Ο λαβύρινθος μιας διαθήκης

Ο 45χρονος κ. Φίλιππος Νιάρχος, πρωτότοκος γιος του έλληνα κροίσου από τον γάμο του με την Ευγενία Λιβανού, έλαβε τη μερίδα του λέοντος από την πατρική περιουσία που το ύψος της φθάνει τα 10 δισ. δολάρια, ενώ το μικρότερο κομμάτι της κληρονομιάς πηγαίνει στον βενιαμίν της οικογένειας, τον 35χρονο κ. Κωνσταντίνο Νιάρχο. Η διαθήκη του μεγαλοεφοπλιστή βρίσκεται από το βράδυ της περασμένης Δευτέρας στα χέρια των δικαστικών αρχών, ενώ αντίτυπό της υπάρχει ήδη και στα γραφεία των ελβετών δικηγόρων της κυρίας Ελενας Φορντ ­ καρπού της σχέσης του Σταύρου Νιάρχου με την απόγονο της μεγάλης οικογένειας των αμερικανών αυτοκινητοβιομηχάνων Σαρλότ Φορντ ­ που διεκδικεί το 10% της αμύθητης περιουσίας.

Ο Σταύρος Νιάρχος, που καταλείπει σχεδόν το σύνολο της περιουσίας του στα τέσσερα παιδιά του από τον γάμο του με την Ευγενία Λιβανού, άφησε πίσω του δύο διαθήκες. Η πρώτη, που συντάχθηκε ενώπιον του ελβετού συμβολαιογράφου κ. Πέτερ Στούντερ στις 25 Φεβρουαρίου 1993, αποτελείται από 20 δακτυλογραφημένες σελίδες και θυμίζει κυριολεκτικά λαβύρινθο καθώς αναφέρεται σε δεκάδες ονόματα εταιρειών που κρύβουν στα σπλάγχνα τους ­ ή, αν προτιμάτε, στα χαρτοφυλάκιά τους ­ περιουσιακά στοιχεία δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε μία εξ αυτών. Η δεύτερη διαθήκη, όλη κι όλη μία σελίδα χαρτί, συντάχθηκε από τον ίδιο τον Νιάρχο στις 20 Μαρτίου 1994.

Η δεύτερη ιδιόγραφη διαθήκη συμπληρώνει και τροποποιεί την πρώτη διαθήκη του συμβολαιογράφου και αποτελεί τον τελευταίο λόγο του έλληνα κροίσου γύρω από τη διανομή της περιουσίας του. Η μεγάλη διαφορά των δύο διαθηκών είναι οι αλλαγές που επέφερε ο Σταύρος Νιάρχος στα μερίδια που λαμβάνουν τα τέσσερα παιδιά του αλλά και ο κ. Ανδρέας Δρακόπουλος, γιος του ανιψιού του κ. Κωνσταντίνου Δρακόπουλου. (Ο 30χρονος Ανδρέας, που ζει μόνιμα στη Νέα Υόρκη, μεταξύ πρώτης και δεύτερης διαθήκης πενταπλασίασε το «μερτικό» του στην κληρονομιά).

Το βασικό περιουσιακό στοιχείο, σύμφωνα με όλα όσα προκύπτουν από τη μελέτη της διαθήκης, είναι οι μετοχές της εταιρείας Willow Trust Company που έχει την έδρα της στην πρωτεύουσα της Λιβερίας. Η εταιρεία Willow ­ σύμφωνα με όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες καθώς το κείμενο της διαθήκης πέραν της αναφοράς της επωνυμίας των εταιρειών και της κατανομής των ποσοστών στους κληρονόμους δεν αποκαλύπτει τα μυστικά της κάθε εταιρείας, δηλαδή τις δραστηριότητες, το μέγεθος και τα ιδιαίτερα περιουσιακά στοιχεία της ­ αποτελεί σε κάθε περίπτωση τη «ναυαρχίδα» των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του ομίλου Νιάρχου.

Συγκεκριμένα η Willow είναι «χόλντινγκ κόμπανι» που έχει υπό τον έλεγχό της τις ναυτιλιακές δραστηριότητες και διαχειρίζεται τα μετρητά αλλά και τις επενδύσεις σε ομόλογα και μετοχές. Σε αυτήν, π.χ., ανήκουν οι μετοχές των ναυτιλιακών εταιρειών που είναι ιδιοκτήτριες του στόλου των δεξαμενοπλοίων κλπ. Ο στόλος του ομίλου Νιάρχου αριθμεί αυτή τη στιγμή 12 πλοία (εκ των οποίων τα εννέα έχουν ανηρτημένη την ελληνική σημαία), ενώ αναμένεται να παραληφθεί από ναυπηγείο της Ιαπωνίας το «Γουέρλντ Κριέισον», ένα υπερσύγχρονο δεξαμενόπλοιο χωρητικότητας 280.000 κόρων.

