H ρουμάνα πολιτικός Ανα Πάουκερ (το γένος Ράμπινσον) γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό της Μολδαβίας από αυστηρά ορθόδοξους Εβραίους γονείς (ο παππούς της ήταν ραβίνος) και μεγάλωσε στο Βουκουρέστι. Από μικρό κορίτσι έδειξε εξαιρετικά πνευματικά χαρίσματα, και το γεγονός αυτό έπεισε τους γονείς της να τη στείλουν σε εβραΪκό θρησκευτικό σχολείο, αν και σε αυτό φοιτούσαν μόνο αγόρια. Επειδή όμως οι γονείς της ήταν πολύ φτωχοί, η Ανα δεν μπόρεσε να σπουδάσει παρά μόνο τέσσερα χρόνια.
Κατόπιν η Ανα έγινε ράφτρα, αλλά ακόμη και τότε δεν έπαψε να μελετάει με σκοπό να τελειώσει κάποτε τη μέση εκπαίδευση για να μπορέσει να πραγματοποιήσει το όνειρό της, που ήταν να σπουδάσει ιατρική. Κατόρθωσε επίσης να προσληφθεί ως διδασκάλισσα σε εβραϊκό σχολείο.
Το 1915 η Ανα εντάχθηκε στο σοσιαλιστικό κίνημα και αργότερα έγινε κομμουνίστρια αποφασισμένη να αφιερώσει τη ζωή της στον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη και ενάντια στην εκμετάλλευση των εργαζομένων. Το 1917 την απέλυσαν από το σχολείο όπου δίδασκε την εβραϊκή γλώσσα, επειδή αρνήθηκε να διδάξει θρησκευτικά.
Μετεκπαίδευση στη Μόσχα
Από εκεί και πέρα η Ανα αφιέρωνε πλέον όλον τον χρόνο της στη διανομή παράνομων επαναστατικών εντύπων και η ανάμειξή της στο κόμμα γινόταν όλο και στενότερη. H κομματική της σταδιοδρομία σημείωσε πρόοδο όταν, το 1921, η Ανα παντρεύτηκε τον Μαρσέλ Πάουκερ, εκδότη του δημοσιογραφικού οργάνου του κομμουνιστικού κόμματος της Ρουμανίας.
Ο Πάουκερ ανήκε σε εύπορη οικογένεια, αλλά αρνιόταν να δεχθεί οικονομική ενίσχυση από τον πατέρα του και έτσι το ζευγάρι ζούσε σε μεγάλη φτώχεια. Την περίοδο εκείνη οι ρουμανικές αρχές συνέλαβαν πολλές φορές την Ανα λόγω της επαναστατικής δράσης της και την υπέβαλαν σε βασανιστήρια.
Οι μελετητές δεν συμφωνούν ως προς τον ρόλο που έπαιξε πιθανώς η Πάουκερ στη θλιβερή μοίρα του συζύγου της, ο οποίος έπεσε θύμα των σταλινικών εκκαθαρίσεων και χάθηκε σε σοβιετικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Γεγονός είναι ότι κατά τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Μάιο του 1941, λίγο πριν από τη γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ενωση, η Πάουκερ έφυγε για τη Μόσχα. Εκεί μετεκπαιδεύτηκε στην κομμουνιστική θεωρία και πρακτική και προετοιμάστηκε για την εφαρμογή των όσων σχεδίαζε ο Στάλιν για τη μεταπολεμική ανατολική Ευρώπη.
H Ρουμανία, σύμμαχος της χιτλερικής Γερμανίας υπό τον δικτάτορα Ιον Αντονέσκου, εισέβαλε και αυτή στη Σοβιετική Ενωση. Τα στρατεύματά της υπέστησαν βαρύτατες απώλειες κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων στο σοβιετικό έδαφος.
Κυρίαρχος του παιχνιδιού
Τον Αύγουστο του 1944, καθώς ο σοβιετικός στρατός πλησίαζε στα ρουμανικά σύνορα, ο νεαρός βασιλιάς Μιχαήλ οργάνωσε παλατιανή συνωμοσία, συνέλαβε τον Αντονέσκου και αλλάζοντας στρατόπεδο κήρυξε τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Τους εννέα τελευταίους μήνες του B’ Παγκοσμίου Πολέμου, μαχόμενη κατά της πρώην συμμάχου της Γερμανίας, η Ρουμανία υπέστη και νέες βαριές απώλειες που έφτασαν τις 150.000 άνδρες.
Οταν ο σοβιετικός στρατός, λίγες ημέρες μετά την ανατροπή του Αντονέσκου από τον Μιχαήλ, απελευθέρωσε τη Ρουμανία, η Πάουκερ επέστρεψε εκεί και με την κομμουνιστικοποίηση της πατρίδας της άρχισε και η δική της ραγδαία άνοδος στην κομματική ιεραρχία. Την προώθησή της στις ανώτερες βαθμίδες του κόμματος και της κυβέρνησης η Πάουκερ την όφειλε στον ίδιο τον Στάλιν, ο οποίος είχε επισημάνει τις οργανωτικές ικανότητές της.
Το 1946 η Πάουκερ εξελέγη μέλος του Κοινοβουλίου, το 1947 έγινε υπουργός των Εξωτερικών, η πρώτη γυναίκα στον κόσμο που αναλάμβανε τέτοιο αξίωμα, και αργότερα γραμματέας του κόμματος, υπεύθυνη για τη γεωργία.
