Τάξη στον χώρο για ανάπτυξη

Ενα από τα μεγαλύτερα αντικίνητρα για επενδύσεις αποτελούν οι αγκυλώσεις γύρω από το χωροταξικό και πολεοδομικό πλαίσιο που ισχύει στη χώρα. Ο σχεδιασμός του χώρου αποτελεί σημείο εκκίνησης για κάθε δραστηριότητα, ωστόσο, εδώ και δεκαετίες η σχετική νομοθεσία χαρακτηρίζεται από ασάφεια, πολυνομία, πολυπλοκότητα και δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες ούτε της κοινωνίας, ούτε του περιβάλλοντος, ούτε της οικονομίας. Οπως αναφέρεται χαρακτηριστικά σε πρόσφατο κείμενο που επιμελήθηκε η Επιτροπή Χωροταξίας και Δικτύων του ΣΕΒ (Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών), ο χωροταξικός σχεδιασμός είναι τεράστιας σημασίας για τον επενδυτή.

Διαχρονικά η ελληνική πολιτεία, όπως επισημαίνει η επιτροπή του ΣΕΒ, διαχειρίστηκε τη χωροταξία είτε σαν μέσο πελατειακών διευθετήσεων, είτε «σαν αυτοσκοπό μαξιμαλιστικών περιβαλλοντικών στόχων και ρυθμιστικών προδιαγραφών σε βάρος της ανάπτυξης και το μόνο που καταφέρνουν είναι να θέτουν τον πήχη τόσο ψηλά, ώστε όλοι να περνούν από κάτω». Και αυτό διότι έλειψε διαχρονικά μια μακρόπνοη στρατηγική που θα μετέτρεπε τη χωροταξία σε εργαλείο επενδύσεων, απασχόλησης, μείωσης των ανισοτήτων, προστασίας του περιβάλλοντος και, τελικά, κοινωνικής συνοχής.

Ετσι, όμως, και το περιβάλλον υποβαθμίζεται, και η ανάπτυξη αποτρέπεται. Ο ΣΕΒ παραθέτει ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα. Για την κατασκευή αιολικού πάρκου, ισχύος 40 μεγαβάτ καιπροϋπολογισμού 50 εκατ. ευρώ, αντιμετωπίστηκε πρόβλημα με περιορισμούς δόμησης στην περιοχή χωροθέτησης του έργου, σε αντίθεση με όσα όριζε το Ειδικό Πλαίσιο ΧωροταξικούΣχεδιασμού για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Η επένδυση είχε ξεκινήσει το 2010 και ακόμη βρίσκεται σε εκκρεμότητα.

Μια άλλη περίπτωση αφορά τη δημιουργία επιχειρηματικού πάρκου 205 στρεμμάτων και προϋπολογισμού 5,3 εκατ. ευρώ. Εντοπίστηκε πρόβλημα σε τμήματα της απαλλοτριωμένης έκτασης που ήταν πρώην ορυχείο, τα οποία χαρακτηρίστηκαν δασική έκταση και Γη Υψηλής Παραγωγικότητας, με συνέπεια η επένδυση να ματαιωθεί. Σε γενικές γραμμές, ο χρόνος αδειοδότησης ενός επιχειρηματικού πάρκου, το οποίο εξασφαλίζει πολεοδομική οργάνωση και περιβαλλοντική προστασία, καθώς συγκεντρώνει όλες τις επιχειρηματικές δραστηριότητες σε μια συγκεκριμένη έκταση, συχνά ξεπερνά τα τέσσερα χρόνια.

Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί: το 53% της χώρας παραμένει χωρίς ειδικό χωρικό σχεδιασμό, τα 12 περιφερειακά χωροταξικά πλαίσια είναι εγκεκριμένα από το 2003 και βρίσκονται σε αναθεώρηση από το 2012, η κτηματογράφηση προχωρεί εξαιρετικά αργά, όπως και η κύρωση των δασικών χαρτών. Πάντως, σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε περίπου έναν μήνα το θέμα με την αναθεώρηση των 12 περιφερειακών χωροταξικών πλαισίων θα έχει ολοκληρωθεί.

Παράλληλα, σύμφωνα με τον ΣΕΒ, προβλήματα δημιουργεί το γεγονός ότι η χώρα διαθέτει ένα Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, το οποίο δεν έχει αναθεωρηθεί από το 2008, παρ’ όλο που έχουν αλλάξει ραγδαία οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Τα Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια για συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας επίσης δεν έχουν επικαιροποιηθεί. Μάλιστα, η χώρα είναι χωρίς Ειδικό Χωροταξικό για τον τουρισμό, καθώς το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε την αναθεώρησή του αλλά και το αρχικό πλαίσιο του 2009.

Σύμφωνα με την καταγραφή του ΣΕΒ, η μισή έκταση της χώρας δεν έχει Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) ή Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων (ΣΧΟΟΑΠ). Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως καταδείκνυε παλαιότερη μελέτη του Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος, ο χρόνος εκπόνησης και θεσμοθέτησης ενός ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ κυμαίνεται από 6,5 ως και 10 χρόνια, ενώ δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να μην ολοκληρωθεί ποτέ. Οπως υπογραμμίζεται στο κείμενο του Παρατηρητηρίου, «πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι περισσότεροι δήμοι παραμένουν χωρίς κανέναν ειδικό χωρικό σχεδιασμό, δηλαδή χωρίς οικιστική-πολεοδομική μελέτη, και η εξέλιξη των περιοχών αυτών απλά προχωρεί με βάση τους γενικούς κανόνες της νομοθεσίας, όπως γίνονται κατανοητοί από τις τοπικές αρχές και χωρίς συγκεκριμένο αναπτυξιακό σχεδιασμό για την περιοχή».

Οσον αφορά το Προεδρικό Διάταγμα για τις χρήσεις γης, του οποίου η διαβούλευση ολοκληρώθηκε την περασμένη Παρασκευή, ο ΣΕΒ υποστηρίζει ότι η εισαγωγή συγκεκριμένων αριθμητικών περιορισμών (δόμησης, κλινών) στον κατάλογο χρήσεων γης, ο οποίος αποτελεί εργαλείο για τον μελετητή, ουσιαστικά αντίκειται στο πνεύμα του νόμου, γιατί αφαιρεί από τον πολεοδόμο τη δυνατότητα να πολεοδομεί ανάλογα με τα αποτελέσματα της εκάστοτε μελέτης και τις κατευθύνσεις του υπερκείμενου σχεδιασμού.