* Τα πλούτη της λιβεριανής εταιρείας

Το 35% των μετοχών αυτής της εταιρείας περιέρχεται με τη διαθήκη στον δευτερότοκο γιο ­ του Σταύρου και της Ευγενίας ­, τον 42χρονο κ. Σπύρο Νιάρχο. Ο αδελφός του, κ. Φίλιππος Νιάρχος, παίρνει το 30% των μετοχών, ενώ το 20% της Willow πηγαίνει στο κοινωφελές Ιδρυμα Σταύρος Σπ. Νιάρχος, που εδρεύει στη Βαντούζ του Λιχτενστάιν, προκειμένου να αποτελέσει τη «μαγιά» των εσόδων για την εκπλήρωση των κοινωφελών δραστηριοτήτων του στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο.

Τα δύο μικρότερα αδέλφια, η 39χρονη κυρία Μαρία Νιάρχου και ο 35χρονος κ. Κωνσταντίνος Νιάρχος, περιορίζονται σε ένα ελάχιστο ποσοστό μετοχών της λιβεριανής εταιρείας ­ από 2% των μετοχών ο καθένας ­, γεγονός που αποτελεί σαφή ένδειξη της βούλησης του διαθέτη για το ποιος θα πρέπει να κατέχει, μετά τον θάνατό του, τα ηνία των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του οικογενειακού ομίλου στη θάλασσα και στη στεριά. Σε αυτό το πλαίσιο είναι επίσης ενδεικτικό προθέσεων το ότι το 10% των μετοχών της Willow περιέρχεται στην κατοχή του κ. Ανδρέα Δρακόπουλου, που τα τελευταία χρόνια είχε κερδίσει μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά του Σταύρου Νιάρχου.

Δυσαρεστημένοι όμως από την κατανομή των μετοχών της «ναυαρχίδας» των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων δεν είναι ούτε ο ανιψιός του Νιάρχου κ. Κ. Δρακόπουλος ούτε δύο από τους πιο στενούς συνεργάτες του έλληνα κροίσου στο Μόντε Κάρλο. Ο κ. Δρακόπουλος παίρνει το 0,5% των μετοχών της Willow, ενώ οι κ. Αλόις Γιουρτ και Ντόναλντ Χάρισον αποκτούν ο καθείς εξ αυτών το 0,25% των μετοχών. Τα σχεδόν μηδαμινά ποσοστά που λαμβάνουν οι τρεις τελευταίοι δεν θα πρέπει να ξεγελούν κανέναν καθώς οι αξίες που αντιπροσωπεύουν αφορούν στη χειρότερη των περιπτώσεων μερικές δεκάδες εκατομμύρια δολάρια.

* Τα παλάτια, οι πίνακες και τα άλογα

Με την κατανομή των μετοχών της λιβεριανής εταιρείας κλείνει και ο κύκλος των εκτός οικογενείας κληρονόμων. Ολα τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία, δηλαδή τα ακίνητα, οι πίνακες και τα άλογα, περιέρχονται στα τέσσερα παιδιά από τον γάμο του με την Ευγενία Λιβανού.

Τα περιουσιακά στοιχεία αυτής της μορφής ανήκουν πάλι σε εταιρείες για τις οποίες η διαθήκη δεν αποκαλύπτει τα μυστικά τους. Π.χ., η Σπετσοπούλα, το ιδιόκτητο νησί των Νιάρχων, ανήκει σε μια εταιρεία υπό την επωνυμία Διεθνή Ναυτιλιακά Πρακτορεία ΑΕ, οι μετοχές της οποίας όμως ανήκουν σε μιαν άλλη εταιρεία που έχει την έδρα της στον Παναμά. Η διαθήκη όχι μόνο δεν κατονομάζει ως περιουσιακό στοιχείο τη Σπετσοπούλα αλλ’ ούτε και την ελληνική εταιρεία που έχει την έδρα της στον Παναμά. Το μόνο που αναφέρει είναι η επωνυμία της παναμέζικης εταιρείας και τα ονόματα εκείνων από τους κληρονόμους που παίρνουν τις μετοχές της.

