Η παλαιοντολογική σκαπάνη έχει πάρει φωτιά. Τα τελευταία χρόνια σε σχεδόν καθημερινή βάση έχουμε και μια νέα ανακάλυψη σχετικά με τους δεινοσαύρους. Εντοπίζονται συνεχώς νέα είδη που δείχνουν ότι το Τζουράσικ Παρκ ήταν πολύ πιο «πλούσιο» και ενδιαφέρον απ’ όσο πιστεύαμε ως σήμερα. Εκτός από μεγάλους και πολύ μεγάλους δεινοσαύρους υπήρχαν και δεινόσαυροι-«νάνοι», άλλοι με παράξενη όψη, δεινόσαυροι με φτερά και πούπουλα, ακόμη και με… καμπούρες. Η μελέτη όλων αυτών των ευρημάτων έχει διευρύνει επίσης τις γνώσεις μας τόσο για τους ίδιους τους δεινοσαύρους (τα χρώματα, τις συνήθειές τους κ.λπ.) όσο και για την εποχή στην οποία έζησαν. Οι πρόσφατες ανακαλύψεις έχουν μάλιστα οδηγήσει σε πλήθος νέων θεωριών τόσο για την προέλευση, εξέλιξη και εξαφάνιση των δεινοσαύρων όσο και για την «πολύκροτη» σχέση τους με τα πτηνά. Εσχάτως αναπτύχθηκαν και πολύ ενδιαφέρουσες όσο και αμφιλεγόμενες θεωρίες για το περιβάλλον στο οποίο ζούσαν οι δεινόσαυροι. Κάποιοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ήταν πλάσματα υδρόβια που ζούσαν κυρίως μέσα στο νερό, ενώ άλλοι αναφέρουν ότι περνούσαν τη ζωή τους κυριολεκτικά διά πυρός και σιδήρου, αφού κατά τη διάρκεια της παρουσίας τους στη Γη ο πλανήτης κλονιζόταν από αλλεπάλληλες γιγάντιες πυρκαγιές. Ας δούμε τις πιο ενδιαφέρουσες νέες ανακαλύψεις και θεωρίες για τους δεινοσαύρους.

Πρόγονοι των πτηνών;

Το ζήτημα στο οποίο προσπαθούν εδώ και πολλές δεκαετίες να δώσουν απάντηση οι επιστήμονες είναι αν τα πτηνά είναι απόγονοι των δεινοσαύρων. Σχετικά ευρήματα υπάρχουν πολλά, τα περισσότερα εκ των οποίων ενισχύουν αυτή την άποψη, αλλά υπάρχουν και ορισμένα που την αντικρούουν. Η κρατούσα θεωρία είναι ότι τα πτηνά αποτελούν εξέλιξη των δεινοσαύρων αλλά οριστική και πέραν πάσης αμφισβήτησης απόδειξη δεν έχει κάνει ακόμη την εμφάνισή της. Μια από τις πιο πρόσφατες ανακαλύψεις που ενίσχυσαν την κρατούσα θεωρία ήταν η ανακάλυψη ενός μεγάλου τμήματος του Anchiornis huxleyi, ενός μικροσκοπικού είδος δεινοσαύρου που έφερε πούπουλα στα άνω και κάτω άκρα.

Αλλος ένας χαμένος κρίκος

Το παράξενο πλάσμα θεωρούνταν ως σήμερα πρωτόγονο πτηνό. Βασισμένοι σε λίγα απολιθωμένα οστά που είχαν βρεθεί, οι επιστήμονες νόμιζαν ότι ο Anchiornis huxleyi έζησε παράλληλα με τον Αρχαιοπτέρυγα, το πρώτο επιβεβαιωμένο πτηνό που εξαφανίστηκε πριν από περίπου 150 εκατομμύρια χρόνια. Το νέο εύρημα που εντοπίστηκε στην Ανατολική Κίνα δείχνει τελικά ότι ο A.huxlei έζησε πολύ νωρίτερα από τον Αρχαιοπτέρυγα και παρουσίαζε ανατομικά χαρακτηριστικά τόσο των πουλιών όσο και των δεινοσαύρων. Οι ερευνητές που το εντόπισαν θεωρούν ότι ο A.huxlei ίσως είναι ο «χαμένος κρίκος» που επιβεβαιώνει ότι τα πτηνά κατάγονται από τα ερπετά. Επίσης νέες μελέτες στον Αρχαιοπτέρυγα ενισχύουν το σενάριο της άμεσης σχέσης δεινοσαύρων και πτηνών. Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η δομή των φτερών του Αρχαιοπτέρυγα είναι σχεδόν πανομοιότυπη με εκείνη των σύγχρονων πτηνών.

Το μηριαίο οστό λέει «όχι»

Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Ορεγκον ανέπτυξαν μια θεωρία που αποσυνδέει την εμφάνιση των πτηνών από τους δεινοσαύρους. Υποστηρίζουν ότι τόσο ο τρόπος με τον οποίο κινούν τα φτερά τους όσο και ο τρόπος με τον οποίο αναπνέουν τα πτηνά δεν δείχνει ότι προέρχονται από τους δεινοσαύρους. Σύμφωνα με τους ερευνητές η ειδοποιός διαφορά είναι το μηριαίο οστό που διαθέτουν τα πτηνά, το οποίο όχι μόνο τα διευκολύνει στις κινήσεις τους αλλά παίζει και κεντρικό ρόλο στο αναπνευστικό τους σύστημα.

Οπως αναφέρουν, αυτό το οστό είναι τόσο ζωτικό κομμάτι για την επιβίωσή τους που σε περίπτωση που τα πτηνά αποτελούσαν εξέλιξη των δεινοσαύρων θα έπρεπε να το έχουν «κληρονομήσει» από εκείνους. Οπως όμως αναφέρουν οι ερευνητές, τέτοιο οστό δεν διέθεταν οι δεινόσαυροι και άρα θα πρέπει να αποκλειστεί η συγγένειά τους με τα πτηνά.

Πανδαισία χρωμάτων

Ενα από τα μεγαλύτερα μυστήρια σχετικά με τους δεινοσαύρους ήταν τα χρώματα που έφεραν στο φτέρωμα και στο δέρμα τους. Μόλις τα τελευταία δύο-τρία χρόνια κατάφεραν οι επιστήμονες να αποκαλύψουν κάποια πρώτα στοιχεία για την παλέτα του Τζουράσικ Παρκ. Χρησιμοποιώντας υπερσύγχρονα όργανα (ηλεκτρονικά μικροσκόπια, επιταχυντές σωματιδίων) αλλά και επαναστατικές μεθόδους οι ερευνητές αρχίζουν να ανακαλύπτουν σιγά-σιγά τα χρώματα των δεινοσαύρων. Την αρχή έκανε ο παλαιοντολόγος Μάικλ Μπέντον με τους συνεργάτες του στο βρετανικό πανεπιστήμιο του Μπρίστολ και με τη βοήθεια παλαιοντολόγων από την Κινεζική Ακαδημία Επιστημών. Οι ερευνητές διεπίστωσαν ότι ο δεινόσαυρος Κομφουκιοσόρνις, φερόμενος ως πρόγονος των πουλιών, ο οποίος ζούσε στην Κίνα πριν από 125 εκατομμύρια χρόνια, είχε καφε-πορτοκαλί χρώμα, καθώς επίσης και μαυρόασπρα τμήματα. Η ίδια έρευνα αποκάλυψε ότι ο μικρός σαρκοφάγος δεινόσαυρος Σινοσαυροπτέρυξ, μήκους περίπου ενός μέτρου, από την ίδια περίοδο και περιοχή, είχε κοκκινο-καφέ τρίχωμα στην ουρά, στο κεφάλι και στην πλάτη του.

