Αλλοτε «χρυσά» πρότυπα της διατροφής και της καλής φυσικής κατάστασης, σήμερα δεν καταφέρνουν να πάρουν ούτε το… χάλκινο. Οι κάτοικοι της Κρήτης ζυγίζουν 20 κιλά περισσότερο από τους παππούδες τους και χτυπάνε «κόκκινο» στις μετρήσεις χοληστερόλης και αρτηριακής πίεσης. Και όλα αυτά διότι η διατροφή και ο τρόπος ζωής τους έχουν αλλάξει.
Η σύγκριση δύο επιστημονικών ερευνών- η μία είχε πραγματοποιηθεί το 1960 και η άλλη έλαβε χώρα σήμερα-, αποδεικνύει ότι οι Κρητικοί δεν μένουν πιστοί στις επιταγές της μεσογειακής διατροφής και τα αποτελέσματα είναι μάλλον αποθαρρυντικά για την υγεία τους! Η σταδιακή εγκατάλειψη της αγροτικής ζωής, τους στερεί τις ωφέλειες τηςφυσικής έστω- γυμναστικής, ενώ το γεγονός ότι δεν ακολουθούν πλέον το, παγκόσμια αναγνωρισμένο, μοντέλο της ιδανικής διατροφής τους και υιοθέτησαν… δυτικά πρότυπα, τους έκανε πιο χοντρούς και με αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης.
Μια επιστημονική έρευνα του 1960 σε επτά χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Γιουγκοσλαβία, Ολλανδία, Φινλανδία, ΗΠΑ, Ιαπωνία) και μια σύγχρονη, που περιλαμβάνει αποκλειστικά την Κρήτη, εμφανίζει αποτελέσματα διόλου θετικά για την υγεία και τη φυσική κατάσταση των κατοίκων της Μεγαλονήσου. Στην έρευνα εκείνη, η οποία ακόμη και σήμερα συγκαταλέγεται στις μεγαλύτερες επιδημιολογικές μελέτες- και μάλιστα συνεχίζεται ως σήμερα- οι Κρητικοί διατηρούσαν τον πιο υγιεινό τρόπο ζωής και τα οφέλη ήταν τεράστια.
Με τα δεδομένα εκείνης της έρευνας, η επιστημονική ομάδα του καθηγητή Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Α. Καφάτου αποφάσισε να προχωρήσει σε μια σύγκριση με τους σημερινούς κατοίκους της Κρήτης. Ο επικεφαλής της μελέτης κ. Κ.Βαρδαβάς και οι συνεργάτες τουεξέτασαν 502 αγρότες (ηλικίας 18-79 ετών) από τη Μεσσαρά και βρήκαν ότι 86,1% ήταν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι.
«Η απομάκρυνση του πληθυσμού από τη μεσογειακή διατροφή φαίνεται ότι έχει αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων στους σημερινούς Κρητικούς σε σύγκριση με τους παππούδες τους το 1960» λέει ο κ. Καφάτος μιλώντας στο «Βήμα».
