Οταν το 1917 ο Μαρσέλ Ντυσάν παρουσίασε το περίφημο ουρητήριο ως έργο τέχνης με τίτλο «Πηγή», ήταν ένας πραγματικός προβοκάτορας (για την αισθητική, το κοινό γούστο, την κυρίαρχη άποψη για το τι είναι τέχνη κτλ.). Η πρόκληση του Ντυσάν έγινε κανόνας και από τότε η σύγχρονη τέχνη δεν έκανε τίποτε άλλο παρά να επαναλαμβάνει την πρόκληση. Αλλά μια επαναλαμβανόμενη πρόκληση και μάλιστα θεσμοποιημένη παύει να προκαλεί. Επρεπε να περιμένουμε πολλά χρόνια, το 1993, όταν ένας άλλος καλλιτέχνης, ο αμφιλεγόμενος Πιερ Πινονσελί, ούρησε στην «Πηγή» του Μαρσέλ Ντυσάν σε μια έκθεση στη γαλλική πόλη Νιμ. Είχε δηλώσει ότι προέβη στην πράξη αυτή για να δείξει ότι το έργο του Ντυσάν είχε χάσει κάθε στοιχείο πρόκλησης. Με τη σειρά του ο Πινονσελί είχε γίνει προβοκάτορας, έστω κι αν το 1993 η πράξη του προκάλεσε την κατακραυγή του ιερατείου της μοντέρνας τέχνης.
Η κοινωνία του θεάματος οικειοποιήθηκε βέβαια την πρόκληση. Την έκανε συνταγή για να επιτύχει θεαματικότητες και ακροαματικότητες. Και φυσικά τη μετέτρεψε σε καρικατούρα, όπως διαπιστώνουμε όταν βλέπουμε στην εγχώρια τηλεόραση δήθεν προκλητικές εκπομπές, για παράδειγμα το «Ράδιο Αρβύλα».
Με τόση καρικατούρα και τόσο ξεφωνητό ο πραγματικός προβοκάτορας, ο πραγματικός προκλητικός είναι εκείνος που μας δείχνει την πραγματική ζωή και δίνει τον λόγο σε ανθρώπους- που δεν θα τον είχαν ποτέγια να μιλήσουν για τη δική τους ανθρώπινη συνθήκη. Γράφοντας αυτό σκέφτομαι τον Σταύρο Θεοδωράκη και την εκπομπή του «Πρωταγωνιστές», μια νησίδα προκλητικότητας μέσα στη στημένη σοβαροφάνεια και στη στημένη καρικατούρα του τηλεοπτικού τοπίου. Δεν αναφέρομαι τυχαία στον Θεοδωράκη. Κρατώ στα χέρια μου το βιβλίο του Οι άνθρωποί μου, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ποταμός, μια συλλογή ανθρώπινων ιστοριών, απ΄ αυτές που ο Θεοδωράκης έχει δημοσιεύσει στην εφημερίδα Τα Νέα ή έχει μεταδώσει στην τηλεοπτική εκπομπή του. Το προκλητικό σ΄ αυτό το βιβλίο είναι ότι ο Θεοδωράκης κατορθώνει να αναδείξει την αλήθεια αληθινών ανθρώπων και να μας δείξει φέτες ζωής πολλές από τις οποίες είναι είτε ημιφωτισμένες είτε στο σκοτάδι. «Οι ειδικοί λένε ότι η μισή μας ζωή καθορίζεται στους εννιά πρώτους μήνες της ζωής μας. Η δική μου ανακάλυψη είναι ότι η υπόλοιπη μισή καθορίζεται από τους ανθρώπους που μας ψιθυρίζουν ιστορίες» γράφει ο Θεοδωράκης. Και αυτοί που του ψιθυρίζουν ιστορίες είναι πολλοί και απρόβλεπτοι. Ανθρωποι της διπλανής πόρτας αλλά και άνθρωποι αθέατοι. Ανθρωποι γνωστοί αλλά και άγνωστοι. Κανείς όμως από τους λεγόμενους ανθρώπους της επικοινωνίας.
