Μια διαφορετική εξίσωση «γράφτηκε» πρόσφατα στη «ζεστή καρδιά της Αφρικής», το Μαλάουι, από επτά Ελληνες και έναν Γερμανό οι οποίοι, ποδηλατώντας επί έναν μήνα, ζέσταναν με τις «ορθοπεταλιές» τους την καρδιά χιλιάδων παιδιών και έλαβαν εξίσου (ή μάλλον ακόμη περισσότερο) από εκείνα ζεστασιά που, όπως οι ίδιοι λένε, φθάνει και περισσεύει για να γεμίσει… μήνες και μήνες.

Η ομάδα του «Spin the Wheel –Ποδήλατο με Νόημα», οκτώ καθημερινοί άνθρωποι που χωρίς χρηματοδοτήσεις μεγάλων οργανισμών αλλά με πυξίδα το πάθος τους ταξίδεψαν με τα ποδήλατά τους στην Αφρική για να προσφέρουν γραφική ύλη (και όχι μόνο) σε παιδιά τόσο του Μαλάουι όσο και της Τανζανίας, επέστρεψε πριν από μία εβδομάδα στον «προηγμένο» δυτικό κόσμο μας.

Ηλθε πίσω από εκείνον, τον μη προνομιούχο, τον αποκαλούμενο Τρίτο Κόσμο, που όμως, ως φαίνεται, δίνει «πρώτα» μαθήματα ζωής με μεγάλο νόημα!

Ιδού οι παράγοντες αυτής της «ζωοδότριας» και ταυτοχρόνως «ζωοδόχου» εξίσωσης: Με «συντρόφους» τα ποδήλατά τους τα οκτώ μέλη της ομάδας –Κάλλι Ρουμελιώτου, Δώρα Μαυρίκη, Γεωργία Νικηφοράκη, Δήμητρα Μητσογιάννη, Νίκος Φαζός, Αλέξανδρος Καταρόπουλος, Βασίλης Δημητριάδης, Paul Neumann –διένυσαν 750 χιλιόμετρα, πολλές φορές άκρως δύσκολα, με τεράστιες εναλλαγές υψομέτρων, σε κακοτράχαλους δρόμους, από το Μαλάουι στην Τανζανία και μοίρασαν γραφική ύλη, βιβλία, λάπτοπ και άλλα απολύτως απαραίτητα για την καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία σε 7.000 μαθητές 21 σχολείων ξεπερνώντας μάλιστα τον αρχικό στόχο που είχε τεθεί κατά 2.500 παιδιά!

Παράλληλα έβαψαν αίθουσες σε γυμνάσια της Τανζανίας, μοίρασαν ακόμη και παιχνίδια, όπως μπάλες και λάστιχα. Ας έλθουμε όμως και στη λύση της εξίσωσης, στο νόημα όλης αυτής της προσπάθειας: παιδικά χαμόγελα, αγκαλιές, σχολικές αίθουσες –αν μπορούν να ονομαστούν έτσι οι σχολικές υποδομές που ουσιαστικώς αποτελούν καλύβες –λίγο πιο ανθρώπινες, τραγούδια, φωνές, λαμπερά μάτια κάρβουνα, χοροί, αγάπη, φιλοξενία, κεράσματα από το υστέρημα, μα πέρα και πάνω από όλα κέρασμα ψυχής, ανταλλαγή συναισθημάτων.

«Το Βήμα» συνάντησε τέσσερα από τα μέλη του Spin the Wheel αμέσως μετά την επιστροφή τους στην Ελλάδα, με τις αναμνήσεις αυτού του αξέχαστου ταξιδιού πολύ πολύ νωπές. Ελάτε να ταξιδέψουμε μαζί τους σε μια περιοχή του πλανήτη γεμάτη προβλήματα, της οποίας όμως οι γελαστοί κάτοικοι έχουν για μότο της ζωής τους το «ακούνα ματάτα» (δηλαδή «κανένα πρόβλημα»).

Στο Μαλάουι με μολύβι και χαρτί

Ολα ξεκίνησαν πριν από περίπου έναν χρόνο μέσα στο «κεφάλι» της Κάλλι Ρουμελιώτου, «ψυχής» του ταξιδιού. Δασκάλα η ίδια αλλά και ποδηλάτισσα που είχε επισκεφθεί στις δύο ρόδες πολλές γωνιές της Ευρώπης αποφάσισε να οργανώσει ένα ταξίδι με άξονα την προσφορά και πυλώνα την εκπαίδευση.

«Η αρχική μου ιδέα ήθελα να μετουσιωθεί σε πράξη με διττό νόημα: αυτό της προσφοράς αλλά και εκείνο της ένταξης, του να ενταχθούν δηλαδή περισσότερα άτομα στο ταξίδι με έναν κοινό στόχο» μάς λέει η Κάλλι. «Επέλεξα την Αφρική» συνεχίζει «καθώς σε αυτήν την ήπειρο δεκάδες εκατομμύρια παιδιά δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση. Κοιτώντας τα στατιστικά στοιχεία, στο Μαλάουι πέντε μαθητές μοιράζονται ένα μολύβι και ένα βιβλίο κατά μέσο όρο. Σε κάποιες τάξεις αυτή η αναλογία μπορεί να φθάνει το ένα προς 20, ακόμη και το ένα προς 100!».

Ετσι το Μαλάουι κρίθηκε ως ο κατάλληλος προορισμός: δεν ήταν μόνο οι τεράστιες εκπαιδευτικές ανάγκες όσο και άλλοι πρακτικοί λόγοι, όπως το ότι αυτήν την (χειμωνιάτικη για τη νότια Αφρική) περίοδο οι θερμοκρασίες είναι πολύ καλές για ποδηλασία –κυμαίνονται από 6 ως 10 βαθμούς Κελσίου τη νύχτα και στους 22 την ημέρα (φθάνουν όμως ως και τους 35 βαθμούς σε κάποιες περιοχές). Επιπλέον η χώρα θεωρείται ασφαλής.

Η αρχική ιδέα λοιπόν είχε ήδη βρει τον πρώτο στόχο της (τουλάχιστον στον χάρτη).

Το επόμενο βήμα ήταν η ιδέα να μετατραπεί σε πράξη. Ετσι ξεκίνησε η οργάνωση: «Στήθηκε ένα τεράστιο δίκτυο επικοινωνίας. Στείλαμε εκατοντάδες e-mail σε οργανώσεις, σε πρεσβείες, σε ιδρύματα, ήρθαμε σε επαφή με την οργάνωση Anike Foundation που ιδρύθηκε από Νιγηριανό στις ΗΠΑ και η οποία αποτέλεσε τον κατ’ εξοχήν «κόμβο» για την επαφή μας με ιδρύματα στην Αφρική και τελικώς με σχολεία που είχαν ανάγκη» εξιστορεί η Κάλλι. Και τονίζει πως εξαρχής στόχος ήταν «όχι να φανούμε οι φιλεύσπλαχνοι Δυτικοί που πηγαίνουμε στην Αφρική να σώσουμε τον δύσμοιρο πληθυσμό της αλλά ως μια ομάδα που είχε ως σκοπό της να υποστηρίξει αυτό που ήδη είναι αυτός ο πληθυσμός. Για τον λόγο αυτόν άλλωστε η γραφική ύλη δεν ταξίδεψε από την Ευρώπη αλλά αγοράστηκε από το Μαλάουι. Δεν θέλαμε να δώσουμε το «δυτικό» μολύβι στο κάθε παιδί αλλά το μολύβι που θα αγόραζε από τη χώρα του και δεν ήταν σε θέση να το αγοράσει λόγω δυσκολιών». Η όλη προσπάθεια ήταν μια κίνηση αλληλεγγύης, συμπληρώνει από την πλευρά του ο Αλέξανδρος Καταρόπουλος. «Μια προσπάθεια καθημερινών ανθρώπων για προσφορά προς καθημερινούς ανθρώπους».
Η «Οδύσσεια» της ετοιμασίας
Τα πρακτικά ζητήματα όμως δεν τελείωναν εδώ –για να πάρει το όνειρο σάρκα και οστά απαιτούνταν χρηματοδότηση. Τα μέλη της ομάδας –συνολικά 60 άτομα ενεπλάκησαν στην προσπάθεια –οργάνωσαν περί τις 25 διαφορετικές δράσεις επί ένα εξάμηνο, από καταδύσεις και παρουσιάσεις βιβλίων ως θεατρικές παραστάσεις και μαθήματα γιόγκα με στόχο να εμπνεύσουν άλλους ανθρώπους, ώστε οι πολλοί να προσφέρουν έστω και από λίγα.

