτόχρονα μια πολιτική αλλά και κοινωνική ιστορία, που εντάσσει στην ανάλυσή της διεργασίες πολύ ευρύτερες: τα πολιτισμικά στοιχεία, τη μετανάστευση, την καθημερινότητα της ζωής των πιστών, τις εισβολές και τις σχέσεις με τις κοσμικές εξουσίες, τη σημασία των μεγάλων πνευματικών ρευμάτων όπως ο Διαφωτισμός ή των μεγάλων αλλαγών, όπως εκείνες που επέφερε η Γαλλική Επανάσταση, τις απομονωτικές τάσεις του χριστιανισμού από την κάθοδο των Σλάβων στη Βαλκανική ή από την πίεση που άσκησαν οι μουσουλμάνοι στη Νότια και στη Δυτική Ευρώπη.
Ολα αυτά συνθέτουν μια περίπου ολιστική απόπειρα κατανόησης της ιστορίας του Καθολικισμού, η οποία δείχνει να διαγράφει έναν παράξενο κύκλο: λίγους αιώνες μετά τη δημιουργία της Καθολικής Εκκλησίας, έρχεται η στιγμή που βρίσκεται και εκείνη αντιμέτωπη με τις τάσεις απόσχισης από το δικό της, πλέον, καθεστώς. Οι διεργασίες που συντελούνται ήδη από τον 14ο αιώνα οδηγούν στη νέα διάσπαση της Λατινικής Εκκλησίας και στην απόσχιση από τη Ρώμη ενός μεγάλου τμήματος πιστών, εδαφών και, εν τέλει, κρατών, η οποία είναι ενεργή ως και σήμερα.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
