Γιατί η Μέρκελ συμπάθησε τον Τσίπρα – Η σχέση Βερολίνου-Αθήνας

Εχει ξεμάθει να κλαίει. Την τελευταία φορά που η Ανγκελα Μέρκελ αναλύθηκε δημόσια σε λυγμούς ήταν το καλοκαίρι του 1995, όταν ήταν υπουργός Περιβάλλοντος στην κυβέρνηση του Χέλμουτ Κολ. Στο υπουργικό συμβούλιο, οι συνάδελφοί της είχαν για άλλη μια φορά παραβλέψει το νομοσχέδιό της για την τρύπα του όζοντος. «Αντί να βάλω τις φωνές, έβαλα τα κλάματα» έλεγε η ίδια αργότερα. Το κλάμα τής βγήκε μεν σε καλό, αφού η πλειοψηφία των υπουργών συγκινήθηκε από τον γυναικείο πόνο και ενέδωσε στην επιθυμία της. Αυτό δεν την προέτρεψε όμως να το επαναλάβει. Η κυρία Μέρκελ ήθελε να πείσει με λογικά επιχειρήματα, όχι με αναφιλητά –και αυτό περίμεναν από αυτήν οι άρρενες πολιτικοί.

Ανέκφραστη και ψύχραιμη

Η καγκελάριος συνεχίζει βέβαια να βράζει μέσα της, όποτε νομίζει ότι αδικείται. Μόνο που αυτό δεν το δείχνει πλέον δημοσίως. Οπως δεν το έδειξε κατά τη διάρκεια της κρίσης στην Ελλάδα, όταν πολλοί την παρομοίαζαν με κολόνα πάγου. Ή, στο συνέδριο των Χριστιανοκοινωνιστών της Βαυαρίας, τον Νοέμβριο του 2015, όταν ο πρόεδρος του κόμματος και πρωθυπουργός του κρατιδίου Χορστ Ζεεχόφερ την κατσάδιασε επί σκηνής για τη δήθεν χαλαρή προσφυγική πολιτική της. Το πρόσωπο της καγκελαρίου παρέμενε ανέκφραστο όσο τον άκουγε. Ο αυτοέλεγχος είχε γίνει πλέον δεύτερη φύση της. «Μνησικακία και αγανάκτηση δεν είναι κατηγορίες πολιτικής δράσης» εξηγεί η ίδια. Ενας πολιτικός πρέπει να εκπροσωπεί τα συμφέροντα της χώρας του, να υπολογίζει τις ιστορικές επιπτώσεις των πράξεών του και να αντιμετωπίζει ευθέως την κατάσταση –την πραγματική, όχι τη φαντασιακή.

Αυτά και άλλα παρόμοια περιστατικά περιέχονται στο βιβλίο «Το λεξικό της Μέρκελ» (Das Merkel-Lexikon) του δημοσιογράφου Αντρέας Ρίνκε, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στη Γερμανία.

Η πρωτοτυπία του εγχειρήματος: Η επικέντρωση σε ένα πολιτικό πρόσωπο, αντί, όπως συμβαίνει στα κοινά λεξικά, σε πολλά. Αυτό δεν οδηγεί σε μονομέρεια. Από την περιγραφή των συνηθειών και των δραστηριοτήτων της Ανγκελα Μέρκελ φωτίζεται και ο ρόλος των συμμάχων και των ανταγωνιστών της, καθώς και ο χαρακτήρας μιας ολόκληρης εποχής –από το 1989, όταν πρωτομπήκε δειλά-δειλά στην πολιτική, μέχρι σήμερα.

Η καγκελάριος, σύμφωνα με τον λεξικογράφο της, είναι πολυσχιδής προσωπικότητα. Ο Ρίνκε το αποτυπώνει αυτό σε 353 λήμματα –από το Αλφα έως το Ωμέγα. Δίπλα στα συνήθη πολιτικά θέματα («ευρωζώνη», «ευρωομόλογα», «κρίση», «Ομπάμα», «Σαρκοζί», «πρόσφυγες», κ.λπ.) παραθέτει και ψυχολογικά: «μοναξιά», «θλίψη», «οργή», «καχυποψία», και πάει λέγοντας.