Εξάλλου πληθώρα εταιρειών, χωρίς να δίδονται ιδιαίτερες πληροφορίες στη διαθήκη, κατέχουν το σύνολο της μεγάλης συλλογής πινάκων και άλλων καλλιτεχνικών θησαυρών. Μάλιστα, όπως αφήνεται να εννοηθεί από όσους γνωρίζουν τα κρυφά μυστικά της αμύθητης περιουσίας, υπάρχουν τόσες εταιρείες όσοι και οι πίνακες της συλλογής.

Ετσι, με βάση όλες αυτές τις ιδιαιτερότητες της διαθήκης, τα τέσσερα παιδιά αποκτούν τα εξής περιουσιακά στοιχεία:

­ Ο πρωτότοκος Φίλιππος θα είναι ο νέος ιδιοκτήτης της συλλογής των πινάκων κλπ., ενώ μαζί με τον αδελφό του Σπύρο θα έχουν τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο για τη Σπετσοπούλα. Ο κ. Φίλιππος Νιάρχος επιπλέον θα είναι ο νέος ιδιοκτήτης της μεγάλης βίλας της οικογένειας στο Σεν Μόριτζ, της Villa Marguns, αλλά και του «παλατιού» ­ Hotel de Chanaleilles ­ στο Παρίσι.

­ Ο κ. Σπύρος Νιάρχος, πέραν της συνιδιοκτησίας της Σπετσοπούλας, δεν έχει στην κατοχή του κανένα άλλο ιδιαίτερης αξίας περιουσιακό στοιχείο από ακίνητα κλπ. Ισως το γεγονός αυτό να βρίσκει την εξήγησή του στο επιπλέον ποσοστό που έλαβε στη διανομή των μετοχών της εταιρείας Willow, όπου ο δευτερότοκος γιος πήρε 5% παραπάνω μετοχές από τον αδελφό του Φίλιππο.

­ Η κυρία Μαρία Νιάρχου έχει τον απόλυτο έλεγχο των μετοχών των εταιρειών που οι δραστηριότητές τους εξαντλούνται στην παραγωγή δρομώνων ίππων για τους αγώνες κλπ. Η επένδυση στα άλογα, όπως υποστηρίζουν γνώστες των μυστικών της διαθήκης, δεν είναι κατώτερη σε αξία από την καλλιτεχνική συλλογή του Σταύρου Νιάρχου. Επιπλέον η κόρη του έλληνα κροίσου αποκτά και τη δεύτερη, μικρότερη σε μέγεθος έπαυλη της οικογένειας στο Σεν Μόριτζ, ενώ είναι και η μοναδική νέα ιδιοκτήτρια των πατρικών κτημάτων που βρίσκονται στις Σπέτσες.

­ Τέλος, ο βενιαμίν κ. Κωνσταντίνος Νιάρχος από το σκέλος της πατρικής περιουσίας σε ακίνητα κλπ. δεν παίρνει τίποτε παραπάνω από μικρά ποσοστά μετοχών σε εταιρείες που διαχειρίζονται περιουσιακά στοιχεία αυτής της μορφής. Τα μυστικά των ποσοστών

Επωνυμίες εταιρειών συνοδεία ποσοστών. Τα πάντα στη διαθήκη του Σταύρου Νιάρχου ­ τόσο στην πρώτη δακτυλογραφημένη εικοσασέλιδη μορφή της όσο και στη δεύτερη ιδιόγραφη μορφή της που συμπληρώνει και τροποποιεί την πρώτη ­ ακολουθούν την ψυχρή λογική των αριθμών. Ισως γιατί αναφέρονται σε δισεκατομμύρια δολάρια.

Ο Σταύρος Νιάρχος δεν χρησιμοποιεί «επίθετα» και αποφεύγει τους χαρακτηρισμούς όταν αναφέρεται στους κληρονόμους του ­ ακόμη και όταν αυτοί είναι τα παιδιά του. Εξαίρεση στον γενικό κανόνα αποτελεί η αναφορά του στην Ευγενία Λιβανού. Τότε και μόνον τότε ο Νιάρχος κάνει μία παραχώρηση, χαρακτηρίζοντας την Ευγενία Λιβανού «αγαπημένη σύζυγο». Οπως και πριν, έτσι και μετά την «εξαίρεση» συνεχίζονται να καταγράφονται απλώς οι επωνυμίες των εταιρειών που κρύβουν στα σπλάγχνα τους δισεκατομμύρια δολάρια, δίπλα στα ονόματα των κληρονόμων και στα ποσοστά τους. Σκληρή μάχη για 10 δισ. δολάρια

