Ο παλαιού τύπου κρατισμός είναι μεσομακροπρόθεσμα εξ ίσου ατελέσφορος με τις νεοφιλελεύθερες απορρυθμίσεις
Την ώρα που η κυβέρνηση- μέσα στη δυσωδία των σκανδάλων της- εξακολουθεί τις ιδιωτικοποιήσεις, δεν πρέπει να μας διαφύγουν ορισμένες κρίσιμες όψεις της οικονομικής και πολιτικής πραγματικότητας που γύρω μας καταρρέει – γιατί τι άλλο συμβολίζουν η χρεοκοπία της Lehman Βrothers (4ης μεγαλύτερης τράπεζας επενδύσεων παγκοσμίως) και το γεγονός ότι απειλούνται με κατάρρευση ιδρύματα που, κατά τρόπο άκρως ειρωνικό, από αυτόν ακριβώς τον κίνδυνο υποτίθεται ότι παρείχαν εξασφάλιση (όπως η περίφημη ΑΙG);
Το οικονομικό σοκ είναι μεγάλο. Ωστόσο πιο τρανταχτά είναι τα πολιτικά συμπεράσματα που συνήθως διαχέονται αμνημόνευτα: ότι όσοι επαγγέλθηκαν και εξακολουθούν να επαγγέλλονται επίλυση των προβλημάτων του διεφθαρμένου κρατισμού μέσω της απορρύθμισης των αγορών είτε ανεπίγνωστα σφάλλουν είτε εμπροθέτως ψεύδονται. Επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά ότι οι ιδιωτικοποιήσεις και η εν γένει συρρίκνωση της δημόσιας σφαίρας όχι μόνο λύσεις στα προβλήματα της εποχής δεν συνεισφέρουν, αλλά αποτελούν οι ίδιες οργανικό και αναπόσπαστο τμήμα των προβλημάτων αυτών. Είναι το πρώτο και εξαιρετικά σημαντικό συμπέρασμα· στις μέρες μας τόσο εκκωφαντικό που- σε αντίθεση με ό,τι ίσχυε μόλις λίγα χρόνια πριν- αρχίζουν να το ενστερνίζονται ολοένα και ευρύτερα στρώματα της κοινής γνώμης. Συνεπάγεται όμως αυτό και δικαίωση του κρατισμού «παλαιάς κοπής»; Πολλοί το υπαινίσσονται- κάποιοι με αφέλεια και γνήσια ανησυχία, κάποιοι άλλοι ως ρητορικό τέχνασμα, ως αχυράνθρωπο εναντίον του οποίου και είναι έτοιμοι να ξιφουλκήσουν. Η αρνητική απάντηση πρέπει να είναι σαφής και απερίφραστη. Ο παλαιού τύπου κρατισμός – καπιταλιστικές εθνικοποιήσεις σαν κι αυτές που η κυβέρνηση των ΗΠΑ υποχρεώθηκε να κάνει υπό την απειλή ολοσχερούς κατάρρευσης του συστήματος (στην περίπτωση πιστωτικών ιδρυμάτων όπως η Βear Stearns και η Freddie Μac)- είναι, μεσομακροπρόθεσμα, εξίσου ατελέσφορος με τις νεοφιλελεύθερες απορρυθμίσεις. Αυτό μάλιστα που σπάνια συνειδητοποιούμε είναι ο βαθμός της έμπρακτης ώσμωσης των δύο πρακτικών: το πόσο συχνά οι δύο αυτές διαχειριστικές εκφάνσεις του συστήματος- ο διεφθαρμένος κρατισμός και η νεοφιλελεύθερη απορρύθμιση- συνυπάρχουν ως όψεις του ιδίου νομίσματος. Εδώ η ελληνική περίπτωση έχει πολλά να μας διδάξει: Συνειδητοποιούμε άραγε ότι αυτοί που κατά κανόνα καρπώνονται τις υπεραξίες της απορρύθμισης είναι (έστω, μαζί με τις συζύγους τους) τα πρωτοπαλίκαρα του κρατικού εσμού; Απέναντι στον ατελέσφορο νεοφιλελευθερισμό δεν αντιπαρατίθεται λοιπόν ο αφελής κρατισμός, αλλά ο εκδημοκρατισμός: Να το δεύτερο σημαίνον συμπέρασμα της συγκυρίας. Αυτό που απαιτείται δεν είναι νέοι μανδαρίνοικολλητοί των κολλητών- αλλά νέοι και αξιόπιστοι θεσμοί που θα επιτρέπουν στην κοινωνία που εργάζεται να διαχειρίζεται κιόλας τον πλούτο που παράγει.
Μόνο έτσι μπορεί άλλωστε να παταχθεί και ενδημική διαφθορά των ημερών. Σκάνδαλο είναι το Βατοπαίδι με τις χαριστικές ρυθμίσεις υψηλά ιστάμενων αξιωματούχων, σκάνδαλο είναι όμως και τα 40 εκατομμύρια δολάρια που ο διευθύνων σύμβουλος της κατά τα άλλα καταρρέουσας Lehman Ντικ Φουλντ (ο επονομαζόμενος «γορίλας») πρόσφερε πέρσι στον εαυτό του ως «αμοιβή».
Τίθεται όμως ένα βασικό ερώτημα. Μήπως οι ανησυχίες είναι υπερβολικές- επομένως και τα πολιτικά συμπεράσματα επισφαλή; Απερίφραστα όχι. Η κρίση που προήλθε από τα σπλάχνα του συστήματος της αχαλίνωτης κερδοσκοπίας (την κατάρρευση στην αγορά των φτηνών ενυπόθηκων δανείων) αποκαλύπτει ταυτόχρονα (α) τον βασικό λόγο της παρατεταμένης πολιτικής ευφορίας του νεοφιλελευθερισμού (: τη χρηματιστική επέκταση πέρα από κάθε λογικό όριο) και (β) τον δομικό και αναπόδραστο χαρακτήρα των επιπτώσεων. Η κρίση απειλεί να εγκαθιδρύσει ένα ντόμινο και ασφαλώς θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία στην Ευρώπη, στην Ασία, στην Κίνα.
Οι τεχνικοί της εξουσίας θα βρουν βέβαια αφορμή- όπως το επιχείρησε και ο έλληνας Πρωθυπουργός στο πρόσφατο Βατερλό της Θεσσαλονίκης- να αποσείσουν τις ευθύνες τους υπαινισσόμενοι πως η κρίση είναι… «εισαγόμενη». Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά το βλέμμα τους στο βίντεο ομιλιών και συνεντεύξεων που παραχωρούν όμως διακρίνουμε ανασφάλεια που απορρέει από εμπρόθετη παραποίηση των στοιχείων. Η κρίση δεν είναι εισαγόμενη, είναι ενδημική. Είναι ένα τρίτο σημαντικό πολιτικό συμπέρασμα και οι πολίτες ας γρηγορούν.
Ο κ. Σ. Ι. Σεφεριάδης είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης.
