Τα τρία πρόσωπα του σχιζοφρενούς εγκληματία
ΤΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ του φρικτά. Παράλογα. Εξω από κάθε λογική. Το δικαστήριο όμως και οι ειδικοί κατηγορηματικά απεφάνθησαν: ο Δαγλής δεν ήταν σχιζοφρενής! Και η κοινή γνώμη, συγκλονισμένη από τη φρίκη, παρακολούθησε την κάθαρση ενός δράματος, ανήμπορη να κατανοήσει πώς ένας άνθρωπος μπορεί να φθάσει σε τέτοια φρικαλεότητα. Η ποινή του πρωτοφανής για τα εγκληματολογικά δεδομένα μας. Ανάλογη της βίας και της εγκληματικής δράσης του. Οι ειδικοί άφωνοι με το αποτρόπαιο των εγκλημάτων σε μία εποχή όπου η βία είναι ανεκτή, αναπαράγεται, μεγιστοποιείται και ουκ ολίγες φορές φαντάζει γοητευτική.
Η δίκη Δαγλή, η αποκάλυψη των εγκλημάτων του, έφερε και πάλι στο προσκήνιο τα ειδεχθή εγκλήματα· τα εγκλήματα που δεν χωράει ανθρώπου νους. Με τη βοήθεια των ειδικών και των στατιστικών δεδομένων ανοίγουμε τον φάκελο των παρανοϊκών εγκλημάτων. Ανιχνεύουμε το άγνωστο πρόσωπο των «παρανοϊκών» δολοφόνων, την ταυτότητα των θυμάτων τους, ιστορίες φόνου και παραλόγου που κατατείνουν, όπως βεβαιώνουν οι ειδικοί, στο εκπληκτικό συμπέρασμα: τα ειδεχθή εγκλήματα δεν διαπράττονται κατ’ ανάγκην από ψυχασθενείς!
Οι ειδικοί αποφαίνονται: είναι μύθος ο σχιζοφρενής δολοφόνος. Και η κυρία Φωτεινή Τσαλίκογλου, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, προς επίρρωσιν αποφαίνεται: «Σε τέτοια εγκλήματα επικαλούμεθα τη συνδρομή μιας μυστηριακής δύναμης, της τρέλας, για να εξηγήσουμε το ανεξήγητο». Λέμε, «είναι τρελός αφού έκανε κάτι τόσο παρανοϊκό», χωρίς όμως να σκιαγραφούμε με ακρίβεια τον δολοφόνο. Οπως υποστηρίζουν, ωστόσο, οι εγκληματολόγοι, στερεότυπο εκείνου που διαπράττει στυγερά εγκλήματα δεν υπάρχει. Αλλά τα στατιστικά δεδομένα και η διεθνής εμπειρία δίδουν συγκλονιστικά στοιχεία για το προφίλ του εγκληματία που εκδηλώνει στο θύμα του πρωτοφανή, ασύνορη βία. Εγκλήματα φρίκης, ειδεχθή, που προκαλούν τρόμο, διαπράττονται από άτομα που ως τη στιγμή της υπέρβασης κάθε ορίου λογικής ζουν ανάμεσά μας χωρίς να γεννούν καμία υποψία ! Τυποποιώντας, σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα, τους δράστες ειδεχθών εγκλημάτων, τρία «πρόσωπα» του «παρανοϊκού» δολοφόνου που έφθασε τα όρια της φρίκης σκιαγραφούνται.
«Πρόσωπο» πρώτο. Είναι ιδιόρρυθμος. Παρουσιάζει ασυνέπεια στη συναισθηματική ζωή του και υποτυπώδη κοινωνικότητα. Κινείται ανάμεσα στην άκρατη ευαισθησία και σε μια μειωμένη συναισθηματική αντίδραση, που πολλές φορές φθάνει ως την ψυχρότητα. Τίποτα τις περισσότερες φορές δεν προδικάζει την επερχόμενη έκρηξη της φρίκης. Μπορεί να είναι ευφυής ή το αντίθετο. Πλούσιος ή φτωχός, μορφωμένος ή αγράμματος. Πάντως, εγκληματεί με εξαιρετικά βίαιο τρόπο. Μετά το έγκλημα συνήθως αποκαλύπτεται το μη ισορροπημένο της προσωπικότητάς του. Είναι ο κλασικός τύπος του δράστη ειδεχθών εγκλημάτων·. Σε αυτή την κατηγορία κατατάσσεται ο Παν. Φραντζής, που σκότωσε τη γυναίκα του και κατατεμάχισε το πτώμα της για να το εξαφανίσει.
