Θέρμανση από αυτοσχέδια μαγκάλια, πλύσιμο με κατσαρολάκια, μαγείρεμα σε φωτιά πάνω σε πέτρες, περισσότερα από 4.000 άτομα σε χώρο για 1.700… Σε αυτές τις συνθήκες ζουν οι πρόσφυγες και οι μετανάστες στη Μόρια, όπως τις περιγράφουν στο «Βήμα» μέλη ΜΚΟ που εργάζονται στο hotspot. Χρειάστηκε ο θάνατος τριών ατόμων μέσα σε μία εβδομάδα, πιθανότατα από δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα (αναμένονται τα αποτελέσματα της τοξικολογικής εξέτασης), όπως και ο θάνατος μιας 60χρονης από το Κουρδιστάν και του εξάχρονου εγγονού της από έκρηξη φιάλης υγραερίου μέσα στη σκηνή τους στα τέλη Νοεμβρίου για να ξεκινήσουν μόλις αυτή την εβδομάδα οι εργασίες για την αποσυμφόρηση της Μόριας.
Οι άσχημες συνθήκες διαβίωσης δημιουργούν σοβαρά προβλήματα υγείας τα οποία ανακυκλώνονται επειδή οι συνθήκες δεν επιτρέπουν τη θεραπεία τους, γεγονός που, όπως καταγγέλλουν στο «Βήμα» γιατροί των ΜΚΟ, οδηγεί σε σπατάλη πόρων και επιβάρυνση του νοσοκομείου της Λέσβου. Καταγγέλλουν επίσης ότι η πολλή υγρασία ζαρώνει τα δάχτυλα των ανθρώπων που ζουν στη Μόρια σαν να βρίσκονταν επί ώρες στο νερό μετά από ναυάγιο!

«Καίνε ό,τι να ‘ναι»

«Ο 18χρονος Πακιστανός (σ.σ. που πέθανε στις 30 Ιανουαρίου) μύριζε έντονα υλικά καύσης διότι οι πρόσφυγες καίνε διάφορα για να ζεσταθούν» λέει στο «Βήμα» ο κ. Δημήτρης Πατέστος, ο οποίος ως ιατρικός συντονιστής των Γιατρών του Κόσμου (ΓτΚ) στη Λέσβο κλήθηκε να τον εξετάσει και να διαπιστώσει τον θάνατό του. «Ενας άλλος που ζούσε στην ίδια σκηνή νοσηλεύτηκε στην Εντατική σε κρίσιμη κατάσταση για δύο ημέρες (σ.σ. σήμερα έχει διαφύγει τον κίνδυνο). Παρουσίαζε δύσπνοια, έκανε εμετό και είχε μειωμένο οξυγόνο στο αίμα».
Οι δύο πρώτοι θάνατοι σημειώθηκαν στις 24 και στις 28 Ιανουαρίου. «Ο πρώτος ήταν ήδη νεκρός 12 ώρες πριν να εντοπιστεί, ο δεύτερος ανέδιδε έντονη μυρωδιά καύσης και δεν έφερε κανένα τραύμα. Κανένας από τους τρεις νεκρούς δεν είχε πρόβλημα υγείας σύμφωνα με όσα είχαν δηλώσει στο ιατρικό ιστορικό τους, ούτε είχαν απασχολήσει ποτέ το ιατρείο στη Μόρια».
Ο κ. Απόστολος Βεΐζης, διευθυντής προγραμμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ), λέει στο «Βήμα» ότι «παρείχαμε ψυχολογική υποστήριξη στους ανθρώπους που ζούσαν μαζί με τον 18χρονο Πακιστανό. Μας είπαν ότι έλεγε όλο το βράδυ: «Κρυώνω!». Για να ζεσταθούν παίρνουν μεταλλικούς τενεκέδες, καίνε ό,τι να ‘ναι και βάζουν μέσα ένα πυρότουβλο για να κρατάει τη ζέστη. Η έκθεση στις τοξικές ουσίες που παράγονται, όπως το μονοξείδιο του άνθρακα, προκαλεί και άλλα παθολογικά προβλήματα, π.χ. επιβαρύνει την καρδιά».
Ανάμεσα στα υπόλοιπα περιστατικά που αντιμετωπίζει ο κ. Πατέστος στη Μόρια ξεχωρίζει κανείς τα εγκαύματα «από το νερό που ζεσταίνουν οι πρόσφυγες για να κάνουν μπάνιο με κατσαρολάκια και αυτοσχέδια κατσαρολάκια. Επειδή δεν υπάρχει κουζίνα, ανάβουν φωτιά και στηρίζουν την κατσαρόλα σε πέτρες αλλά δεν είναι σταθερή και μπορεί εύκολα να πέσει πάνω τους το καυτό νερό. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να ζεσταθούν –ή θα ανάψουν φωτιές ή δεν θα ζεσταθούν».
Τραγικές συνθήκες υγιεινής
Ο κ. Πατέστος που βρίσκεται στη Λέσβο με τους Γιατρούς του Κόσμου από τον Δεκέμβριο του 2014 παρατηρεί ότι μετά την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας και τον πολύμηνο εγκλωβισμό προσφύγων και μεταναστών στη Μόρια, «έχουμε συνεχόμενα περιστατικά ψώρας που οφείλονται στη βρώμα. Παρ’ όλο που τους δίνουμε φάρμακα, δεν υπάρχει τρόπος να κάνουν μπάνιο ή να πλύνουν τα ρούχα τους με αποτέλεσμα να κολλάει ψώρα ο ένας από τον άλλο». Αντίθετα, «μέχρι τη συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας όλα τα περιστατικά ψώρας που είχαμε έρχονταν από την Τουρκία, θεραπεύονταν και τελείωνε. Η καθαριότητα στη Μόρια είναι εντελώς ελλιπής». Η υπογράφουσα που έχει επισκεφθεί αρκετές δομές προσφύγων ακόμα θυμάται την μπόχα που ανέδιδε η Μόρια τον Οκτώβριο. Αυτό δεν συνέβαινε ούτε καν στην ανεπίσημη δομή του Ελληνικού ντάλα καλοκαίρι!