Τα «κοράκια»

Δύο πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι διάφορα είδη δεινοσαύρων ήταν πραγματικά κατράμι! Η μελέτη ενός φτερού Αρχαιοπτέρυγος που είχε εντοπιστεί πριν από 150 χρόνια με ένα υπερσύγχρονο πανίσχυρο μικροσκόπιο αποκαλύπτει άγνωστα στοιχεία για το πανάρχαιο πτηνό, το μήκος του οποίου έφθανε τα 50 εκατοστά. Οπως φαίνεται, ο Αρχαιοπτέρυξ διέθετε φτερά που ανατομικά έμοιαζαν με αυτά των σύγχρονων πτηνών και το χρώμα τους ήταν μαύρο.

Λίγους μήνες μετά την ανακάλυψη ότι ο Αρχαιοπτέρυξ είχε μαύρο χρώμα οι επιστήμονες διεπίστωσαν ότι άλλο ένα είδος δεινοσαύρων ήταν επίσης μελανού χρώματος. Ο μικροράπτορας, ένα μικροσκοπικό είδος δεινοσαύρου που έμοιαζε με πτηνό, είχε έντονο μαύρο και ιριδίζον φτέρωμα. Ερευνητές του Πανεπιστημίου Akron και του Πανεπιστημίου του Τέξας στις ΗΠΑ κατάφεραν να ανασυνθέσουν την εικόνα του μικροράπτορα αναλύοντας καλοδιατηρημένα απολιθώματα του μικρού δεινοσαύρου που ανακαλύφθηκαν προσφάτως.

Ο μικροράπτορας ζούσε πριν από 130 εκατομμύρια έτη, έφθανε σε μέγεθος τα 75 εκατοστά και είχε όψη και χαρακτηριστικά πτηνού. Διέθετε επίσης μια μακριά λεπτή ουρά και ένα παράδοξο δεύτερο ζευγάρι φτερά που βρίσκονταν στα πόδια του. Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο μικροράπτορας ανέπτυξε το έντονο και μάλιστα ιριδίζον μαύρο χρώμα του πιθανότατα για να προσελκύει την προσοχή των άλλων μελών του είδους και να βρίσκει ταίρι.

Γιατί ο T–Rex είχε δύο πόδια;

Δύο θεωρίες που έκαναν την εμφάνισή τους τις τελευταίες εβδομάδες ανατρέπουν πλήρως την εικόνα του Τζουράσικ Παρκ που παρουσιάζεται ως σήμερα. Ανάμεσα στα ερωτηματικά που υπάρχουν για τους δεινοσαύρους είναι το γιατί ορισμένοι από τους μεγαλύτερους, όπως ο T-Rex, που ζύγιζαν δεκάδες τόνους, είχαν μόνο δύο πόδια, ενώ σήμερα τα βαρύτερα ζώα, όπως οι ελέφαντες και οι ρινόκεροι, έχουν τέσσερα. Τους ειδικούς προβληματίζει επίσης το γεγονός ότι, αν και έχουν βρεθεί πολλά αποτυπώματα ποδιών, δεν έχει εντοπιστεί ως σήμερα κανένα αποτύπωμα από ουρά δεινοσαύρου. Η εξήγηση που δίνει σε αυτά τα ερωτήματα ο Μπράιαν Φορντ, κυτταρικός βιολόγος του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ, είναι ότι οι δεινόσαυροι ζούσαν βασικά μέσα στο νερό. Oπως υποστηρίζει, οι δεινόσαυροι επέλεγαν να ζουν μέσα σε ρηχές λίμνες, το βάθος των οποίων ήταν από 5 ως 10 μέτρα. Σύμφωνα με τον Φορντ οι δεινόσαυροι δεν στέκονταν απλά μέσα στο νερό αλλά κολυμπούσαν και σε αυτό τούς βοηθούσε η μακρόστενη ουρά τους. Ο Φορντ υποστηρίζει ότι γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η ουρά των δεινοσαύρων είχε το συγκεκριμένο σχήμα και μήκος, ότι εξελίχθηκε δηλαδή ως «εργαλείο» κολύμβησης, ενώ αντίθετα οι ουρές των ελεφάντων και των ρινόκερων είναι μικρές σε σχέση με το μέγεθός τους.

