Εβρος: Το τραγούδι της ζωής

Εδώ στο Δέλτα του μεγάλου ποταμού –όριο μεταξύ Ανατολής και Δύσης –οι δρόμοι της περιήγησής σου είναι αναχώματα που «τρέχουν» επάνω στα νερά και διασχίζουν, λες, την ίδια τη ζωή. Το αρχέγονο ερώτημα «τι είναι η ζωή;» έρχεται και επανέρχεται επίμονα. Σαν τα πουλιά που απογειώνονται από παντού, από κάθε γωνιά της λιμνοθάλασσας, πετάγονται οι σκέψεις για το νόημα της ζωής. Τρέχεις ο ίδιος επάνω στους δρόμους στις κορυφές των αναχωμάτων, ταξιδεύεις, απολαμβάνεις, ομορφαίνεις και ξεχειλίζεις από ιδέες για τη ζωή. Γιατί η ζωή είναι η ουσία των εικόνων εδώ στο Δέλτα του Eβρου. Οι αδιατάραχτες, εν πολλοίς, εικόνες της φύσης –των νερών, των καλαμιώνων, των πουλιών, των γηγενών, των επισκεπτών –που εκεί φωλιάζει και η ομορφιά τους, στη ζωντάνια τους, σαν τα βουτηχτάρια που χάνονται στο βάθος της ζωντανής γοητείας των υδάτων.

Επάνω σε αυτή την ακτογραμμή του Θρακικού Πελάγους, ο φωτισμένος Σταγειρίτης ατένισε τη γραμμή των οριζόντων και άρχισαν να αυλακώνουν βαθιά τον νου του απίθανες ιδέες, πρωτοποριακές και πρωτότυπες, που είναι αδύνατον να μην έρθουν και στον δικό σου νου, καθώς ταξιδεύεις για τη λιμνοθάλασσα της Δράνας –ένα καλό σημείο απόλαυσης της ζωής στον Εβρο –απέναντι στις γραμμές των οριζόντων του Θρακικού Πελάγους, που χάνονται στην αχλή της λιμνοθάλασσας. Το ταξίδι είναι μια πράξη και μια σύνθετη ηδονή, στην οποία συμμετέχουν όλες οι αισθήσεις, το βλέμμα, οι γεύσεις, η ακοή, τα αγγίγματα, οι ήχοι. Και ο Αριστοτέλης έχει συνδέσει αριστοτεχνικά αυτά τα δύο («Damien Clerget-Gurnaud, Το πράττειν σύμφωνα με τον Αριστοτέλη», εκδ. Μελάνι). Στο πνεύμα, λοιπόν, του μεγάλου Σταγειρίτη, το ταξίδι είναι μια πράξη που εντός της κρύβει την ηδονή. Και αν όντως η πράξη εμπεριέχει την πραγματική ηδονή, τότε και η ίδια η ζωή είναι μια πράξη, ένα ταξίδι διαρκείας.

Και το ταξίδι στις λιμνοθάλασσες του Δέλτα του Εβρου είναι μια ευκαιρία για την απόλαυση της ηδονής που χαρίζει η πάλλουσα ζωή. Πάλι στο πνεύμα του Αριστοτέλη, η ζωή μπορεί να πάλλεται ηδονικά, χωρίς θόρυβο. Και στον ίδιο τον άνθρωπο τα ζωτικά όργανά του εργάζονται εντελώς αθόρυβα, ασταμάτητα, για να συντηρούν τη ζωή. Οι πιο ηχηρές παρουσίες της ζωής είναι οι φωνές των πουλιών.

Α, και ο θόρυβος των μηχανών των αυτοκινήτων ή των σκαφών που ανοίγονται στις λιμνοθάλασσες να ψαρέψουν. Ομως, κατά παράδοξο τρόπο, η σιλουέτα του αυτοκινήτου δεν είναι απειλή για τα πουλιά. Οσο είσαι κρυμμένος μέσα στο αυτοκίνητο, μπορείς να τα παρατηρείς –από το πιο κοντινό σε αυτά σημείο που μπορείς να φτάσεις –να ψαρεύουν αμέριμνα στους βάλτους που σχεδιάζουν απίθανα σχήματα επάνω στους πράσινους καλαμιώνες. Οταν βγεις από το αυτοκίνητο και αντιληφθούν την ανθρώπινη σιλουέτα, φεύγουν τρομαγμένα. Καθόλου τιμητική για την ανθρώπινη υπόστασή μας αυτή η πτυχή της ζωής επάνω στον πλανήτη, σε αυτό το κοινό σπίτι μας, που όλοι πρέπει να έχουν μέλλον.