Σύμφωνα με τη μελέτη των επτά χωρών (είχε διεξαχθεί σε 16 πληθυσμικές ομάδες), οι Κρήτες του 1960 παρουσίαζαν τα χαμηλότερα ποσοστά καρδιαγγειακών νοσημάτων και καρκίνου συγκριτικά με τους Αμερικανούς όπως και με άλλους μεσογειακούς πληθυσμούς. Οι πρόσφατες αναλύσεις όμως έδειξαν ότι τα καρδιαγγειακά δείχνουν μια τάση μείωσης στους πληθυσμούς των ΗΠΑ, της Φινλανδίας, της Ολλανδίας και της Ιαπωνίας, μια μέτρια αύξηση στον ιταλικό πληθυσμό και μια… εντυπωσιακή αύξηση στους πληθυσμούς της Σερβίας και της Ελλάδας. Οι Κρητικοί πλέον δεν γυμνάζονται ενώ τέσσερις με πέντε δεκαετίες παλαιότερα περνούσαν όλη τους την ημέρα στην ύπαιθρο, απασχολούμενοι σε χειρονακτικές εργασίες. Ούτε όμως τρέφονται σωστά. Αφησαν το ιδανικό μοντέλο διατροφής τους- είχε γίνει συνώνυμο της μεσογειακής δίαιτας και πάνω τους στηρίχθηκε η περίφημη πυραμίδα της διατροφής- και υιοθέτησαν… αμερικανικά πρότυπα. Στην πορεία των χρόνων η άριστη κρητική δίαιτα έκλινε προς τις αμερικανικές συνήθειες. Ενδεικτικά, το 1960 η κατ΄ άτομο ημερήσια κατανάλωση κρέατος στην Κρήτη ήταν 35 γραμμάρια και στην Αμερική 270 γραμμάρια. Σήμερα οι Κρήτες καταναλώνουν κατά μέσον όρο 124 γραμμάρια την ημέρα. Παρατηρείται επίσης αυξημένο βάρος, υψηλή ολική χοληστερόλη, συστολική πίεση (μεγάλη) και οριακά υψηλή διαστολική πίεση (μικρή). Ενδεικτικά το 1960 το 51,5% των πενηντάρηδων που είχε ελεγχθεί, διατηρούσε χοληστερόλη πάνω από 200 mg/dl. Σήμερα το αντίστοιχο ποσοστό είναι 73,6%. Οι δείκτες αυτοί επηρεάζονται από την αύξηση της κατανάλωσης κορεσμένων λιπαρών (ζωικά λίπη), τη μείωση της πρόσληψης ελαιολάδου, αλλά και από τον περιορισμό της άσκησης. Από όλες τις ομάδες που συμμετείχαν στη μελέτη του 1960, οι κάτοικοι της Μεγαλονήσου ήταν εκείνοι που παρουσίαζαν τα χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας. «Σήμερα όσοι έχουν επιζήσει είναι πάνω από 90 ετών και αποτελούν αντικείμενο μελέτης η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη. Την τελευταία φορά που τους είδαμε ήταν πριν από μία δεκαετία, το 2000. Εξακολουθούν να ακολουθούν την παραδοσιακή κρητική διατροφή, σε αντίθεση με τις νέες γενιές, γι΄ αυτό διατηρούν τον χαμηλότερο δείκτη θνησιμότητας από καρδιαγγειακά σε σύγκριση με όλες τις άλλες, υπέργηρες πλέον, ομάδες των υπολοίπων επτά χωρών» σημειώνει ο καθηγητής.
Σ ύμφωνα με τους ερευνητές του Πανεπιστημίου Κρήτης, ο σύγχρονος τρόπος ζωής- λιγότερος χρόνος για την προετοιμασία των γευμάτων στο σπίτι διότι η μητέρα εργάζεται, αυξημένο κόστος ελαιολάδου, ψαριών, δημητριακών, φρούτων και λαχανικών- ενδέχεται να είναι ο λόγος που απομάκρυνε τους μεσογειακούς λαούς από την υγιεινή διατροφή.
Αντίστοιχα ευρήματα με αυτά που προέκυψαν από την πρόσφατη μελέτη στην Κρήτη είχαν καταδείξει ανάλογες έρευνες σε άλλους αστικούς πληθυσμούς της Ελλάδας. «Η τήρηση της μεσογειακής δίαιτας προφυλάσσει από την παχυσαρκία και τα καρδιαγγειακά και βοηθά στη μείωση της θνησιμότητας. Αυτό είναι δεδομένο» τονίζει ο κ. Καφάτος. Προσθέτει δε ότι από την αρχαιότητα ως και πριν από μερικές δεκαετίες ο ελληνικός πληθυσμός ακολουθούσε ένα διαιτολόγιο γνωστό ως μεσογειακή διατροφή της Κρήτης. Τα χαρακτηριστικά της ήταν η χαμηλή κατανάλωση κορεσμένου λίπους και κόκκινου κρέατος, η υψηλή πρόσληψη μονοακόρεστων λιπαρών (κυρίως μέσω του ελαιολάδου), η μεγάλη περιεκτικότητά της σε αντιοξειδωτικά και βιταμίνες.