Τα χρόνια που ακολούθησαν η Πάουκερ βρέθηκε στον κολοφώνα της δύναμής της. Οι αναφορές του ονόματός της στον διεθνή Τύπο συνοδεύονταν από χαρακτηρισμούς και σχόλια που ήθελαν να υπογραμμίσουν τη σιδερένια εξουσία που ασκούσε αυτή η τρομερή, όπως τη θεωρούσαν, γυναίκα, για την οποία όλοι πίστευαν ότι, πέρα από τις αρμοδιότητές της στο υπουργείο Εξωτερικών, δικό της ήταν το χέρι που κυβερνούσε με ακλόνητη σταθερότητα τη Ρουμανία. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1948 το αμερικανικό περιοδικό «Time» αφιέρωσε το εξώφυλλό του σε φωτογραφία της και την αποκάλεσε «η ισχυρότερη γυναίκα του κόσμου».
Αλλά η κυριαρχία της Πάουκερ δεν επρόκειτο να διαρκέσει πολύ. Στους κόλπους του ρουμανικού κομμουνιστικού κόμματος δεν άργησε να ξεσπάσει διαμάχη η οποία έφερε αντιμέτωπους τους λεγόμενους «μοσχοβίτες», δηλαδή τους κομμουνιστές που είχαν περάσει τα χρόνια του πολέμου στη Μόσχα, με τους «ντόπιους», αυτούς που την ίδια περίοδο είχαν μείνει στη Ρουμανία. Συγκρούστηκαν, με άλλα λόγια, οι κομμουνιστές του «εξωτερικού» με του «εσωτερικού». Ηγέτες των δύο παρατάξεων ήταν αντίστοιχα η Ανα Πάουκερ και ο γενικός γραμματέας του κομμουνιστικού κόμματος Γκεόργκε Γκεοργκίου-Ντεζ.
H θλιβερή πτώση
Νικητής στην εσωκομματική διαπάλη αναδείχθηκε ο Γκεοργκίου-Ντεζ, ο οποίος είχε περάσει πολλά χρόνια στη φυλακή του Ντεζ, στη βόρεια Τρανσυλβανία (εξ ου και η προσθήκη του τοπωνυμίου στο επώνυμό του), και νέος ευνοούμενος του Στάλιν. H Πάουκερ καθαιρέθηκε, αποπέμφθηκε από το κόμμα και τον Φεβρουάριο του 1953 συνελήφθη για να αποφυλακιστεί λίγο αργότερα και να τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό. Επρόκειτο να δικαστεί με βαριές κατηγορίες, αλλά διασώθηκε χάρη στον θάνατο του Στάλιν στις 5 Μαρτίου του ίδιου χρόνου. Οταν, κατά τη διάρκεια της κράτησής της, έμαθε τον θάνατο του Στάλιν, η Πάουκερ ξέσπασε σε λυγμούς. Ο βασανιστής της της είπε: «Μην κλαις. Αν ζούσε ο Στάλιν, εσύ δεν θα ζούσες». Αργότερα της επιτράπηκε να εργάζεται στον εκδοτικό οίκο του κόμματος ως μεταφράστρια από τα γαλλικά και τα αγγλικά ώσπου αρρώστησε βαριά και πέθανε στις 3 Ιουνίου του 1960. Ο ρουμανικός Τύπος αγνόησε τον θάνατό της.
Λησμονημένη σήμερα αλλά πάντα αινιγματική μορφή του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, η Ανα Πάουκερ, τις σπάνιες φορές όπου μνημονεύεται, περιγράφεται ως πειθήνιο πιόνι του σταλινισμού που εφάρμοζε τυφλά τις σκληρότερες και καταπιεστικότερες μεθόδους αυτού του καθεστώτος. Πρόσφατες έρευνες ωστόσο σε απρόσιτο ως τώρα αρχειακό υλικό, χωρίς να εξωραΐζουν την Πάουκερ ούτε να την απαλλάσσουν από την ευθύνη για τις πράξεις, τις αυταπάτες, τους συμβιβασμούς και τις υπολογιστικές κινήσεις της, έρχονται να μεταβάλουν σε έναν βαθμό αυτή την αντίληψη. H νέα εικόνα που αναδύεται παρουσιάζει την Πάουκερ να κυριαρχείται περισσότερο από τις εσωτερικές συγκρούσεις και αντιφάσεις της παρά από τον δογματισμό.
Φαίνεται ακόμη, ως προς τα αίτια της πτώσης της Πάουκερ, ότι ο κυριότερος παράγοντας υπήρξε η εβραϊκή καταγωγή της. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 η Πάουκερ είχε παίξει δραστήριο ρόλο στη μετανάστευση πολλών Ρουμανοεβραίων στο Ισραήλ (μεταξύ αυτών ήταν και ο πατέρας της). Ακόμη και όταν η πολιτική της ΕΣΣΔ σε αυτό το ζήτημα άλλαξε αργότερα και η μετανάστευση έγινε δύσκολη αν όχι ανέφικτη, η Πάουκερ συνέχισε τις σχετικές προσπάθειές της έχοντας διατηρήσει τις σχέσεις της με σιωνιστικούς κύκλους. Οταν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 στη Σοβιετική Ενωση και στα κράτη-δορυφόρους της εξαπολύθηκε βίαιη αντισημιτική εκστρατεία, η Πάουκερ έγινε εύκολος στόχος για τους εσωκομματικούς αντιπάλους της.
KEIMENA: ΙΩΑΝΝΑ ΖΟΥΛΑ
