Νέα επιστημονικά ευρήματα έρχονται να ανατρέψουν την άποψη των επιστημόνων σχετικά με την απειλή που θέτει η αυξανόμενη οξίνιση των ωκεανών στα αλιευτικά αποθέματα του πλανήτη.

Πρόκειται για δυο ξεχωριστές μελέτες οι οποίες δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση «Nature Climate Change» και αποδεικνύουν ότι η υψηλή συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στο νερό των θαλασσών σκοτώνει τα νεογέννητα ψάρια ή προκαλεί βλάβες σε ζωτικά όργανά τους.

Τα αποτελέσματα αντικρούουν την άποψη που επικρατούσε μεταξύ των ειδικών οι οποίοι θεωρούσαν ότι η οξίνιση πλήττει κυρίως τα οστρακοειδή, τα μαλάκια και τα κοράλλια, χωρίς να θέτει σε άμεσο κίνδυνο τα ψάρια, τα οποία εμφανίζονται ανθεκτικά στην άνοδο των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα.

Πώς επιδρά η οξίνιση

Οι ωκεανοί λειτουργούν σαν σφουγγάρια, απορροφώντας σε μεγάλες ποσότητες διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Περνώντας στο νερό το διοξείδιο του άνθρακα σχηματίζει ανθρακικά οξέα με αποτέλεσμα να μειώνει το pH των θαλάσσιων υδάτων – να αυξάνει δηλαδή την οξύτητά τους – σε ένα φαινόμενο που ονομάζεται οξίνιση. Μια σημαντική συνέπεια της οξίνισης είναι η ελάττωση της παρουσίας του ασβεστίτη και του αραγονίτη στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Τα δυο αυτά ανθρακικά ορυκτά είναι ζωτικής σημασίας για τον σχηματισμό των οστράκων και των εξωσκελετών, γι’ αυτό και η απουσία τους έχει καταστρεπτικές επιπτώσεις στα οστρακοειδή και στα μαλάκια, δηλαδή σε θαλάσσιους οργανισμούς όπως τα στρείδια, τα μύδια, οι αχιβάδες και τα κοράλλια.

Οι επιστήμονες ωστόσο πίστευαν ότι η οξίνιση των ωκεανών δεν είναι τόσο προβληματική για τα ψάρια, αφενός επειδή αυτά δεν έχουν όστρακο ή εξωσκελετό και αφ’ ετέρου επειδή διαθέτουν μηχανισμούς οι οποίοι τα καθιστούν ανθεκτικά στις υψηλές συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα. Οι δυο ερευνητικές εργασίες έρχονται να δείξουν ότι, αν και δεν φαίνεται να επηρεάζει άμεσα τα ενήλικα ψάρια, η αύξηση του pH του θαλασσινού νερού έχει σοβαρές συνέπειες για τα έμβρυα και τον γόνο τους.

Επίδραση στα έμβρυα

Στην πρώτη μελέτη ο Κρίστοφερ Γκόμπλερ, βιολόγος του Πανεπιστημίου Στόνι Μπρουκ στη Νέα Υόρκη, αποφάσισε να ελέγξει τις επιπτώσεις της αύξησης του διοξειδίου του άνθρακα στην ανάπτυξη των εμβρύων και στην επιβίωση των νεογέννητων του Menidia beryllina, ενός είδους αθερίνας ιδιαίτερα διαδεδομένου στη Βόρειο Αμερική.

Οι ερευνητές υπέβαλαν τα έμβρυα των ψαριών σε συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα ανάλογες με τις σημερινές (περίπου 400 ppm – μέρη ανά εκατομμύριο) καθώς και σε αυτές που αναμένεται να σημειωθούν ως τα μέσα του αιώνα (600 ppm) και στο τέλος του (περίπου 1.000 ppm).

«Αμέσως είδαμε αποτελέσματα» δήλωσε ο κ. Γκόμπλερ. «Τα ποσοστά επιβίωσης μειώθηκαν στο μισό ή και παρακάτω με τις υψηλές συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα». Στις συγκεντρώσεις των 1.000 ppm. τα ποσοστά επιβίωσης μέσα σε μια εβδομάδα μειώθηκαν κατά 74%.

Βλάβες στον γόνο

Η δεύτερη μελέτη, η οποία διενεργήθηκε από επιστήμονες του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Επιστημών του Κιέλου με επικεφαλής τη βιολόγο Αντρέα Φρόμελ, εξέτασε τις επιπτώσεις της οξίνισης στον γόνο του βακαλάου του Ατλαντικού (Gadus morhua) για μια περίοδο δυόμισι μηνών.

Τα ψάρια εκτέθηκαν σε τρεις διαφορετικές συγκεντρώσεις CO2: στα σημερινά επίπεδα (περίπου 380 ppm.), σε αυτά που υπολογίζουν οι προβολές για το 2200 (1.800 ppm.) καθώς και αυτά που θεωρείται ότι θα παρατηρηθούν σε περίπτωση ακραίων καιρικών συνθηκών κατά τις οποίες οι άνεμοι θα προκαλέσουν άνοδο των βαθύτερων υδάτινων στρωμάτων στην επιφάνεια (περίπου 4.200 ppm.).

Οσο οι συγκεντρώσεις του διοξειδίου του άνθρακα αυξάνονταν ο γόνος αντιμετώπιζε μεγαλύτερα προβλήματα, εμφανίζοντας σοβαρές βλάβες στο ήπαρ, στο πάγκρεας, στους νεφρούς, στα μάτια και στα έντερα περίπου έναν μήνα μετά την επώαση. Οι επιστήμονες τόνισαν ότι οι βλάβες που παρατήρησαν στα ζωτικά όργανα ήταν αρκετά σοβαρές ώστε να μειώνουν κατά πολύ τις πιθανότητες επιβίωσης των ψαριών.

Ανατροπή των δεδομένων

Τα ευρήματα εξέπληξαν ακόμη και τους ίδιους τους ερευνητές. «Λέγαμε πάντα ότι τα ψάρια είναι τόσο καλοί ρυθμιστές των οξέων-βάσεων ώστε δεν θα επηρεάζονταν από την οξίνιση των ωκεανών» δήλωσε η κυρία Φρόμελ. «Διαπιστώσαμε όμως ότι ο γόνος, ο οποίος ακόμη δεν έχει αναπτύξει τους κατάλληλους μηχανισμούς, είναι πολύ πιο ευάλωτος από ό,τι νομίζαμε».

Οι δυο μελέτες εμπίπτουν σε μια νέα, ανερχόμενη τάση στην επιστημονική κοινότητα η οποία συνειδητοποιεί ότι το φαινόμενο της οξίνισης των θαλασσών έχει πολύ ευρύτερες συνέπειες από ό,τι αρχικά είχε θεωρηθεί.

Ειδικοί επισημαίνουν ότι αν τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιωθούν με μελέτες και σε άλλα είδη ψαριών θα πρέπει πλέον να μιλάμε για πολύ σημαντικές επιπτώσεις οι οποίες θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη.