Οι εκλογές του 1946 και ο Εμφύλιος

Από την επομένη των τελευταίων εκλογών και με βάση τις δημοσκοπήσεις πολλοί προβλέπουν το τέλος του «Δικομματισμού». Κάποιοι τον «ξορκίζουν» και καθημερινά διατυπώνονται σενάρια για τη «διαδοχή»
του… με αποκλεισμό των συνεργασιών! Ο «Δικομματισμός», στον οποίο οφείλουμε την πολιτική σταθερότητα για 34 χρόνια- τη μακροβιότερη του κοινοβουλευτισμού από το 1844-, έχει τη «δική του ιστο
ρία». Η αφήγηση και η υπενθύμιση αυτής της ιστορίας με το ανάγνωσμα που άρχισε την περασμένη Κυριακή- και θα συνεχισθεί τις επόμενες ημέρες- προσφέρουν μιαν άλλη οπτική των πολιτικών εξελίξεων.

Η «πρώτη δουλειά» των Αμερικανών ήταν να «παραιτήσουν» τον Τσαλδάρη και να «τσουβαλιάσουν» όλα τα κόμματα σε μία κυβέρνηση, την αποκληθείσα «κατευναστική», με πρωθυπουργό τον Δημ. Μάξιμο

Για να έχουμε πλήρη εικόνα των πολιτικών μεταβολών που οδήγησαν στις εκλογές του 1950 χρήσιμο είναι να παραθέσουμε τα αποτελέσματα των εκλογών του 1946 σε σύγκριση με τα αποτελέσματα των εκλογών του 1936.

Οι εκλογές του 1946, με απλή αναλογική, ανέτρεψαν το πολιτικό σκηνικό του 1936. Τα Δεκεμβριανά, οι παρεμβάσεις των Αγγλων και κυρίως των Αμερικανών, η άλωση ολόκληρου του κρατικού μηχανισμού από τη βασιλοδεξιά και η αποχή του ΚΚΕ έστρωσαν τον δρόμο στην κυριαρχία της Δεξιάς, η οποία μετείχε στις εκλογές ως «Ενωμένη Παράταξη των Εθνικοφρόνων»- δεν ήταν τυχαίος ο χαρακτηρισμός της Δεξιάς ως παράταξης των «Εθνικοφρόνων»!

Δεξιά επιστροφή
Χωρίς δυσκολία απέσπασε το 55,12% των ψήφων και 206 έδρες. Αν σε αυτές προστεθεί το ποσοστό 8,85% και 29 έδρες των κομμάτων του Ζέρβα και του Τουρκοβασίλη, η Δεξιά θα ελέγχει στη Βουλή τις 235 έδρες σε σύνολο 354.

Στις εκλογές του 1936, επίσης με απλή αναλογική, η Δεξιά μετείχε με πέντε κόμματα και συγκέντρωσε το 48% και 143 έδρες (σε σύνολο 300). Το Κέντρο μετείχε στις εκλογές του 1946 με την «Εθνική Πολιτική Ενωση» (Σοφ. Βενιζέλος, Γ. Παπανδρέου, Π. Κανελλόπουλος)- ο προσδιορισμός «Εθνική» οφείλεται στο κλίμα της εποχής και στη συμμετοχή του Π. Κανελλόπουλου. Απέσπασε μόλις 19,28% και 65 έδρες. Το Κόμμα των Φιλελευθέρων (Θεμ. Σοφούλης) 14,39% και 48 έδρες και το Αγροτικό (Α. Μυλωνάς) 0,87% και 1 έδρα. Σύνολο 34,34% και 117 έδρες. Στις εκλογές του 1936 η εικόνα της φιλελεύθερης παράταξης είχε ως εξής:

▅ Κόμμα Φιλελευθέρων (Θεμ. Σοφούλης) 37,26%- 126 έδρες.

▅ Δημοκρατικός Συνασπισμός (Γ. Καφαντάρης- Γ. Παπανδρέου- Α. Παπαναστασίου) 4,21%- 7 έδρες.

▅ Παλαιοδημοκρατική Ενωσις Κρήτης (Ν. Κουσουλεράκης) 1,08%- 3 έδρες.

▅ Αγροτικό Ελλάδος (Ι. Σοφιανόπουλος) 1,02%- 1 έδρα.

▅ Αγροτικό Δημοκρατικό (Α. Μυλωνάς) 0,97%- 4 έδρες.

Το συνολικό ποσοστό της κεντρώας- φιλελεύθερης παράταξης 44,54%- 141 έδρες.