«Είχαμε αρχικό στόχο να μαζέψουμε 6.500 ευρώ και συνολικά συνελέγησαν 10.000 ευρώ. Ετσι καταφέραμε να προσφέρουμε ακόμη περισσότερα από αυτά που είχαμε υπολογίσει» σημειώνει η Κάλλι. Μάλιστα ακόμη και τα ποδήλατα που «συντρόφευσαν» τα μέλη της ομάδας για εκατοντάδες χιλιόμετρα έμειναν πίσω στην Αφρική καθώς το ποδήλατο αποτελεί τη «γέφυρα» ζωής και επικοινωνίας σε χώρες όπως το Μαλάουι. «Το ποδήλατο στην Αφρική είναι το βασικό μέσο μεταφοράς, το μέσο για πρόσβαση στην εκπαίδευση μεταξύ άλλων. Αν αναλογιστούμε ότι ένα παιδί στο Μαλάουι μπορεί να χρειάζεται να περπατήσει συνολικά 20 χιλιόμετρα την ημέρα για να πάει και να έρθει στο σχολείο και αν σε αυτό προσθέσουμε την πείνα που το κάνει να μην έχει ενέργεια για να διανύσει με τα πόδια όλη αυτήν την απόσταση, καταλαβαίνουμε πόσο μαγικό μέσο είναι ένα ποδήλατο για εκείνο» τονίζει η Κάλλι.

Η σκληρή πραγματικότητα
Και έτσι, μια ιδέα έναν χρόνο πριν, «μετουσιώθηκε» σε στόχο, σε ομάδα, σε χρηματοδότηση και… πέταξε στο Μαλάουι. Εφθασε η ώρα της εκπλήρωσης του ταξιδιού, το «ενώπιος ενωπίω» με την αφρικανική πραγματικότητα, τις δυσκολίες αλλά και τις χαρές της. Οι δυνατές στιγμές, όπως μας εξιστορεί ο Βασίλης, ξεκίνησαν από το πρώτο λεπτό που η ομάδα του Spin the Wheel έφθασε στους δύο τροχούς στο πρώτο σχολείο. «Νιώσαμε ότι το ταξίδι αρχίζει να εκπληρώνεται και βάλαμε όλοι τα κλάματα. Τα παιδιά μάς περίμεναν με κλαδιά, χόρευαν, τραγουδούσαν, παρουσίαζαν θεατρικές παραστάσεις. Αυτά τα παιδιά που περπατούν μέχρι λιποθυμίας για να πάνε σχολείο φρόντιζαν αμέσως να τοποθετήσουν σε προστατευμένο χώρο τα δικά μας ποδήλατα. Και όταν τους δίναμε ένα μολύβι, έναν χάρακα, μια ξύστρα, μια γόμα, το κάθε παιδί με χαμηλωμένα μάτια υποκλινόταν μπροστά μας».
Η σχολική πραγματικότητα που αντίκρισαν οι ταξιδιώτες ήταν σκληρή. Ενας δάσκαλος αναλογεί σε 150 παιδιά –μάλιστα όποιος ολοκληρώσει το οκτατάξιο δημοτικό μπορεί να γίνει δάσκαλος αφού τελειώσει και μια υποτυπώδη διετή σχολή. «Πολλοί δάσκαλοι είναι εθελοντές, χωρίς τα απαιτούμενα προσόντα, και υποστηρίζονται από την κοινότητα. Εχουν όμως τη μεγαλύτερη θέληση και έμπνευση που συναντήσαμε σε αυτό το ταξίδι για να βοηθήσουν τα παιδιά» λέει ο Αλέξανδρος. Συνήθως κάθε σχολείο, που είναι ουσιαστικά μια καλύβα, έχει δύο με τρεις «αίθουσες» ενώ τα υπόλοιπα μαθήματα γίνονται στην ύπαιθρο, κάτω από δένδρα. «Οταν ο καιρός δεν το επιτρέπει μπορεί και για έξι μήνες το σχολείο να μείνει κλειστό» συμπληρώνει ο Αλέξανδρος.
Γενικώς το σχολείο λειτουργεί… καιρού επιτρέποντος αλλά και επιτρεπόντων άλλων παραγόντων όπως η πείνα, η αδυναμία πρόσβασης, η πρόωρη (πολύ πρόωρη) παντρειά –κυρίως των κοριτσιών. «Οσο ανεβαίνουν οι τάξεις του δημοτικού παρατηρείται όλο και μεγαλύτερη τάση αποχώρησης από το σχολείο. Μπορεί η πρώτη δημοτικού ενός σχολείου να είχε 300 παιδιά και η όγδοη ούτε 50. Και συνήθως εγκαταλείπουν το σχολείο τα κορίτσια καθώς μπροστά στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η οικογένεια τα παντρεύει με μέση –παράνομη –ηλικία γάμου τα 15 έτη» αναφέρει η Κάλλι. «Για αυτό και ένα από τα κοινωνικά μηνύματα στις πινακίδες των δρόμων –οι πινακίδες στο Μαλάουι δεν διαφημίζουν προϊόντα αλλά περιέχουν μόνο κοινωνικά μηνύματα –που ήταν πολύ συχνό προέτασσε τη σημασία του να συνεχίζουν τα κορίτσια το σχολείο και να μην παντρεύονται σε μικρή ηλικία» περιγράφει ο Βασίλης.

