Σαρανταπεντάρι, το: Τύπος πιστολιού, διαμετρήματος 0,45». Το χρησιμοποιούσε και η 17N στις εκτελέσεις της εν είδει ταυτότητας. Στη διαδρομή της οργάνωσης χρησιμοποιήθηκαν δύο τέτοια πιστόλια, από τα οποία μόνο το ένα βρέθηκε στη γιάφκα. Κατά τον Γιώργο Μαύρο, συνήγορο πολιτικής αγωγής του Γ. Παλαιοκρασσά, πρόκειται για το «φετίχ της οργάνωσης», το σήμα κατατεθέν της. Κατά τον Πάτροκλο Τσελέντη «δεν ήταν φετίχ, ένα μέσο ήταν. Απλώς αυτό δεν το χρησιμοποιούσαμε πάρα πολλές φορές και γνωρίζω ότι δεν το φυλάγανε σε κρησφύγετο, αλλά το έθαβαν σε κάποιο βουνό» (5/8). Στην απολογία του ο Τσελέντης υποστήριξε: «το 45άρι είναι αποτελεσματικότερο από ένα 38άρι»· και αποκάλυψε ότι το ιστορικό ~ «μάλλον είχε κλαπεί πριν από το 1974 από στρατόπεδο της Καβάλας, όχι κατ’ ανάγκη από μέλος της οργάνωσης» (7/8). Κατά τον μάρτυρα πολιτικής αγωγής Κώστα Μπακογιάννη, γιο του δολοφονηθέντος από τη 17N Παύλου Μπακογιάννη, ο Δημήτρης Κουφοντίνας νιώθει άβολα χωρίς το ~ στα χέρια του (1/4). Κατά τον Μιχάλη Μαργαρίτη, απαντώντας σε λεκτική επίθεση του Σάββα Ξηρού: «Το δικαστήριο δεν είναι η οργάνωση η οποία καθάριζε με το 45άρι» (3/6). Ο συνήγορος πολιτικής αγωγής Μιχάλης Δημητρακόπουλος έκανε έκκληση προς τους κατηγορουμένους «να μη χρησιμοποιηθεί ξανά το 45άρι. Αφήστε το να σκουριάσει κάτω από το χώμα, εκεί που το έχετε θάψει. Μην το δώσετε σε άλλα χέρια» (26/9). Οταν ο Φρ. Ραγκούσης, συνήγορος υπεράσπισης, σε σχήμα λόγου ζήτησε από τον Κουφοντίνα να του παραδώσει το λάβαρο της οργάνωσης και το ~, ο Χρήστος Λάμπρου είπε «αυτό είναι και δικό μου αίτημα» για να προσθέσει ο πρόεδρος «το θέλει και ο εισαγγελέας το 45άρι». Και να απαντήσει ο Κουφοντίνας με έναν στίχο σε κλέφτικο ρυθμό: «Του Ραμαντάνη τ’ άρματα δεν πρέπει να πουλιούνται, μόνο στα δικαστήρια θα πρέπει να κρεμιούνται, να τα κοιτάνε οι δικαστές να βγάζουν αποφάσεις» (20/10).
Σιωπή, η: H κατάσταση εκείνου που δεν μιλά. Από τα βασικότερα δικαιώματα των κατηγορουμένων. Απασχόλησε τη δίκη από τις πρώτες ημέρες της διαδικασίας, όταν ο πρόεδρος ανέγνωσε τα ονόματά τους. «Το δικαίωμα σιωπής θα το σεβαστούμε απόλυτα. Δεν θέλετε να απαντάτε, δεν θα απαντάτε» είπε ο Μιχάλης Μαργαρίτης (4/3). Περιγράφοντάς το, ειδικά ως προς την περίπτωση του Σάββα Ξηρού, ο πρόεδρος είπε αργότερα ότι είναι απόλυτο: «Ο κατηγορούμενος δικαιούται να σιωπά σε οποιοδήποτε στάδιο της προδικασίας ή της κύριας διαδικασίας. Από την ύστερη συμπεριφορά του όμως δεν ακυρώνονται ούτε αναιρούνται τα αποτελέσματα της προηγούμενης τυχόν θετικής του στάσης έναντι της κατηγορίας» (29/7).