Νερό ή μήπως φωτιά;

Ομάδα ερευνητών από τη Βρετανία αποφάσισε να αναζητήσει τα ίχνη της δραστηριότητας της φωτιάς κατά την Κρητιδική περίοδο, η οποία σημαδεύθηκε από την εμφάνιση, κυριαρχία αλλά και εξαφάνιση των δεινοσαύρων. Μελετώντας απολιθώματα φυτών και ειδικά εκείνων που εμφανίζονταν «καρβουνιασμένα», οι επιστήμονες κατέληξαν στη διαπίστωση ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της επικράτησης των δεινοσαύρων στη Γη ξεσπούσαν συνεχώς πολύ μεγάλες πυρκαγιές. Οπως εκτιμούν, «ένοχος» για τη συνεχή εκδήλωση πυρκαγιών ήταν ο συνδυασμός των κεραυνών και των υψηλότερων εκείνη την εποχή επιπέδων οξυγόνου στην ατμόσφαιρα σε σύγκριση με σήμερα. Ο συνδυασμός αυτός φαίνεται ότι παρήγε συνεχείς και πολύ μεγάλης έντασης πυρκαγιές. Με απλά λόγια οι δεινόσαυροι, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, ζούσαν εν μέσω πυρκαγιών. Η θεωρία είναι μεν ενδιαφέρουσα και εντυπωσιακή αν κάποιος αναλογιστεί την εικόνα των δεινοσαύρων μέσα στις πυρκαγιές, αλλά έχει ορισμένα σημαντικά κενά. Ενα από τα εύλογα ερωτήματα που προκύπτουν είναι το πώς οι δεινόσαυροι κατάφεραν όχι μόνο να επιβιώσουν αλλά και να εξελιχθούν επί δεκάδες εκατομμύρια έτη μέσα σε ένα τόσο «καυτό» περιβάλλον με πυρκαγιές που διαδέχονταν η μία την άλλη. Πού έβρισκαν, για παράδειγμα, τροφή οι φυτοφάγοι δεινόσαυροι όταν όλη η χλωρίδα γύρω τους… φλεγόταν;

ΟΙ ΠΑΡΑΞΕΝΟΙ…

Τιτάνες, παπαγάλοι και Κουασιμόδοι

Ανάμεσα στα δεκάδες νέα είδη που έχουν εντοπιστεί τα τελευταία χρόνια είναι και ορισμένα που έχουν πολύ ιδιαίτερα ανατομικά χαρακτηριστικά και σίγουρα είχαν όψη πολύ διαφορετική από αυτή που μέσα από ντοκυμαντέρ αλλά και ταινίες έχει σχηματίσει ο περισσότερος κόσμος για τους δεινοσαύρους. Ανακαλύφθηκαν πολλά είδη που διέθεταν φτερά και πούπουλα, με πιο εντυπωσιακό ανάμεσά τους τον Yutyrannus huali που ανακαλύφθηκε πριν από λίγες εβδομάδες στην περιοχή Liaoning στα βόρεια της Κίνας. Ο Υ. huali ήταν γιγάντιος, σαρκοβόρος, ανήκε στην ίδια οικογένεια με τους Τυραννόσαυρους (τυραννοσαυροειδή) καιέζησε περίπου 60 εκατομμύρια έτη πριν από τον βασιλιά των δεινοσαύρων, τον T. rex. Πρόκειται μάλιστα για το μεγαλύτερο σε μέγεθος ζώο με πούπουλα που έχει εντοπιστεί ως σήμερα. Το όνομά του είναι μια σύνθεση λατινικής και κινεζικής των μανδαρίνων και σημαίνει «όμορφος πουπουλένιος τύραννος». Ο Y. huali ζούσε πριν από περίπου 125 εκατομμύρια έτη και το μήκος του έφθανε τα δέκα μέτρα, πλησιάζοντας το μέγεθος των εξαδέλφων του T. rex που το μήκος τους άγγιζε τα 13 μέτρα.