Ενας άλλος βασικός λόγος εγκατάλειψης του σχολείου είναι ότι η δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν είναι δωρεάν, εξηγεί η Δώρα. «Ετσι πολλοί γονείς δεν βλέπουν μέλλον στο να τελειώσουν τα παιδιά τους το δημοτικό αφού δεν υπάρχουν τα μέσα για να προχωρήσουν πιο πέρα. Για αυτό και τα γυμνάσια είναι ελάχιστα. Σε κάθε δέκα δημοτικά σχολεία αντιστοιχεί ένα γυμνάσιο». Οσο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση την ψάχνεις με το… κιάλι. «Υπάρχουν ελάχιστα πανεπιστήμια στα οποία μπαίνουν ελάχιστα παιδιά και ακόμη πιο ελάχιστα κορίτσια καθώς και άτομα με αναπηρία» υπογραμμίζει η Κάλι.

Εμπειρία ζωής
Η τεράστια «κληρονομιά» εμπειριών που απέκτησαν τα μέλη του Spin the Wheel και οι οποίες θα στιγματίσουν από εδώ και πέρα τον… τροχό της δικής τους ζωής θα χρειαζόταν πολύ περισσότερες σελίδες για να αποτυπωθεί. Το σίγουρο είναι πάντως ότι η κοινή εμπειρία των οκτώ αυτών ανθρώπων στο Μαλάουι τους έδειξε πολλά τόσο για τους ίδιους όσο και για τους άλλους: κατ’ αρχάς είδαν ότι οκτώ διαφορετικοί άνθρωποι που ελάχιστα γνωρίζονταν μεταξύ τους μπορούν να συσπειρωθούν γύρω από έναν κοινό στόχο και να τον φέρουν εις πέρας.

Τους έδειξε όμως επίσης σε ό,τι αφορά την πραγματικότητα που αντίκρισαν ότι είναι βασικό να βρεθεί τρόπος ώστε να κινητοποιηθούν οι ίδιοι οι κάτοικοι της χώρας για να πάρουν κατά το δυνατόν τις ζωές τους στα χέρια τους και να μην εναποθέτουν τις τύχες τους μόνο στην καλοσύνη των ξένων, κάτι που φαίνεται ότι τους έχει γίνει σε μεγάλο βαθμό συνήθεια. «Πρέπει να μην αφήνονται στη μοίρα τους, πρέπει να εμπνευστούν να δημιουργήσουν για να προχωρήσουν έστω με τα μέσα που έχουν» λέει ο Βασίλης. «Και αυτό είναι και πηγή έμπνευσης για τα επόμενα βήματα του καθενός μας».

Ο Αλέξανδρος καταλήγει με λόγια που μάλλον θα έπρεπε να αποτελέσουν και δική μας πηγή έμπνευσης: «Το ταξίδι αυτό μάς προσέφερε εκείνο που ονομάζω «reality check» για αυτά που εμείς στον δυτικό κόσμο θεωρούμε μεγάλα προβλήματα. Θεωρούμε για παράδειγμα πρόβλημα το ότι μας τελείωσε η μπαταρία στο κινητό ή το ότι χάσαμε το Internet –κάτι τέτοιο μπορεί να μας χαλάσει τη μέρα. Τα πραγματικά προβλήματα των ανθρώπων είναι πολύ πιο σημαντικά. Και αυτό ας μην το ξεχνούμε ούτε τώρα που ζούμε μέσα στη… δυτική μας κρίση». Τροφή για σκέψη και μακάρι και για δράση. Η ομάδα του Spin the Wheel πάντως έδειξε τον (μακρύ) δρόμο..
Εικόνες ανεξίτηλες με τα μάτια της ομάδας του Spin the Wheel

