Αντίθετα στο κλίμα φόβου που δημιούργησε η υποβάθμιση των ελληνικών ομολόγων στην κατηγορία «junk»- σκουπίδια- από τη Standard & Ρoor΄s, οι καταθέσεις στις τράπεζες έμειναν στις… θέσεις τους και οι Ελληνες έδειξαν ότι μπορούν να ξεπεράσουν την ψυχολογία της αγέλης- αυτή που είναι ικανή να οδηγήσει μια οικονομία σε αναίτια καταστροφή. Μάλιστα τα στοιχεία δείχνουν πως, αντίθετα με ό,τι μεταδίδεται, η εκροή καταθέσεων Ελλήνων (κατά τεκμήριο των πλουσιοτέρων) στο εξωτερικό δεν υπερβαίνει σε όλη τη διάρκεια της πρωτοφανούς κρίσης τα 3 δισ. ευρώ. Μάλιστα τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έδειξαν ότι στο τέλος Μαρτίου το ύψος των καταθέσεων στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα ανερχόταν σε 227 δισ. ευρώ από 229,5 δισ. ευρώ που ήταν στο τέλος Φεβρουαρίου. Το ποσό είναι αυξημένο σε σχέση με πέρυσι, ενώ, συμπεριλαμβανομένων των καταθέσεων πολιτών άλλων ευρωπαϊκών χωρών στα υποκαταστήματα και στις ελληνικές τράπεζες στο εξωτερικό, ήταν υψηλότερο των 370 δισ. ευρώ.

Αυτή η ψυχολογία της μετάδοσης του φόβου του διπλανού έπληξε τη δύσκολη εβδομάδα που πέρασε περισσότερο από τις τράπεζες το ελληνικό χρηματιστήριο, όπου όμως φάνηκε ότι όσοι έσπευσαν να πουλήσουν πανικόβλητοι μετοχές έχασαν, αφού οι τιμές ανέκτησαν το χαμένο έδαφος σε μία μόλις ημέρα (ο γενικός δείκτης μετά την πτώση 6% την Τρίτη σταθεροποιήθηκε την Τετάρτη και ανέβηκε την Πέμπτη κατά 7,1% και οριακά την Παρασκευή).

Πώς εξηγείται όμως αυτό το φαινόμενο; Ο πρώην υπουργός Οικονομίας, καθηγητής κ. Ν. Χριστοδουλάκης δίνει την απάντηση: – Το βασικό στοιχείο του μηχανισμού μετάδοσης φόβου είναι ότι, ενώ κάποιος δεν αντιδρά π.χ. σε μια κατάσταση χαμηλού ρίσκου (π.χ., 5%), μόλις δει τον διπλανό του να ανησυχεί, τότε κάνει και αυτός την ίδια κίνηση. Ετσι το ποσοστό κινδύνου αυξάνεται π.χ. στο 5,1%, που μπορεί να είναι το οριακό σημείο για να αντιδράσει και να πουλήσει τις μετοχές του. Αυτή η κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί ως τα όρια του πανικού.

Στη χώρα μας μαζική φυγή καταθέσεων- «bank run»- υπήρξε τις πρώτες ημέρες της χούντας τον Απρίλιο του 1967. Τότε οι πολίτες έτρεξαν και σήκωναν τις καταθέσεις τους και το δικτατορικό καθεστώς έκλεισε τις τράπεζες. Αντιθέτως, το 1974, με την κήρυξη της επιστράτευσης, αν και παρατηρήθηκε το γνωστό φαινόμενο της «αγέλης», με τον κόσμο να ψωνίζει και να αποθηκεύει τρόφιμα, δεν υπήρξε πρόβλημα στο τραπεζικό σύστημα.

Βεβαίως στην οικονομική ζωή υπάρχει και ο καθρέφτης της «θετικής αγέλης». Είναι το ίδιο φαινόμενο να ακολουθείς τον διπλανό σου, όπως χαρακτηριστικά συνέβη το 1999, όταν το Χρηματιστήριο σημείωνε ιστορικά υψηλά ρεκόρ και οι Ελληνες πουλούσαν ακόμη και περιουσιακά στοιχεία (ακίνητα, άδειες ταξί, επιχειρήσεις) για να αγοράσουν μετοχές. Το κλίμα της περασμένης Τρίτης θύμισε σε πολλούς τον «πυρετό» της ανόδου του ελληνικού χρηματιστηρίου το 1999 αλλά… από την ανάποδη. Αν οι φήμες καλλιεργούν σήμερα τον φόβο της καταστροφής, τότε τα «παπαγαλάκια» τροφοδοτούσαν το ελληνικό όνειρο για «μεγάλη ζωή» και την ομαδική παράκρουση για επενδύσεις στη Σοφοκλέους.

Οπως σημειώνει ο οικονομολόγος κ. Ν. Ζαχαριάδης (μη εκτελεστικός αντιπρόεδρος της ΑΤΕ), «στη σημερινή συγκυρία όπου ένα πρόβλημα διαρθρωτικής ρευστότητας μεγεθύνθηκε από τις αστοχίες των μηχανισμών μιας ατελούς και άπληστης αγοράςοι παράλογες συμπεριφορές είναι μια πολυτέλεια που δεν είναι επιτρεπτή για κανέναν. Πολύ περισσότερο για εμάς τους Ελληνες. Παράλογες συμπεριφορές που οδηγούν σε έλλειμμα εμπιστοσύνης κινδυνεύουν να γίνουν αυτοεπιβεβαιούμενες προφητείες». Από την πλευρά του ο αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής κ. Παύλος Σακκάς επισημαίνει: «Σε δύσκολους καιρούς το άγχος τεντώνει τις κεραίες προκειμένου να πιάσουν οποιοδήποτε σήμα κινδύνου. Ο άνθρωπος γίνεται ευάλωτος σε μηνύματα καταστροφής και ακολουθεί σχεδόν τυφλά όποιον του δείξει ένα καταφύγιο. Πολλές φορές βέβαια, η “έξυπνη”, η χωρίς μεγάλη περίσκεψη αντίδραση στα κελεύσματα των επιτηδείων, τον οδηγεί αντί για το καταφύγιο στην καταστροφή. Αυτοί που νομίζουν ότι είναι “έξυπνοι” ή έχουν γρήγορα αντανακλαστικά είναι αυτοί που συνήθως “πιάνονται από τη μύτη”».

ΚΥΜΑ ΦΥΓΗΣ
Μπροστά στον φόβο των νέων μέτρων την Παρασκευή παρατηρήθηκε μαζικό κύμα παραιτήσεων από το Δημόσιο εν όψει των αλλαγών στο Ασφαλιστικό. Τι ισχύει για τους λογαριασμούς
ΕΓΓΥΗΜΕΝΕΣ 100% είναι οι καταθέσεις στις τράπεζες διαβεβαιώνει τόσο ο υπουργός Οικονομικών κ. Γ. Παπακωνσταντίνου όσο και η Ενωση Ελληνικών Τραπεζών.

Σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου 3746 του 2009, ακόμη και σε περίπτωση που προκληθούν προβλήματα σε κάποιο πιστωτικό ίδρυμα, οι καταθέσεις είναι εγγυημένες από το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων (ΤΕΚΕ). Σύμφωνα με τον νόμο, κάθε αποταμιευτής, οι καταθέσεις του οποίου δεν ανήκουν στην κατηγορία των εξαιρουμένων καταθέσεων, δικαιούται να λάβει αποζημίωση από το ΤΕΚΕ. Το ανώτατο όριο κάλυψης που προβλέπεται για κάθε καταθέτη, αφού ληφθεί υπόψη το σύνολο των καταθέσεών του σε ένα πιστωτικό ίδρυμα και συμψηφιστούν οι υποχρεώσεις του προς αυτό, είναι 100.000 ευρώ.

Το ποσό αυτό καταβάλλεται ως αποζημίωση σε κάθε καταθέτη, ανεξάρτητα από τον αριθμό των λογαριασμών, το νόμισμα ή τη χώρα λειτουργίας του υποκαταστήματος του πιστωτικού ιδρύματος στο οποίο τηρείται η κατάθεση.

Στην περίπτωση κοινών λογαριασμών που έχουν ανοιχθεί στο όνομα δύο ή περισσοτέρων προσώπων το τμήμα που αναλογεί σε κάθε καταθέτη θεωρείται χωριστή κατάθεση.