Μια νίκη του Μπους μπορεί να θεωρηθεί στο μέλλον ως μία ακόμη από τις αξέχαστες ειρωνείες που μαστίζουν το αμερικανικό έθνος. Δεν υπάρχει λόγος να αναφερθούμε πάλι στις αναλήθειες, στη διαβουκόληση και στην πνευματική μετριότητα των ημερών μετά την 11η Σεπτεμβρίου· έχει έλθει η ώρα να συνέλθουμε από το σοκ ότι ένας πρόεδρος με μια τόσο αποτυχημένη θητεία (συνοδευόμενος από την άρνηση του αμερικανικού λαού ακόμη και να κοιτάξει αυτή τη θητεία) είναι πιθανόν να επικρατήσει πάλι. Ποιοι είμαστε εμείς οι Αμερικανοί; Σε ποια κατάσταση ακριβώς βρίσκεται ο αμερικανικός λαός;
Μια γρήγορη ματιά στους αστέρες του κινηματογράφου μας μπορεί να μας δώσει κάποιες ενδείξεις. Οι φιλελεύθεροι της Αριστεράς έχουν προσκολληθεί σε ηθοποιούς όπως ο Γουόρεν Μπίτι και ο Τζακ Νίκολσον. Αυτοί οι δύο απευθύνθηκαν στον κυνισμό και στον μπερδεμένο ιδεαλισμό μας. Αλλά οι κεντρώοι έστρεψαν την αφοσίωσή τους από την ευπρέπεια του Γκάρι Κούπερ στο σθένος και στην αυτοεκτίμηση του Τζον Γουέιν. Τώρα έχουμε την αποθέωση του Αρνολντ Σβαρτσενέγκερ. Ο Σβαρτσενέγκερ έλαμψε στο συνέδριο (σ.τ.μ.: των Ρεπουμπλικανών) στο Μάντισον Σκουέαρ Γκάρντεν πληροφορώντας την Αμερική, μέσω της επιβλητικής φυσικής παρουσίας του, ότι αν ποτέ το έθνος βρεθεί σε τόσο άσχημη κατάσταση ώστε να χρειάζεται έναν δικτάτορα, τότε – ευλογημένοι να ‘μαστε – αυτός, ο Αρνολντ, μπορεί να μας προσφέρει το πιο θεληματικό πιγούνι από την εποχή του Μπενίτο Μουσολίνι. Αυτή την εποχή το πιγούνι είναι πιο σημαντικό από το «προφίλ».
Το 1983, κατά τα χρόνια όπου διαμορφώθηκε η επιστήμη της αλλαγής των εντυπώσεων και της διαμόρφωσης του προφίλ, 241 πεζοναύτες έγιναν κομμάτια από τρομοκρατική έκρηξη στη Βηρυτό. Δύο ημέρες αργότερα, στις 25 Οκτωβρίου, ο Ρίγκαν έστειλε 1.200 πεζοναύτες στη Γρενάδα, 3.000 μίλια μακριά από τη Βηρυτό. Ως τη στιγμή που οι δυνάμεις εισβολής είχαν φθάσει τις 7.000 η εκστρατεία είχε τελειώσει. Οι ΗΠΑ είχαν χάσει 19 άνδρες, ενώ 49 στρατιώτες της Γρενάδας πέθαναν από την άλλη πλευρά, καθώς και 29 κουβανοί εργάτες. Ο κομμουνισμός ήταν πια ανύπαρκτος στην Καραϊβική (αν εξαιρέσουμε το μικρό ζήτημα της Κούβας και του Κάστρο). Επειτα απ’ αυτή την αστραπιαία νίκη ενάντια σε έναν κουρελιασμένο εχθρό, ο Ρίγκαν ήταν αρκετά εξημμένος για να αποδεχθεί τον ισχυρισμό των υποστηρικτών του, ότι η Αμερική είχε πια θέσει τέλος στην ντροπή που τη συνόδευε από το Βιετνάμ. Ο Ρίγκαν κατάλαβε τι ήθελαν οι Αμερικανοί, και αυτό ήταν οι εντυπώσεις. Ηταν πιο σημαντικό να σου λένε ότι είσαι υγιής παρά να είσαι πραγματικά υγιής.
Το Μπους-και-Ροβ μεγέθυνε αυτή την έμπνευση. Κινήθηκε βάσει της υπόθεσης ότι η Αμερική είναι απίστευτα ανασφαλής. Ως αυτοκρατορία, είμαστε νεόπλουτοι. Προσπαθούμε να ξεπεράσουμε την αμηχανία που υποβόσκει σε αυτή την κατάσταση συγκεντρώνοντας πάρα πολλά χρήματα. Το πιο αξιολύπητο πράγμα για την Αμερική, καθώς σιμώνουμε τον φασισμό (ο οποίος εύκολα μπορεί να επακολουθήσει αν βουτήξουμε σε μια μεγάλη οικονομική ύφεση ή αν υποστούμε ένα χτύπημα από «βρώμικες βόμβες»), είναι ότι αναμένουμε την καταστροφή. Εχουμε γίνει ένα ένοχο έθνος. Κάπου στα βάθη της εθνικής συνείδησής μας βρίσκεται η επίγνωση ότι αντιφάσκουμε λίγο αγαπώντας τον Ιησού τις Κυριακές, ενώ ορεγόμαστε τα «πάρα πολλά χρήματα» όλη την υπόλοιπη εβδομάδα. Πώς γίνεται να μην έχουμε την ανάγκη για κάποιον που να μας λέει ότι είμαστε καλοί και αγνοί και ότι θα προσπαθήσει να μας προστατεύσει; Για το Μπους-και-Ροβ η 11η Σεπτεμβρίου ήταν λαχείο.
H προεδρία είναι ένας ρόλος και ο Τζορτζ, αν ήταν αφημένος στη μοίρα του, θα μπορούσε να γίνει ένας επιτυχημένος ηθοποιός. Αυτή τη στιγμή το έργο του Κέρι είναι να μαστιγώσει αλύπητα το αντριλίκι της κακιάς ώρας του Μπους. Πώς όμως; H μόνη αληθινή ευκαιρία για τον Κέρι θα έλθει στον τόπο που είναι η επιτομή των περιορισμών: τα ντιμπέιτ. Ο Κέρι πρέπει να κυριαρχήσει, να μη ρίξει ούτε δεύτερη ματιά στους μαλθακούς συμβούλους του – «Μη φανείς σκληρός, Τζον, αλλιώς θα χάσεις τις γυναίκες!». Αντιθέτως: ο Κέρι πρέπει να κερδίσει τους άνδρες. Πρέπει να κάνει τον Μπους κομματάκια μπροστά στα μάτια του κοινού. Στο τέλος των τηλεοπτικών αναμετρήσεων πρέπει να έχει πετάξει στα σκουπίδια το χαζοχαρούμενο ειρωνικό χαμόγελο του Μπους και να παρουσιάσει τον εαυτό του ως τη μόνη εναλλακτική λύση: έναν ήρωα του οποίου η φήμη αμαυρώθηκε από έναν τεμπέλη. Αυτό δεν θα είναι εύκολο. Ο Μπους είναι καλύτερος ηθοποιός. Εχει υποδυθεί άνδρες πιο αρρενωπούς από τον εαυτό του για πάρα πολλά χρόνια. Ο Κέρι πρέπει να πείσει ένα νέο κομμάτι του κοινού ότι ο αντίπαλός του είναι ένα ανθρωπάκι που χρησιμοποιεί την ακαμψία του για να δείξει στην Αμερική ότι είναι ισχυρός. Ετσι κι αλλιώς, ο Μπους ασκεί τη γοητεία του στους ηλίθιους. Και αυτοί, παρομοίως, είναι άκαμπτοι· και αυτοί γνωρίζουν ότι το να διατηρείς την ηλιθιότητά σου μπορεί να σου δώσει δύναμη, εφόσον δεν αλλάζεις ποτέ τη γνώμη σου.
Ωστόσο υπάρχει κάτι που ο Κέρι μπορεί να χρησιμοποιήσει. Στην τελική ο Μπους δεν έχει συνηθίσει να λειτουργεί μόνος σε ένα εχθρικό περιβάλλον. Είναι παραχαϊδεμένος εδώ και χρόνια. Είναι σκληρό αλλά αληθές, μα έχει την ευπάθεια του πρώην αλκοολικού.
Οι άνθρωποι στους Ανώνυμους Αλκοολικούς αναφέρονται στον εαυτό τους ως «στεγνοί μεθυσμένοι». Οπως το βλέπουν, δεν μπορούν να πιουν ποτέ πια, ωστόσο ποτέ δεν φεύγει από πάνω τους μια αίσθηση ανισορροπίας που έρχεται από την έλλειψη αλκοόλ. H ορμή να πιεις κρύβεται πίσω από την πίστη ότι ο Θεός υποστηρίζει τις προσπάθειες κάποιου να παραμείνει νηφάλιος.
H προσπάθεια του Τζορτζ να κόψει το πιοτό μπορεί να είναι η πιο ηρωική πράξη της ζωής του. H Αμερική όμως μπορεί να πληρώνει τώρα το τίμημα. H θεοσέβεια του Τζορτζ έχει γίνει μια πομάδα που καλύπτει όλη την καταπιεσμένη, στεγνομεθυσμένη τρέλα που ακόμη αναδεύεται μέσα στον κατάχλωμο εσωτερικό του αέρα.
Αυτές οι ζοφερές λέξεις γράφηκαν πριν από την πρώτη τηλεοπτική αναμέτρηση της 30ής Σεπτεμβρίου. Τις ακολούθησε ένα ακόμη πιο ζοφερό, αποτελειωτικό διάνθισμα: «Διά μέσου αυτής της εποχής των ειρωνειών που μας αλέθουν τα σωθικά, η πιο δυσκολοχώνευτη μάλλον είναι ότι πρέπει να παραδώσουμε τις ελπίδες μας σε μια σειρά από τηλεοπτικές αντιπαραθέσεις, των οποίων η ιστορία σπανίως έχει προσφέρει τίποτε περισσότερο από κάποιες ηχηρές δαγκωματιές για τους αντιπάλους και ασφυξία για τους τηλεθεατές. Ο Θεός να ευλογεί την Αμερική! Μπορεί να μην το αξίζουμε, αλλά σίγουρα θα ήταν χρήσιμη η βοήθεια του Κυρίου. Ετσι κι αλλιώς, το πλέον σίγουρο για τον Μπους, εκεί όπου εναποθέτει όλη του την εμπιστοσύνη, είναι ότι ο Διάβολος ποτέ δεν θα τον εγκαταλείψει την ώρα που θα τον χρειαστεί. Το μοναδικό του λάθος είναι ότι νομίζει πως ο Υιός μιλάει μέσα από αυτόν».
Το ντιμπέιτ όμως πρόσφερε αρκετό χώρο για αισιοδοξία. Ο Κέρι ήταν στην καλύτερή του: σαφής, δυναμικός, σχεδόν χαρμόσυνος μέσα στον αέρα δεξιοτεχνίας και ικανότητας που ανέδιδε. Κατάφερε να περάσει το μήνυμά του ακόμη και μέσα από τους προκρούστειους δεσμούς του ντιμπέιτ. Και ο Μπους ήταν στη χειρότερη μέρα του. Φαινόταν κακομαθημένος. Ηταν έξω από τα νερά του. Ηταν κουρασμένος από τις περιοδείες. Υπάρχουν στιγμές που κάποιος είναι τόσο κουρασμένος από τις περιοδείες ώστε νιώθει κενός. Ακόμη και το πρόσωπο του Μπους ήταν βαρύ. Φαινόταν ξεχαρβαλωμένος και ζαρωμένος. Για χρόνια μιλούσε στο κοινό μακριά από τα ντιμπέιτ, έχοντας πάντοτε τη δυνατότητα να εκτοξεύει το οικείο πατριωτικοθρησκευτικό του κήρυγμα χωρίς διακοπές. Τώρα, στα ενενήντα λεπτά του τυποποιημένου μπρος – πίσω, με την κάμερα να πιάνει κάποιες φορές τις αψίθυμες αντιδράσεις του ενώ ο Κέρι μιλούσε, φαινόταν δυστυχισμένος, αρκετά ώστε να χρειάζεται να πιει ένα ποτηράκι.
Είδα το περισσότερο από το ντιμπέιτ σε μια μεγάλη τηλεόραση, τελευταία λέξη της τεχνολογίας, όπου η ετυμηγορία ήταν ξεκάθαρη. Ο Κέρι είχε κερδίσει με μεγάλη διαφορά. Το μόνο επίτευγμα του Μπους ήταν ότι κατάφερε να διανύσει τα ενενήντα λεπτά χωρίς να κάνει κάποιο ανεπανόρθωτο λάθος. Ηταν ξεκάθαρο ότι τα ποσοστά του Κέρι στις δημοσκοπήσεις θα ανέβαιναν.
Εκτός από μια μικρή λεπτομέρεια. Τα πρώτα είκοσι λεπτά του ντιμπέιτ τα παρακολούθησα σε μια κανονική, ταπεινή τηλεορασούλα, του είδους που χρησιμοποιεί σχεδόν όλη η Αμερική. Σε αυτή την τηλεόραση ήταν σαν να παιζόταν ένα διαφορετικό ντιμπέιτ. Ο Καρλ Ροβ είχε σκοράρει ξανά. Με κάποιον τρόπο τα κατάφερε και η τοποθέτηση που είχαν οι κάμερες ευνοούσε τον Μπους. Το κεφάλι του έπιανε περισσότερο χώρο στην τηλεόραση από ό,τι του Κέρι. Στην τηλεόραση αυτό φέρνει τη μισή νίκη. Ο Κέρι φαινόταν ψηλός και λιγνός όταν μιλούσε και οι κάμερες τον έπιαναν από μεσαία απόσταση, ενώ ο Μπους είχε περισσότερα κοντινά πλάνα.
Αυτό το πλεονέκτημα εξαφανιζόταν σε μια πιο μεγάλη τηλεόραση. Εκεί ήταν ξεκάθαρη κάθε έκφραση του κάθε υποψηφίου· τα δυνατά τους σημεία και οι αδυναμίες τους ήταν προφανή. Σε μια πιο μικρή τηλεόραση όμως ένα μεγάλο κομμάτι αυτού του κινηματογραφικού πλεονεκτήματος κάπου χανόταν.
Θα πρέπει να περιμένουμε τις δημοσκοπήσεις. Θα είναι τόσο γυρτές όσο και οι κάμερες του ντιμπέιτ; Σαν να ζούμε αυτές τις ημέρες μέσα σε ένα καλειδοσκόπιο ειρωνειών. Εχουμε δει τα χειρότερα ή όχι ακόμη; Αν οι εκλογές είναι οριακές, οι ηλεκτρονικές εκλογικές μηχανές είναι έτοιμες να επαυξήσουν κάθε άσχημη ανάμνηση που έχουμε από τη Φλόριδα του 2000. Ισως δεν είναι πια ο Ιησούς ή ο Αλλάχ που καθορίζουν τη μοίρα μας, αλλά μάλλον ήλθε η σειρά των ελλήνων θεών, για να αναλάβουν αυτοί το επόμενο επεισόδιο, τον επόμενο γύρο της κούρσας. Αλλωστε, όσον αφορά τη μοίρα, οι Ελληνες ήταν οι πρώτοι που συνέλαβαν πόσο τραγική είναι η ειρωνεία.
O κ. Νόρμαν Μέιλερ είναι αμερικανός συγγραφέας. Στην Ελλάδα έχουν κυκλοφορήσει, μεταξύ άλλων, τα βιβλία του «Οι Γυμνοί και οι Νεκροί» (Καστανιώτης), «Αρχαία Δειλινά» (Λιβάνης) και «Γιατί κάνουμε αυτόν τον πόλεμο;» (Ωκεανίδα).