«Στο Λιλόνγκε, την πρωτεύουσα του Μαλάουι όπου φιλοξενηθήκαμε για μερικές ημέρες σε ένα πλούσιο για τα δεδομένα της χώρας σπίτι –με νερό, ηλεκτρικό, με στέγη και τοίχους –ένιωσα για πρώτη φορά πολύ έντονα τις κοινωνικές ανισότητες που επικρατούν.
Μια γέφυρα χωρίζει τους προνομιούχους από τους ανθρώπους των παραγκουπόλεων που ζουν σε άθλιες συνθήκες».
Βασίλης.

n

«Μια από τις πιο όμορφες εικόνες μου ήταν η πρώτη επαφή με τα παιδιά που δεν θα την ξεχάσω ποτέ. Είναι ο ήχος που παίζει ακόμη και τώρα στο κεφάλι μου από τις φωνές τους, τις φωνές 1.500 μικρών παιδιών, από το τραγούδι τους. Είχαμε όλοι κλείσει τα μάτια, ακούγαμε και κλαίγαμε. Ενας ρυθμός γαλήνιος αλλά με πάθος».
Δώρα.

n
«Εμείς στην επαφή μας με τα παιδιά πολύ συχνά κλαίγαμε από συγκίνηση. Τα παιδιά αυτά όμως δεν είχαν συνδέσει καθόλου το δάκρυ με τη χαρά, σοκάρονταν, νόμιζαν ότι μας στενοχωρούσαν. Τα παιδιά στο Μαλάουι συνεχώς γελούν, είναι χαρούμενα, παρά τα προβλήματά τους».
Κάλλι.
n
«Βλέπαμε συχνά ότι οι γυναίκες δεν είχαν κανέναν λόγο, σχεδόν δεν υπήρχαν. Βλέπαμε γυναίκες να κουβαλούν πολύ βαριά πράγματα ενώ κουβαλούσαν επάνω τους και τα μωρά τους, από πίσω τους τα πιο μεγάλα παιδιά τους κουβαλούσαν και εκείνα, και τελευταίος ο άνδρας της οικογένειας απλώς περπατούσε».
Δώρα.
n
«Στα χωράφια –το Μαλάουι είναι κατ’ εξοχήν αγροτική χώρα στην οποία ο καθένας διατηρεί έναν μικρό κλήρο όπου φυτεύει τα απαραίτητα για να είναι η οικογένειά του αυτάρκης –το 80% των εργατών ήταν γυναίκες και μικρά παιδιά. Οι άνδρες απλώς κάθονταν σε καρέκλες στα χωριά και έπιναν».
Κάλλι.
n
«Οι άνθρωποι ήταν χαρούμενοι και πολύ φιλόξενοι. Μας σταματούσαν με τα ποδήλατα, μας χαιρετούσαν και μας αγκάλιαζαν. Δεν ένιωθες κανέναν φόβο».
Αλέξανδρος.
n
«Στο Μαλάουι τρώνε λιτά, κυρίως έναν πουρέ από το φυτό κασάβα που το φτιάχνουν σαν ψωμί και το οποίο βουτούν συνήθως σε σάλτσα ντομάτας. Δεν είδαμε πουθενά ένα υπέρβαρο άτομο. Δεν είδαμε πουθενά ένα ηλικιωμένο άτομο. Το προσδόκιμο ζωής είναι χαμηλό».
Βασίλης.
n
«Βλέπαμε οικογένειες με πολλά παιδιά. Κάθε οικογένεια έχει πέντε με έξι παιδιά κατά μέσο όρο. Ωστόσο λόγω του ότι οι ασθένειες θερίζουν, μπορεί κάποιος κοντινός συγγενής να αναλάβει τα παιδιά κάποιου άλλου. Ετσι υπάρχουν οικογένειες μέχρι και με 20 παιδιά».
Κάλλι.
Για όποιον θέλει περισσότερες πληροφορίες: spinthewheel.gr ή στη σελίδα Spin the Wheel – Ποδήλατο με Νόημα στο Facebook.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