Στην Κίνα κυβερνά ο φόβος

Η Κίνα έχει παραδοθεί πάλι στον φόβο, όπως την εποχή του Μάο. Από τα ενδότερα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας (ΚΚΚ) ως τα έδρανα των πανεπιστημίων, το φάσμα των σκληρών κατηγοριών και των ακόμη σκληρότερων τιμωριών καταδιώκει την πολιτική, πνευματική και επιχειρηματική ελίτ της Κίνας.

Αφότου ξεκίνησε η εκστρατεία του προέδρου Σι Τζινπίνγκ κατά της διαφθοράς τον Δεκέμβριο του 2012, οι συλλήψεις κυβερνητικών αξιωματούχων έχουν γίνει καθημερινό φαινόμενο προκαλώντας ρίγη στους συναδέλφους και στους φίλους τους.

Ούτε οι υψηλά ιστάμενοι δεν είναι στο απυρόβλητο, όπως ανακάλυψαν 146 έκπτωτοι «τίγρεις» (αξιωματούχοι που κατέχουν τη θέση του υπουργού ή του κυβερνήτη επαρχίας). Ως και καινούργια έκφραση προστέθηκε στο λεξικό της κινεζικής γλώσσας για να περιγράψει την αιφνίδια πτώση σε δυσμένεια: «μιαόσα», που σημαίνει «αιφνίδιος θάνατος».

Ο φόβος έχει καταλάβει ακόμη περισσότερο τους χαμηλότερους αξιωματούχους, όπως δείχνουν οι αυξανόμενες αυτοκτονίες.

Δεν είναι μόνο όσοι έχουν διαπράξει κάποιο έγκλημα που ζουν σε μόνιμο φόβο. Καθώς ακόμη και οι εγκρίσεις και τα αιτήματα ρουτίνας κινούν υποψίες, η κινεζική γραφειοκρατία έχει παραλύσει σήμερα από τον φόβο.

Καθηγητές, δικηγόροι, μπλόγκερ και επιχειρηματίες

Εξίσου υποφέρουν οι καθηγητές πανεπιστημίου, οι δικηγόροι ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι μπλόγκερ και οι επιχειρηματίες. Στα πανεπιστήμια η κυβέρνηση έχει προσλάβει πληροφοριοδότες για να καταγγέλλουν τους καθηγητές που εκφράζουν φιλελεύθερες αξίες στο μάθημά τους –πολλοί έχουν χάσει τη δουλειά τους. Εκατοντάδες δικηγόροι ανθρωπίνων δικαιωμάτων παρενοχλήθηκαν και συνελήφθησαν.

Πολλοί επιχειρηματίες εξαφανίζονται προσωρινά, κατά πάσα πιθανότητα σε κράτηση για υποθέσεις διαφθοράς –ανάμεσά τους και ο κροίσος Γκούο Γκουανγκτσάνγκ, ο 17ος πλουσιότερος άνθρωπος στην Κίνα με περιουσία άνω των 7 δισ. δολαρίων.

Αλλά το πιο ανησυχητικό είναι ότι ο φόβος έχει καταλάβει πλέον και τους ξένους. Μέσα στον φόβο ζουν οι δυτικοί δημοσιογράφοι, οι εκπρόσωποι των ΜΚΟ και τα ξένα στελέχη εταιρειών, ακόμη και στο Χονγκ Κονγκ, το οποίο, σύμφωνα με τη διευθέτηση «μια χώρα, δύο συστήματα», είναι εκτός της δικαιοδοσίας της Κίνας.

Το 2013 Βρετανός καταδικάστηκε σε φυλάκιση δυόμισι ετών με αμφιλεγόμενες κατηγορίες. Τον Δεκέμβριο γάλλος δημοσιογράφος απελάθηκε από τη χώρα λόγω άρθρου του για το πώς συμπεριφέρονται οι κινεζικές αρχές στη μειονότητα των Ουιγούρων. Τον περασμένο μήνα μια σουηδέζα εργαζόμενη σε ΜΚΟ απελάθηκε με την κατηγορία ότι «έθεσε σε κίνδυνο την κρατική ασφάλεια».

Οι δυτικές εταιρείες-κολοσσοί τις οποίες κάποτε προσείλκυε η κινεζική κυβέρνηση, σήμερα φοβούνται τις επιδρομές από την αστυνομία και τις έρευνες κατά των τραστ. Στη φαρμακευτική Glaxosmithkline επιβλήθηκε πρόστιμο 500 εκατ. δολαρίων το 2014 για διεφθαρμένες πρακτικές. Η αμερικανική Qualcomm πλήρωσε πέρυσι σχεδόν 1 δισ. δολάρια στην Κίνα για τις «μονοπωλιακές» πρακτικές της.

Είναι σαφές ότι η διακυβέρνηση μέσω του φόβου δεν εγκαταλείφθηκε με το τέλος της Πολιτιστικής Επανάστασης το 1976, όπως πίστευαν πολλοί. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Ενώ η κινεζική οικονομία άνθησε και εκσυγχρονίστηκε, το πολιτικό σύστημα διατήρησε τα ολοκληρωτικά χαρακτηριστικά του: το κράτος εξαιρείται από την έννομη τάξη, υπάρχουν παντού πράκτορες και πληροφοριοδότες, η λογοκρισία είναι πολύ εκτεταμένη και τα ατομικά δικαιώματα δεν προστατεύονται. Αφού ποτέ δεν αποκηρύχθηκαν, τα θεσμικά αυτά κατάλοιπα του μαοϊσμού παραμένουν εύκαιρα προς χρήση και εντατικοποίηση όποτε επιθυμεί η ανώτατη ηγεσία, όπως για παράδειγμα σήμερα.

Αυτό πρέπει να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου στη Δύση. Οι δυτικοί ηγέτες, αντί απλώς να καταγράφουν την επιστροφή της διακυβέρνησης μέσω του φόβου στην Κίνα ως παράγοντα που καθορίζει την ανάμειξή τους στη χώρα, θα έπρεπε να αναπτύξουν στρατηγικές για να αναγκάσουν την Κίνα να ξανασκεφθεί την προσέγγισή της. Αφού η διεθνής επιρροή της Κίνας αυξάνεται καθημερινά, η αναζωογόνηση ολοκληρωτικών μεθόδων εκεί έχει εκτεταμένες –και βαθιά ανησυχητικές –επιπτώσεις για την Ασία και τον κόσμο.