Στις εκλογές του 1936 μετείχε και το Παλλαϊκό Μέτωπο (κομμουνιστές με τον Ν. Πλουμπίδη) 5,76%- 15 έδρες.

Βουλή του 1936: Δεξιά 143 έδρες, Κέντρο και Αριστερά 156 και ένας ανεξάρτητος. (Πώς από μια δημοκρατική Βουλή «προέκυψε» η δικτατορία Μεταξά είναι άλλη ιστορία…) Βουλή του 1946: Δεξιά 235 έδρες, φιλελεύθερη παράταξη 117 και 2 ανεξάρτητοι.

Αλλαγές κυβερνήσεων
Η Βουλή του 1946 θα διανύσει όλη την τετραετία, αλλά με συνεχείς εναλλαγές κυβερνήσεων. Ο αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος Κ. Τσαλδάρης θα σχηματίσει τρεις κυβερνήσεις, τέσσερις ο Θεμ. Σοφούλης, δύο ο Δημ. Μάξιμος και θα κλείσει ο κύκλος με την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Τζων Θεοτόκη.

Στις κυβερνήσεις Σοφούλη και Μάξιμου θα μετάσχουν Βενιζέλος και Παπανδρέου (σε ορισμένες) και άλλα στελέχη του Κέντρου.

Από το πλήθος των κυβερνήσεων είναι φανερό ότι έχει πολύ παρασκήνιο η τετραετία 1946-1950 και σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον της χώρας. Η πρώτη κυβέρνηση Τσαλδάρη ορκίστηκε στις 18 Απριλίου 1946, 18 ημέρες μετά τις εκλογές! Τόσες ημέρες διήρκεσαν οι διαβουλεύσεις των «συνεταίρων» της εθνικόφρονας παράταξης για τη διανομή των υπουργείων!

Η πρώτη «δουλειά» του Τσαλδάρη ήταν να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις προς τους Αγγλους και να «αποκαταστήσει» τον βασιλιά. Την 1η Σεπτεμβρίου 1946 διεξάγεται δημοψήφισμα- «ολίγον νόθον»- και με 68,3% επικυρώνεται η επάνοδος στον θρόνο του βασιλιά Γεωργίου Β΄ (του «εστεμμένου φελλού» κατά τον εκδότη της «Καθημερινής» Γεώργιο Βλάχο).

Είναι η «τελευταία δουλειά» των Αγγλων και η αρχή του τέλους του Κ. Τσαλδάρη. Τη συνέχεια αναλαμβάνουν οι Αμερικανοί…

Η «πρώτη δουλειά» των Αμερικανών ήταν να «παραιτήσουν» τον Τσαλδάρη και να «τσουβαλιάσουν» όλα τα κόμματα σε μια κυβέρνηση, την αποκληθείσα «κατευναστική», με πρωθυπουργό τον βαθύπλουτο οικονομολόγο Δημ. Μάξιμο- δικό του και το Μέγαρο Μαξίμου!

Απροκάλυπτες οι προθέσεις των Αμερικανών. Εμπλοκή όλων των κομμάτων στη «διαχείριση» του Εμφυλίου…

Αυτή όμως η «επτακέφαλη» κυβέρνηση δεν ικανοποιούσε τους Αμερικανούς. Απουσίαζε ο αρχηγός των Φιλελευθέρων Θεμ. Σοφούλης. Είχε αρνηθεί να μετάσχει.

Στις 30 Αυγούστου 1947 καταφθάνει στην Αθήνα ο διευθυντής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Χέντερσον, με εντολή του Λευκού Οίκου να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο ώστε να σχηματισθεί κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Σοφούλη και με συμμετοχή του Τσαλδάρη και του Βενιζέλου. Ο Σοφούλης υπέκυψε και φορτώθηκε όλες τις ευθύνες της διαχείρισης του Εμφυλίου.

Τον Ιανουάριο του 1949 καταργείται, ουσιαστικά, η κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Καθιερώνεται ο θεσμός του «Μικρού Υπουργικού Συμβουλίου», το οποίο ελάμβανε τις αποφάσεις στα σοβαρότερα προβλήματα σε συνεννόηση με τον αρχιστράτηγο Παπάγο και τους εκπροσώπους της αμερικανικής πρεσβείας!

Σε αυτό μετείχαν, με ισότιμη ψήφο, οι Σοφούλης, Τσαλδάρης, Βενιζέλος, Μαρκεζίνης, Κανελλόπουλος και ο αντιπρόεδρος Αλ. Διομήδης, ο οποίος διαδέχεται τον Σοφούλη μετά τον θάνατό του (30 Ιουνίου 1949), με αντιπροέδρους τον Τσαλδάρη και τον Βενιζέλο.

Οι Γεώργιος Παπανδρέου, Σπύρος Μαρκεζίνης, Στυλιανός Γονατάς και Ναπολέων Ζέρβας θα μείνουν στην αντιπολίτευση.

Με το τέλος του Εμφυλίου έκλεισε και ο κύκλος της Βουλής του 1946. Παίχθηκαν πολλά παιχνίδια στο παρασκήνιο ως την προκήρυξη των νέων εκλογών. Πολλές κινήσεις και πρωτοβουλίες για σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης. Δεν έλειψαν και οι οραματιζόμενοι δικτατορικές λύσεις. Ο απεσταλμένος του «Μοnde» έγραφε από την Αθήνα τον Νοέμβριο του 1949:

«Το φάσμα της δικτατορίας αιωρείται πάντοτε στη χώρα αυτή, η οποία από παράδοση είναι κάπως έρμαιη των φιλοδοξιών των διακεκριμένων στρατιωτικών. Η αδιαφιλονίκητη νοσταλγία του καθεστώτος Μεταξά αποκαλύπτεται τόσο ισχυρά, ώστε τα αισιοδοξότερα προγνωστικά υπερακοντίσθησαν όσον αφορά την δραστηριότητα του κ. Μανιαδάκη και του κ. Παπαδάκη, οι οποίοι διακηρύσσουν ότι είναι απόστολοι του αποθανόντος αρχηγού τους Μεταξά».

Το παρασκήνιο
Φανατικός υπέρμαχος της μεταβατικής κυβέρνησης ο Σπύρος Μαρκεζίνης για να προετοιμάσει με άνεση τη «λύση Παπάγου», η οποία σχεδιαζόταν από καιρό και την οποία υποστήριζε πριν από τον θάνατό του και ο Σοφούλης.

Ο Π. Πιπινέλης, ο άνθρωπος των ανακτορικών παρασκηνίων, επιχειρούσε να προωθήσει λύση «μεταβατικής, απροσδιορίστου διαρκείας, δικτατορικής κυβέρνησης». Στο αγγλόφωνο περιοδικό «Ερμής», το οποίο εκδιδόταν στο Λονδίνο, με δαπάνες της πρεσβείας δημοσιεύονταν τα εξής:

«Μεταξύ των υψηλά τοποθετημένων ελληνικών κύκλων ενισχύεται η ιδέα όπως εν αναμονή της αποφάσεως του Στρατάρχου Παπάγου, όπως εισέλθει ή όχι εις τον πολιτικόν στίβον, η διακυβέρνησις της χώρας ανατεθεί εις ισχυρόν υπουργείον απαρτιζόμενον εκ προσώπων έξω των πολιτικών κομμάτων, το οποίον θα άφηνε τους πολιτευομένους ελευθέρους να συνεχίσουν τας εκλογικάς των έριδας… Συμφώνως προς τας σκέψεις αυτάς έχει προταθεί το όνομα του Παναγιώτη Πιπινέλη, μονίμου υφυπουργού των Εξωτερικών»!

Αλλα όμως ήταν τα σχέδια των Αμερικανών. Εκριναν ότι η ματαίωση των εκλογών είτε με μεταβατική κυβέρνηση είτε- το χειρότερο- με δικτατορική κυβέρνηση θα «άνοιγε τον ασκό του Αιόλου» και θα βάθαινε την κρίση σε σημείο που δεν θα μπορούσαν να την ελέγξουν.

Τα σχέδιά τους είχαν δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση να προκύψει από τις εκλογές κυβέρνηση Πλαστήρα και στη δεύτερη να προωθήσουν τον Παπάγο, αν και δυσπιστούσαν προς τον Μαρκεζίνη και θεωρούσαν τον αρχιστράτηγο ρέποντα προς τη δικτατορία!..

Γνώριζαν ότι η κυβέρνηση Πλαστήρα και των κεντρώων δυνάμεων θα αντιμετώπιζε ιδιαίτερες δυσκολίες εφαρμογής της πολιτικής τής λήθης και της ειρηνικής συμφιλίωσης, και συνεπώς γρήγορα οι πολιτικές δυνάμεις του Κέντρου θα απαξιώνονταν πολιτικά και ο δρόμος για τον Παπάγο θα ήταν ολάνοιχτος.

Γνώριζαν, ακόμη, ότι οι πολιτικές και προσωπικές διαφορές των ηγετών των κομμάτων του Κέντρου ήταν αγεφύρωτες και συνεπώς δεν επρόκειτο να μακροημερεύσουν οι κυβερνήσεις συνεργασίας των δυνάμεων του Κέντρου.