«Είναι τύχη που δεν έχουν πεθάνει και άλλοι μέχρι τώρα στη Μόρια. Υπάρχουν άνθρωποι με χρόνια νοσήματα, ζάχαρο, στεφανιαία νόσο κ.ά., που ζουν σε σκηνή στημένη σε χωράφι. Η υγρασία είναι τέτοια που βλέπω χέρια τόσο ζαρωμένα σαν να βρίσκονταν 10 ώρες στο νερό» συνεχίζει ο κ. Πατέστος.
Κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το καλοκαίρι: «Εχουμε σκεφθεί τι θα γίνει σε λίγους μήνες; Κάθε χρόνο οι ροές μειώνονται Ιανουάριο και Φεβρουάριο λόγω καιρού. Από Μάρτιο θα αυξηθεί ο πληθυσμός στη Μόρια. Υπάρχει τρόπος για να αντιμετωπιστεί αυτό; Οι μεγάλες σκηνές και τα κοντέινερ που άρχισαν να στήνονται επαρκούν για να λύσουν το πρόβλημα; Μπορεί και την επόμενη εβδομάδα να πεθάνει κάποιος. Για να μην έχουμε θανάτους πρέπει να γίνουν ριζικές αλλαγές στις συνθήκες υγιεινής και διαβίωσης».
Εγκλωβισμένοι με συμφωνία στο νησί

Για να βελτιωθούν οι συνθήκες στη Μόρια πρέπει πρώτα να αποσυμφορηθεί. Η πυκνότητα των σκηνών είναι τέτοια που δεν επιτρέπει εργασίες για να στηθούν οικίσκοι ή μεγαλύτερες θερμαινόμενες σκηνές. Η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας δεν επιτρέπει τη μεταφορά προσφύγων προς την ενδοχώρα –αυτή την ερμηνεία δίνουν η νομική επιτροπή της ΕΕ καθώς και εκείνη του Συμβουλίου Πρωθυπουργών της ΕΕ, και ας έχει αντίθετη άποψη ο Δικηγορικός Σύλλογος Χίου. Επομένως οι υπεράριθμοι πρέπει να πάνε σε ξενοδοχεία (με το αζημίωτο, βεβαίως, αφού όπως έχει εξηγήσει η Ενωση Ξενοδόχων Λέσβου στο «Βήμα» ένα ξενοδοχείο 50 δωματίων μπορεί να λάβει ως και 180.000 ευρώ τον μήνα για να φιλοξενήσει πρόσφυγες με πλήρη διατροφή) ή να δημιουργηθούν άλλες δομές εντός των νησιών, όμως οι δήμαρχοι είναι κατηγορηματικά αντίθετοι.

«Το Βήμα» εντόπισε, για παράδειγμα, δελτίο Τύπου του δημάρχου Λέσβου κ. Σπύρου Γαληνού (αναρτημένο στην ιστοσελίδα του δήμου στις 15.10.2016) που αφορά συνάντηση με φορείς τουρισμού του νησιού: «Στη συνάντηση εκφράστηκαν έντονες ανησυχίες αναφορικά με συγκεκριμένα έγγραφα που καλούν σε συνεργασία ξενοδόχους, ιδιοκτήτες ενοικιαζόμενων δωματίων και επιχειρηματίες με σκοπό την ενοικίαση χώρων σε ΜΚΟ για τη φιλοξενία αιτούντων άσυλο. Στην παραπάνω προοπτική καθώς και στη φημολογία που αναπτύσσεται, ο κ. Γαληνός επεσήμανε τα εξής: «Οποιαδήποτε μικρή ανεξάρτητη δομή φιλοξενίας αιτούντων άσυλο πέραν των δύο επίσημων κέντρων της Μόριας και του Καρά Τεπέ μάς βρίσκει κατηγορηματικά αντίθετους. Δηλώνουμε ξεκάθαρα σε κάθε ΜΚΟ, ξενοδόχο, ιδιοκτήτη ενοικιαζόμενων δωματίων, επιχειρηματία ή οποιονδήποτε άλλο ενδιαφερόμενο ότι δεν θα επιτρέψουμε τέτοιου είδους μονομερείς ενέργειες»». Ο κ. Γαληνός έκανε τις δηλώσεις αυτές μία εβδομάδα αφότου ανακοινώθηκε ότι οι έλληνες νησιώτες δεν τιμήθηκαν με το Νομπέλ Ειρήνης.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