Την περασμένη Δευτέρα οι δικηγόροι των δύο αντιμαχόμενων πλευρών για την αμύθητη περιουσία του Σταύρου Νιάρχου διασταύρωσαν τα ξίφη τους σε αίθουσα του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών. Τόσο η κυρία Ελενα Φορντ όσο και ο ανιψιός του Σταύρου Νιάρχου, εφοπλιστής κ. Κωνσταντίνος Δρακόπουλος ­ που ουσιαστικά εκπροσωπεί τα συμφέροντα όλων όσοι ορίζονται ως κληρονόμοι στη διαθήκη του έλληνα κροίσου ­ ήταν απόντες. Το δικαστήριο συζήτησε την αγωγή του κ. Δρακόπουλου αλλά και την πρόσθετη παρέμβαση της κυρίας Φορντ και ζήτησε από τους αντιδίκους να προσκομίσουν ως τις 3 Νοεμβρίου 1997 τις προτάσεις τους μαζί με τα συνοδευτικά έγγραφα που ρίχνουν φως στην πολύκροτη δικαστική υπόθεση.

Η υπόθεση έφθασε στις αίθουσες των ελληνικών δικαστηρίων με πρωτοβουλία του κ. Δρακόπουλου, ο οποίος, με την αγωγή του, επιδιώκει να αναγνωρισθεί ότι η κυρία Ελενα Φορντ δεν έχει κανένα δικαίωμα στην κληρονομιά των 10 δισ. δολαρίων που άφησε ο πατέρας της.

Η δικαστική διαμάχη ξεκίνησε με πρωτοβουλία της κυρίας Φορντ, λίγους μήνες μετά το άνοιγμα της διαθήκης, το καλοκαίρι του 1996. Η πρώτη πράξη αυτής της δικαστικής διαμάχης «παίχθηκε» στα ελβετικά δικαστήρια, όπου η κυρία Φορντ απέσπασε δύο προσωρινές αποφάσεις με τις οποίες δέθηκαν για τα καλά τα χέρια των εκτελεστών της διαθήκης και ως εκ τούτου η κληρονομιά του Σταύρου Νιάρχου βρίσκεται υπό καθεστώς ιδιόμορφης «αιχμαλωσίας». Ο ρόλος του σερ Ντένις

Ο σερ Ντένις Γουεδερστόουν, πρώην διοικητής της διεθνούς εμβελείας επενδυτικής τράπεζας J.Ρ. Morgan και οικονομικός σύμβουλος πληθώρας χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων και οργανισμών σε όλο τον κόσμο, είναι και θα παραμείνει ο ισχυρός ανήρ της κληρονομιάς Νιάρχου.

Ο Γουεδερστόουν, πέραν του γεγονότος ότι είναι επικεφαλής του συμβουλίου των εκτελεστών της διαθήκης, διαθέτει τρεις ψήφους στο εξαμελές συμβούλιο αντί της μιας που διαθέτουν όλοι οι άλλοι εκτελεστές. Ετσι, η ισχύς των ψήφων που διαθέτει του δίνει την άνεση και τη δυνατότητα να διαμορφώνει κατά βούληση τους συσχετισμούς αναφορικά με κρίσιμες αποφάσεις διαχείρισης των περιουσιακών στοιχείων. Επιπλέον ο σεβάσμιος τραπεζίτης έχει ανά πάσα στιγμή το δικαίωμα να ασκεί βέτο σε αποφάσεις στις οποίες ο ίδιος είναι αντίθετος.

Το συμβούλιο των εκτελεστών της διαθήκης, όπως όρισε ο ίδιος ο Σταύρος Νιάρχος, αποτελείται, εκτός από τον σερ Γουεδερστόουν, από τους δύο μεγαλύτερους σε ηλικία γιους του έλληνα κροίσου ­ τον Φίλιππο και τον Σπύρο ­, τον Ανδρέα Δρακόπουλο και τους δύο διευθυντές των επιχειρήσεων Νιάρχου στο Μόντε Κάρλο, τον Αλόις Γιουρτ και τον Ντόναλντ Χάρισον. Τα ίδια ακριβώς πρόσωπα μετέχουν και στη διοίκηση του κοινωφελούς Ιδρύματος Σταύρος Σπ. Νιάρχος που εδρεύει στη Βαντούζ του Λιχτενστάιν.