«Πρόσωπο» δεύτερο. Διαθέτει μια εκπληκτικά καλή αναγνώριση της συμπεριφοράς του. Παρουσιάζει έντονη ανωριμότητα και έλλειψη προβλεπτικότητας, καθώς και παρορμητικές εκδηλώσεις. Αισθάνεται μόνος. Δεν βρίσκει κατανόηση. Είναι μόνιμα δυσαρεστημένος από τον εαυτό του. Δεν μπορεί να επικοινωνήσει με τους άλλους. Σκοτώνει συνήθως άτομα του περιβάλλοντός του από μίσος που πολλές φορές δεν διαχωρίζεται από την αγάπη. Είναι ο ψυχοπαθητικός δολοφόνος. Σε αυτή την κατηγορία οι ειδικοί περιλαμβάνουν τον Θεόφιλο Σεχίδη, αλλά και σεξουαλικά διεστραμμένους, σαδιστές, μαζοχιστές, ακόμη και απατεώνες που ληστεύουν μια τράπεζα και δολοφονούν με αγριότητα.
«Πρόσωπο» τρίτο. Υπεραπασχολημένος, δραστήριος, δειλός. Δεν επιτρέπει στον εαυτό του εκτονώσεις και εκρήξεις. Φροντίζει να είναι παντού και πάντα συνεπής και αρεστός. Τον αφορά υπέρμετρα η γνώμη των άλλων. Καταπιέζεται αφάνταστα και κάποτε ξεσπά. Αν αυτό συμβεί, διότι μπορεί και να μη συμβεί, τα εγκλήματά του είναι αποτρόπαια. Ο υπερελεγχόμενος εγκληματίας. Εκείνος που από υπέρμετρη καταπίεση συμπεριφέρεται σαν ηφαίστειο. Σαν τον 16χρονο που φόρεσε τη μάσκα και σκότωσε τη μάνα του και τον πατέρα του.
Τι είναι εκείνο όμως που σπάει τα όρια της λογικής, αναστέλλει, όπως λένε οι επιστήμονες, τον έλεγχο της συνείδησης και επιτρέπει στον άνθρωπο να εκδηλωθεί με τρόπο θηριώδη; Είμαστε όλοι «εν δυνάμει» εγκληματίες; Ο καθηγητής της Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Νέστωρ Κουράκης με ρεαλισμό βεβαιώνει: «Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Μηχανιστικές λογικές δεν μπορούν να αιτιολογήσουν μία τόσο απρόβλεπτη και αποτρόπαιη πράξη όπως το ειδεχθές έγκλημα. Θα έλεγα πως όλοι μπορεί να κρύβουμε μέσα μας ένα δολοφόνο, με την έννοια όμως πως στον κάθε άνθρωπο υπάρχει μια προδιάθεση βίας, που για να εκδηλωθεί, και μάλιστα ακραία, πρέπει να συντρέχουν και ορισμένοι άλλοι καθοριστικοί παράγοντες, που ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Συμπερασματικά, αυτή η εκδήλωση ακρότατης βίας συμβαίνει όταν η προδιάθεση είναι κατά πολύ ισχυρότερη των αναστολών».
Την υπεροχή των αναστολών όμως μπορούν, έτσι λένε οι επιστήμονες, να μειώσουν έντονες συναισθηματικές καταστάσεις, όπως πάθη, μίση, έντονα συναισθηματικά σοκ. Υπό ειδικές συνθήκες, υποστηρίζουν, ο άνθρωπος είναι απρόβλεπτος, έστω κι αν φαίνεται ή είναι ως τη στιγμή του εγκλήματος απόλυτα φυσιολογικός. Ετσι εξηγούν το αμόκ του φαντάρου που υπηρετούσε πριν από πέντε χρόνια στον Εβρο και σκότωσε εν ψυχρώ έξι συστρατιώτες του. Βεβαιώνουν ωστόσο οι ειδικοί ότι οι δράστες των αποτρόπαιων εγκλημάτων κατά βάθος είναι ψυχοπαθολογικά άτομα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν ξέρουν τι κάνουν, πως δεν έχουν τον έλεγχο των πράξεών τους, πως είναι τρελοί.
Ξέρουν. Οπως ήξερε και ο Δαγλής και γι’ αυτό το δικαστήριο αλλά και οι ειδικοί που τον εξέτασαν κατέληξαν ότι δεν είναι ψυχασθενής. Γιατί δεν έπεισε τους δικαστές ο Δαγλής
ΑΚΟΜΗ και αν διέθετε 13 ζωές, δεν θα αρκούσαν για να εκτίσει την ποινή του ο 23χρονος Αντώνης Δαγλής. Το Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο της Αθήνας επέβαλε στον κατηγορούμενο πρωτοφανή για τα δικαστικά χρονικά ποινή: δεκατρείς φορές σε ισόβια, καθώς και 52 χρόνια και 9 μήνες κάθειρξη, χωρίς να του αναγνωρισθεί κανένα ελαφρυντικό. Ο Δαγλής, που σκότωσε και τεμάχισε τρεις ιερόδουλες, που βίασε, που λήστεψε με ιδιαίτερη σκληρότητα τα θύματά του, δεν κατόρθωσε να πείσει το δικαστήριο και τους ειδικούς ότι είναι ψυχοπαθής.
Το πρωί της Πέμπτης, πάντως, και ενώ όλοι περίμεναν να ακούσουν την αγόρευση του συνηγόρου υπεράσπισης του κατηγορουμένου, ο Αντώνης Δαγλής επεφύλαξε μία έκπληξη τόσο προς το δικαστήριο όσο και προς τον ίδιο τον συνήγορό του. Ζήτησε να απολογηθεί εκ νέου και δήλωσε ότι αναιρεί την προηγούμενη ομολογία του, αρνούμενος τις κατηγορίες που του αποδόθηκαν, εκτός από μία τον φόνο μιας εκ των τριών ιερόδουλων που κατηγορείται ότι σκότωσε και τεμάχισε.
Κρατώντας συνεχώς διάφορα χαρτιά στα χέρια του, δήλωσε στους δικαστές ότι αναγκάσθηκε να ομολογήσει την ενοχή του, επειδή βρισκόταν υπό την επήρεια ναρκωτικών. Και δεν «τα έχασε» ούτε στιγμή όταν η πρόεδρος του δικαστηρίου κυρία Αικατερίνη Τσιτσιρίδου τον ρώτησε πώς και από ποιον προμηθεύτηκε τα ναρκωτικά. Ο Δαγλής έσπευσε να διευκρινίσει ότι αυτό που εννοούσε ήταν ότι βρισκόταν υπό την επήρεια ισχυρών φαρμάκων, που του χορηγήθηκαν στο Ψυχιατρείο των φυλακών Κορυδαλλού, και ότι συνειδητοποίησε «έμαθε», όπως είπε τι είχε ομολογήσει από τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων. Επιπλέον, παρουσίασε διάφορα χαρτιά στο δικαστήριο, με τα οποία προσπάθησε να εμφανίσει άλλοθι για τον φόνο της ιερόδουλου Ελένης Παναγιωτοπούλου, ενώ δεν δίστασε να πλησιάσει την έδρα για να «πετάξει» στην πρόεδρο ένα σημείωμα που, όπως ισχυρίσθηκε, του έριξαν κάτω από την πόρτα του κελιού του οι συγκρατούμενοί του. Στο σημείωμα έγραφε, όπως δήλωσε ο Δαγλής, ότι «αν δεν τα έπαιρνε όλα επάνω του, θα τον σκότωναν και θα τον τεμάχιζαν».
Οι εξελίξεις αυτές, όμως, δεν έπεισαν κανέναν. Οι δικαστές τον άκουγαν με εμφανή ανυπομονησία, ενώ ο εισαγγελέας της έδρας κ. Μ. Δεληγιάννης δήλωσε πως εμμένει στην αρχική του πρόταση, περί ενοχής δηλαδή του κατηγορουμένου δίχως να του αναγνωρισθούν ελαφρυντικά. Η διάσκεψη του δικαστηρίου δεν διήρκεσε πολύ. Η φρίκη των εγκλημάτων του Δαγλή, οι αποτυχημένες προσπάθειες να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, με το επιχείρημα του «ψυχοπαθούς», καθώς και το γεγονός ότι ο κατηγορούμενος δεν έδειξε ούτε μία στιγμή να μετανιώνει για τις πράξεις του δεν άφηναν περιθώρια στη Δικαιοσύνη. Ο εισαγγελέας πρότεινε ποινή ισόβιας κάθειρξης για καθεμία ανθρωποκτονία και για καθεμία ληστεία με το επιβαρυντικό της ιδιαίτερης σκληρότητας, συνολικά δηλαδή 13 φορές ισόβια, καθώς και 25 έτη κάθειρξη κατά συγχώνευση. Ο κατηγορούμενος άκουσε ψύχραιμα την ετυμηγορία, την οποία χαρακτήρισε «άδικη». Οταν ρωτήθηκε, όμως, από δημοσιογράφους αν καταλαβαίνει τι σημαίνει 13 φορές ισόβια, έσπευσε να απαντήσει σχεδόν χαμογελαστός: «Ναι, μία φορά ισόβια». Σκοτώνουν με αγριότητα οικεία πρόσωπα
ΤΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ δεδομένα αποδεικνύουν πως στα δέκα αποτρόπαια εγκλήματα τα οκτώ στρέφονται κατά γνωστών και πολλές φορές αγαπητών στον δράστη προσώπων. Μητροκτόνοι, πατροκτόνοι και συζυγοκτόνοι είναι συνήθως οι εγκληματίες της φρίκης. Σκοτώνουν με αγριότητα κοντινά τους πρόσωπα από πάθος ή μίσος. Και μάλιστα με τόση αγριότητα που ξεπερνά κατά πολύ τις ανάγκες της φυσικής εξόντωσης.
Γυναίκες όμως ή άνδρες οι εγκληματίες των «παρανοϊκών» εγκλημάτων; Τα δεδομένα της στατιστικής είναι σαφή: στους εννέα από τους δέκα φόνους που με φρικτό τρόπο διαπράττονται οι δράστες είναι άνδρες! Οι γυναίκες εγκληματούν σπανιότατα. Σκοτώνουν από ερωτικό πάθος, απόρριψη και εγκατάλειψη. Αποτρόπαια εγκλήματα μπορεί να διαπράξουν από μακροχρόνια καταπίεση που τις οδηγεί στην έκρηξη. Οταν σκοτώνουν, σκοτώνουν με φρικαλέο τρόπο συνήθως τους άνδρες τους! Τους εραστές τους σπάνια, ίσως γιατί τις βασανίζουν λιγότερο. Οποιος κι αν είναι ο δολοφόνος ενός φρικτού εγκλήματος, όποια κι αν είναι τα κίνητρά του, όποια κι αν είναι η αιτία και η αφορμή, ένα είναι βέβαιο: η πράξη του συγκλονίζει και προκαλεί σοκ. Η κυρία Χριστίνα Ζαραφωνίτου, πανεπιστημιακός από το Πάντειο, υποστηρίζει πως «τα ειδεχθή εγκλήματα δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν με γενικεύσεις. Ως ακρότατες αντικοινωνικές συμπεριφορές παράγονται από την κρίση των αξιών, τα πρότυπα που σήμερα προβάλλονται, από έναν υποπολιτισμό βίας που δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες και προϋποθέσεις για την εκδήλωση τέτοιων εγκληματικών συμπεριφορών».
Συμπεριφορών που κατά τον κ. Γ. Πανούση, καθηγητή Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο της Θράκης, όταν εκδηλώνονται ακραία, «είναι η στιγμή διάρρηξης των δεσμών του ατόμου με το κοινωνικό σύνολο. Η νόσος των ανθρωπίνων σχέσεων»! Οι μύθοι της μόρφωσης και της ευφυΐας
ΠΟΛΛΟΙ είναι εκείνοι που φαντάζονται πάντα τον δολοφόνο των αποτρόπαιων εγκλημάτων άξεστο, αμόρφωτο, ζωώδη. Είναι όμως έτσι επειδή έτσι νομίζουμε; Οι επιστήμονες είναι κατηγορηματικοί. Πρόκειται, λένε, για μύθο. Παρανοϊκά εγκλήματα διαπράττουν και μορφωμένοι και αμόρφωτοι. Η μόρφωση, η καλλιέργεια, δεν αποτελεί από μόνη της την ασφαλιστική δικλίδα για να αποφευχθεί η εκδήλωση ακραίας βίας. Ο κ. Κουράκης επισημαίνει πως «πολλές φορές η μόρφωση δρα κατασταλτικά στην προδιάθεση της βίας. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως την καταπνίγει κιόλας.
«Αν παραμείνει ισχυρή και εκδηλωθεί, τότε ο δράστης ενός αποτρόπαιου εγκλήματος που είναι ευφυής μπορεί να εγκληματήσει αγριότερα». Και αιτιολογεί: «Ποτέ ένας αγράμματος και αμόρφωτος δεν θα σκεφθεί να αφαιρέσει το δέρμα για να εξαφανίσει τα δακτυλικά αποτυπώματα του θύματος. Αυτό προϋποθέτει υψηλή νοημοσύνη»!
Η συντριπτική πλειονότητα της κοινής γνώμης θεωρεί πως όποιος εγκληματεί απρόβλεπτα, βίαια, διαπράττει εγκλήματα χωρίς αιτία, είναι τρελός, ψυχασθενής.
Τα στατιστικά όμως δεδομένα καταρρίπτουν έναν ακόμη μύθο: τον μύθο του σχιζοφρενούς δολοφόνου. Καταρρίπτουν τη βεβαιότητα πως η ψυχασθένεια είναι συγκοινωνούν δοχείο με την άγρια, την ανερμήνευτη εγκληματικότητα. Διεθνείς έρευνες αποδεικνύουν πως μόνον πέντε στους δέκα χιλιάδες ψυχασθενείς εγκληματούν και είναι πραγματικά επικίνδυνοι. Η κυρία Φωτεινή Τσαλίκογλου σ’ αυτό το θέμα είναι κατηγορηματική: «Είναι μύθος ότι ο ψυχασθενής κατ’ ανάγκην είναι εγκληματίας. Αλλωστε, οι 19 περιπτώσεις που εξετάστηκαν στην Ελλάδα απέδειξαν ότι φόνος και τρέλα δεν ταυτίζονται».