Με όψη… παπαγάλου

Μια πολύ ενδιαφέρουσα ανακάλυψη έκαναν ερευνητές στον Καναδά. Ανακάλυψαν δύο άγνωστα ως σήμερα είδη δεινοσαύρων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Τα δύο είδη Gryphoceratops και Unescoceratops, αν και ανήκουν στην οικογένεια των δεινοσαύρων που διέθεταν κέρατα, όχι μόνο δεν είχαν κάποιο κέρας αλλά η ανατομία του κεφαλιού τους μοιάζει πολύ με εκείνη των παπαγάλων. Επίσης, σε αντίθεση με όσα γνωρίζουμε για τα χρώματα των δεινοσαύρων, τα δύο είδη είχαν (όπως οι παπαγάλοι) δέρμα πολύχρωμο και με σχέδια.

O Κουασιμόδος

Εκπληκτοι έμειναν οι παλαιοντολόγοι οι οποίοι ερευνούσαν την περιοχή Λας Χόγιας στην Κεντρική Ισπανία όταν διεπίστωσαν ότι ο δεινόσαυρος που ανακάλυψαν όχι μόνο ήταν ένα άγνωστο ως σήμερα είδος, αλλά είχε και ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, η ύπαρξη του οποίου δεν έχει συναντηθεί σε κανένα άλλο είδος δεινοσαύρου. Πρόκειται για έναν σαρκοφάγο δεινόσαυρο που ανήκε στην κατηγορία των θηροπόδων, περπατούσε στα δύο πίσω του πόδια και είχε μήκος περίπου έξι μέτρων. Ο δεινόσαυρος ονομάστηκε Concavenator corcovatus και το πραγματικά εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του είναι ένα μεγάλο εξόγκωμα που έφερε στην πλάτη, το οποίο μοιάζει πολύ με το πτερύγιο των καρχαριών.

Οι ειδικοί κάνουν λόγο για ένα είδος «καμπούρας» και γι’ αυτό οι περισσότεροι έσπευσαν να τον βαφτίσουν «καμπουροδεινόσαυρο», ενώ άλλοι τού έδωσαν ένα πιο λογοτεχνικό προσωνύμιο χαρακτηρίζοντάς τον «Κουασιμόδο» των δεινοσαύρων.

Ο αδάμαστος Τιτάνας

Ενα νέο, γιγαντιαίο είδος δεινοσαύρου υποστηρίζει ότι ανακάλυψε διεθνής ομάδα επιστημόνων που πραγματοποιεί έρευνες στην Ανγκόλα. Αν και προς το παρόν έχει βρεθεί μόνο ένα απολίθωμα – το οστό ενός μπροστινού ποδιού –, οι ειδικοί θεωρούν ότι το συγκεκριμένο είδος δεν μοιάζει με κανένα από αυτά που γνωρίζουμε ως σήμερα. Το ονόμασαν Angolatitan adamastor – σε ελεύθερη μετάφραση «ο αδάμαστος Τιτάνας της Ανγκόλας» – εμπνεόμενοι από την ελληνική μυθολογία και την πορτογαλική λογοτεχνία. Στη μελέτη τους οι ερευνητές τονίζουν ότι τα μοναδικά χαρακτηριστικά αυτού του ενός οστού που έφεραν στο φως αρκούν για να καταστεί σαφές ότι πρόκειται για ένα νέο είδος. Περιγράφουν ένα φυτοφάγο σαυρόποδο με μακρύ λαιμό, το οποίο τοποθετούν ανάμεσα στα μεγαλύτερα πλάσματα που έχουν ζήσει ποτέ στον πλανήτη.