Ο ρόλος των εκτελεστών, οψέποτε λήξει η δικαστική διένεξη με την Ελενα Φορντ, θα είναι καθοριστικός αφού ο Σταύρος Νιάρχος με τη διαθήκη του εκφράζει τη βούληση τα περιουσιακά στοιχεία της κληρονομιάς να παραμείνουν «ενιαία και αδιαίρετα» ως τις 31 Δεκεμβρίου 2009. Με απλά λόγια, οι εκτελεστές ­ που πλην του σερ Γουεδερστόουν είναι όλοι τους και κληρονόμοι ­, βάσει των όρων της διαθήκης, δεν έχουν το δικαίωμα να «κατατμήσουν» και να διανείμουν την περιουσία, ασχέτως αν ο ίδιος ο Νιάρχος έχει καθορίσει με ακρίβεια ένα προς ένα τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτούν τα παιδιά του και οι άλλοι κληρονόμοι του.

Γιατί όμως ο Νιάρχος επέλεξε να καθορίσει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα «απελευθέρωσης» της κληρονομητέας περιουσίας; Τι φοβόταν; Τι ήθελε να διασφαλίσει; Ερωτήματα που δύσκολα απαντώνται αφού ο ίδιος ο Νιάρχος δεν βρίσκεται στη ζωή. Πάντως έγκυροι νομικοί κύκλοι υποστηρίζουν ότι με αυτόν τον τρόπο ο μεγαλοεφοπλιστής ήθελε να διασφαλίσει αφενός μεν τη συνέχεια της οικογενειακής αυτοκρατορίας και αφετέρου την ενότητα των μελών της οικογενείας του, έστω και μέσω της προβολής και της υπεράσπισης των κοινών επιχειρηματικών δεσμών. Ετσι, η ελεύθερη διοίκηση και διαχείριση όλων των περιουσιακών στοιχείων καθώς και η «νομή και κατοχή» τους θα περιέλθουν στους εννέα κληρονόμους του Σταύρου Νιάρχου την πρώτη εργάσιμη ημέρα τού 2010.

Εξάλλου οι εκτελεστές της διαθήκης, όπως όρισε ο Νιάρχος, θα λειτουργούν με ενιαία εκπροσώπηση σε όλες τις εταιρείες όπου υπάρχει μετοχικό ενδιαφέρον και οι ίδιοι θα εισπράττουν τα μερίσματα που θα προέρχονται από τις αποδόσεις των μετοχών. Τέλος, οι εκτελεστές ­ και για τα επόμενα 12 χρόνια όπου διατηρείται σε ισχύ το καθεστώς της ενιαίας διοίκησης και διαχείρισης της περιουσίας ­ έχουν αναλάβει την υποχρέωση να διανέμουν κάθε χρόνο στους κληρονόμους, ανάλογα με τα μερίδια που διαθέτουν στις εταιρείες που καταγράφονται στη διαθήκη, ολόκληρο το ποσό των μερισμάτων αφού προηγουμένως αφαιρέσουν τα έξοδα και τις άλλες δαπάνες διαχείρισης. Το Ιδρυμα

Ενας από τους εννέα κληρονόμους του Σταύρου Νιάρχου είναι και το Ιδρυμα Σταύρος Σπ. Νιάρχος. Το Ιδρυμα, που αρχίζει να αναπτύσσει κοινωφελή δραστηριότητα στη χώρα μας, έχει υπό τον έλεγχό του το 20% περίπου της περιουσίας που άφησε με τη διαθήκη του ο έλληνας κροίσος, δηλαδή η «προίκα» του φθάνει τα 2 δισ. δολάρια.

Το Ιδρυμα, σύμφωνα με τη διαθήκη του Νιάρχου, είναι υποχρεωμένο να διαθέτει το 50% των εσόδων του από την περιουσία σε χρηματοδοτήσεις κοινωφελών έργων στην Ελλάδα. Επιπλέον το Ιδρυμα, όπως ορίζει η διαθήκη, «πέραν της ιδίας του περιουσίας θα έχει την πρόσθετη δυνατότητα να δανείζεται από την κληρονομιαία περιουσία κατά την αναλογία της κληρονομικής του μερίδος κάθε ποσόν που θα έχει τυχόν ανάγκη για την εκτέλεση κοινωφελών έργων στην Ελλάδα». Με λίγα λόγια, πέρα από την «προίκα» που δόθηκε στο Ιδρυμα θα υπάρχει υποχρέωση όλων των άλλων κληρονόμων να συνεισφέρουν στο έργο του, ειδικά όταν πρόκειται για χρηματοδότηση προγραμμάτων που αφορούν τη χώρα μας.