Στα πολιτικά λήμματα συγκαταλέγεται και η «Ελλάδα», που γεμίζει δύο σελίδες του βιβλίου. Τα εισαγωγικά του λόγια: «Σε καμία άλλη χώρα δεν άλλαξε η εικόνα της Ανγκελα Μέρκελ τόσο γρήγορα και τόσο δραματικά όσο στην Ελλάδα. Στο αποκορύφωμα της κρίσης χρέους η Μέρκελ χαρακτηριζόταν και απεικονιζόταν στην Αθήνα ως ναζί. Για μεγάλο μέρος του πολιτικού φάσματος ήταν η ενσάρκωση μιας λανθασμένης πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οποία, υποτίθεται, οδηγούσε τη χώρα στην καταστροφή». Η ίδια ωστόσο είχε αποφασίσει να κρατήσει τη χώρα στην ευρωζώνη –ενάντια στην προτροπή πολλών φίλων και εχθρών να την απομακρύνουν από αυτήν. Ο λόγος: Η βεβαιότητά της ότι η αλυσίδα της ευρωζώνης θα διαλυόταν αυτόματα αν κατέρρεε ο πιο ασθενής κρίκος της, η Ελλάδα.

Παρ’ όλα αυτά, η καγκελάριος δεν τα «έβρισκε» με τους «φυσικούς» συμμάχους της στην Αθήνα, τους πρωθυπουργούς του ΠαΣοΚ και της Νέας Δημοκρατίας –κάτι που άλλαξε, «κατά περίεργο τρόπο» το 2015, με την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Αλέξη Τσίπρα. Η αλλαγή, σύμφωνα με τον συγγραφέα, οφείλεται στο ότι η κυρία Μέρκελ από τη μια «επεξεργάστηκε» τον κ. Τσίπρα τον Ιούλιο του 2015 με τρόπο που ο τελευταίος να αποδεχθεί το τρίτο Μνημόνιο, και από την άλλη, στο ότι η ίδια απέρριψε εκ νέου την πρόταση του κ. Σόιμπλε για «προσωρινό Grexit». Ο έλληνας πρωθυπουργός –όχι αγνώμων! –έσπευσε λίγο αργότερα να της το ανταποδώσει δίνοντας με «αίσθημα ευφορίας» την έγκρισή του στην προσφυγική της πολιτική.

Η στήριξη του Βερολίνου στην Αθήνα

Το Προσφυγικό ήταν η αιτία και για την περαιτέρω σύσφιγξη των σχέσεων μεταξύ Βερολίνου και Αθήνας. Αυτό έγινε ξεκάθαρο στις αρχές του 2016, όταν ορισμένα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης επιχείρησαν να «πετάξουν» την Ελλάδα από το Σύμφωνο του Σένγκεν.

Η απάντηση της καγκελαρίου, όπως την παρουσιάζει ο κ. Ρίνκε, ήταν: «Πιστεύετε στα σοβαρά ότι τα κράτη της ευρωζώνης, που τον περασμένο χρόνο έκαναν το παν για να κρατήσουν την Ελλάδα στο ευρώ, θα την έσπρωχναν τώρα, έναν χρόνο αργότερα, στο χάος;» Το Βερολίνο, τόνισε, θα παράσχει κάθε βοήθεια στην Αθήνα για να μείνει η χώρα όρθια. Από τότε, διαπιστώνει ο συγγραφέας, ο Τσίπρας επαινεί τη Μέρκελ ως τον μοναδικό αρχηγό κράτους που ασκεί αλληλεγγύη στην ΕΕ.

Το συμπέρασμά του: «Οι διακυμάνσεις στη σχέση της με την Ελλάδα δείχνουν την ικανότητα της Μέρκελ για διαλεκτική. Στο τέλος κατάφερε να συνεργάζεται καλύτερα με το αριστερό αουτσάιντερ από ό,τι με τους προκατόχους του από τη Σοσιαλδημοκρατία και τη Νέα Δημοκρατία. Αυτό, κατά την ίδια, οφείλεται αφενός στο γεγονός ότι ο Τσίπρας ανέλαβε τα ηνία της χώρας σε μια στιγμή κατά την οποία δεν υπήρχε πλέον εναλλακτική λύση. Και αφετέρου στο ότι ο ίδιος είχε κάπως λιγότερες αναστολές να καταργήσει ορισμένα τουλάχιστον από τα προνόμια που είχαν δημιουργήσει σε διάστημα δεκαετιών τα κατεστημένα κόμματα για την πελατεία τους».