Μίλια μακριά από εδώ, πιο πέρα από εκεί που έφτασε η μεγάλη χάρη του Αλεξάνδρου, του μαθητή του Αριστοτέλη, στον ποταμό Γιανγκτσέ, ο φιλόσοφος Βικτόρ Σεγκαλέν ταξιδεύει επάνω σε μια τσόγκα και στοχάζεται («Ενας μεγάλος ποταμός, ένας ύμνος», εκδ. Αγρα):

«(…) Κάθε ποταμός είναι αναγκαστικά μοναδικός και ασύγκριτος. Ζωή ωραία, ανήμερη και αγέρωχη, χωρίς σύνδεση άλλη πάρεξ με τη μακριά γραμμή του ρου του. Αυτό είναι κάτι που το Πνεύμα του Ποταμού το μαντεύει ακαθόριστα μεν αλλά με ένταση. Το Πνεύμα άλλωστε δεν αποκτά υπόσταση παρά μόνο τη στιγμή που ο Ποταμός συγκεντρώνεται και στεριώνει τη δύναμή του». Εδώ όμως, στο Δέλτα του Εβρου, το «Πνεύμα του Ποταμού» είναι ολοζώντανο, όχι μέσα στη δύναμή του, αλλά στη δυναμική ηρεμία του. Οι λευκοτσικνιάδες, ο ποιητής Αλκαίος –ο οποίος τον χαρακτήριζε «κάλλιστον ποταμών» -, ο υιός του Αγαμέμνονα Ορέστης, ο Ορφέας με τη λύρα του, οι μύθοι και οι μουσικές, πλανώνται επάνω από τον δρόμο σου, από τη στιγμή που πηγαίνοντας για Αλεξανδρούπολη, θα στρίψεις δεξιά στο ύψος της Τραϊανούπολης και θα πιάσεις τη μονοκοντυλιά των αναχωμάτων για να ταξιδέψεις προς τη λιμνοθάλασσα της Δράνας.

Εκεί, στη Δράνα, είναι η επικράτεια των γηγενών ανθρώπων, γειτονιά των ψαράδων. Δεν απουσιάζουν όμως ούτε από εδώ τα πουλιά, που σεργιανίζουν σαν κατοικίδια έξω από τις πόρτες των προχειροφτιαγμένων καλυβιών, με τις πολύχρωμες μπλάβες δεμένες έξω από την πόρτα τους. Μέσα, οι ψαράδες ξεψαρίζουν τα δίχτυα τους με διαφορετικά συναισθήματα από τους επισκέπτες. Για εκείνους, αυτές οι ειδυλλιακές για τους επισκέπτες εικόνες είναι μια καθημερινότητα, σκληρή και κουραστική συχνά. Για τους επισκέπτες, είναι μια γλυκιά έξαρση της δικής τους καθημερινότητας. Μέσα όμως σε αυτό το τραγούδι της ζωντάνιας στον Εβρο, και για τους δύο είναι ζωή. Και η ζωή, σε όλες τις εκφάνσεις της, είναι πάντα συναρπαστική.

Σε άλλο σημείο του Δέλτα, στην όχθη της Μονολίμνης, η τυπική εικόνα της βάρκας που αυλακώνει τα υγρά λιβάδια για να βγει στα ανοιχτά καθώς οι ψαράδες νετάρουν τα δίχτυα τους, μπορεί να γίνει ένα μικρό όνειρο, όταν οι επισκέπτες επιβιβαστούν σε αυτή. Ζωσμένοι με τα πορτοκαλί σωσίβιά τους, οι περιηγητές «χάνονται» στον λαβύρινθο των καναλιών, φτάνουν μέχρι την ξέρα Ασάνη και το νησί Καραβιού Ξηράδι, πλησιάζοντας σε απόσταση αναπνοής τη ζωή. Και για να θυμηθούμε πάλι τον Αριστοτέλη, και η αναπνοή είναι μια ηδονή, έστω και ισχνή, πόσω μάλλον αν είναι η δυνατή ανάσα της ίδιας της ζωής.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 24 Ιανουαρίου 2015