Σκευωρία, η: H δολοπλοκία, η μηχανορραφία, η πλεκτάνη. Αποτελεί τον βασικό υπερασπιστικό ισχυρισμό του Αλέξανδρου Γιωτόπουλου, ο οποίος αρνείται τη συμμετοχή του και τον ρόλο του αρχηγού που του αποδίδει η κατηγορία. Ισχυρίζεται ότι οι ξένες υπηρεσίες δημιούργησαν το προφίλ του υποτιθέμενου αρχηγού και τον ενέπλεξαν – κατασκευάζοντας χειρόγραφα και μεταφέροντας αποτυπώματα – λόγω του ότι ταιριάζει με το προφίλ που είχαν δημιουργήσει για τον αρχηγό της οργάνωσης. Θεωρεί ότι πρόκειται για την εκδίκηση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, οι οποίες δεν του συγχώρεσαν ποτέ το ότι ως μέλος της ΛΕΑ τοποθέτησε – όπως ο ίδιος ισχυρίζεται – βόμβα στην αμερικανική πρεσβεία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Μάλιστα ο συνήγορός του Γιάννης Ραχιώτης, αναφερόμενος στους δικαστές για τον τρόπο με τον οποίο ταυτοποιήθηκαν πέντε δακτυλικά αποτυπώματα του Γιωτόπουλου με έγγραφα της οδού Πάτμου, σχολίασε: «Τι άλλο να σας πούμε, εμείς από την αρχή μιλάγαμε για σκευωρία και νομίζω ότι είναι σαφές πλέον…» (6/6). Ο συνήγορος πολιτικής αγωγής των Αμερικανών Ηλίας Αναγνωστόπουλος απάντησε: «Υποστηρίζει ο κ. Γιωτόπουλος ότι η επιλογή του ως αρχηγού της 17N είχε γίνει πριν από την έκρηξη στον Πειραιά. Απ’ την άλλη επεσήμανε αντιφάσεις και παράδοξα και μίλησε για σκευωρία. Αν αλήθευε η εκδοχή του, αυτοί οι σκευωροί δεν ήταν σε θέση να στήσουν μια σκευωρία με πλήρη στοιχεία; Είναι επαγγελματίες τελικά ή ερασιτέχνες;» (5/9). Μεθοδεύσεις και όψιμες εισροές στοιχείων στη δικογραφία κατήγγειλε και ο Βασίλης Τζωρτζάτος: «Μέσα στη βιασύνη τους, στην παγκόσμια πρωτοτυπία να παρουσιάζουν αποδεικτικά στοιχεία λίγο προτού τελειώσει μια δίκη, δεν φρόντισαν ούτε μια σκευωρία να στήσουν σωστά. Οχι μόνο δολοπλόκοι, αλλά και ανίκανοι» (27/5). Ανάλογα υποστήριξε και ο Παύλος Σερίφης, παρεμβαίνοντας στον διάλογο που έχει ο εισαγγελέας με τον Θ. Ψαραδέλλη για τη δολοφονία του Ρίτσαρντ Γουέλς, τη στιγμή που ο εισαγγελέας είπε ότι κατά την κατάθεση του Παύλου Σερίφη σκοτώθηκε (σ.σ.: ο Γουέλς) από το χέρι τού Γιωτόπουλου: «Αυτά τα έχουν γράψει, δεν τα έχουμε πει εμείς. H μεγαλύτερη σκευωρία των τελευταίων 40 ετών. Εγώ τότε ήμουν στη Γερμανία» (20/8). Ο πρόεδρος, αμφισβητώντας την πιθανότητα ~ς, ρώτησε τον Νίκο Μανιό, γιατρό του ΕΣΥ, οφθαλμίατρο, μάρτυρα υπεράσπισης του Γ. Σερίφη: «Σε εποχή δημοκρατίας μπορεί να γίνει ποτέ σκευωρία;» (30/5). Και ο Γιώργος Ρούσσης, καθηγητής του Παντείου, υποστήριξε στο δικαστήριο: «Αν αθωώσετε τον Γιάννη Σερίφη, πρέπει να βρείτε τους τρομοκράτες που έστησαν τη σκευωρία».
Σοσιαλισμός, ο: Κοινωνικοοικονομική θεωρία που αποβλέπει στην κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και στην κατάργηση της εκμετάλλευσης του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Ο Κουφοντίνας στην απολογία του τον περιγράφει ως όραμά του: «Πιστεύουμε ότι ο αυτοδιαχειριζόμενος σοσιαλισμός και η αταξική κοινωνία είναι το μέλλον της ανθρωπότητας, γι’ αυτό πολεμάμε» (24/7). Ο Βασίλης Τζωρτζάτος στη δική του απολογία εξηγεί το δικό του ανάλογο όραμα: «Αυτοδιαχειριζόμενος κοινωνικά, αντιγραφειοκρατικός σοσιαλισμός με άμεση δημοκρατία» (31/7).
Στυλό, το: Οργανο γραφής με μελάνι. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «περίστροφο» (Βασίλης Ξηρός, 23.7.2002, και Διονύσης Γεωργιάδης, 23.7.2002).
Συγγνώμη, η: Εκφραση μεταμελείας, δήλωση μετανοίας. Ο Μιχάλης Μαργαρίτης ρώτησε τον Δημήτρη Κουφοντίνα: «Συγγνώμη (σ.σ.: λέτε) μόνο για εκείνους που «δεν θέλαμε», όπως λέτε, «να σκοτώσουμε και σκοτώθηκαν», ή τους άφησε η Αστυνομία, όπως λέτε, να πεθάνουν (…) ή γενικά και για εκείνους που ήταν μέσα στο αυτοκίνητο και «δεν τους είδαμε στο κάτω κάτω ή και τον ίδιο τον κ. Παλαιοκρασσά που τον είδαμε»; Ποια φύση έχει αυτή η συγγνώμη, ποια έκταση; Περιορίζεται μόνο στη μάνα του Αξαρλιάν;». Και αυτός απάντησε: «Εκφράσαμε από την αρχή βαθιά λύπη. Είπα κι εγώ συγγνώμη στη μάνα, γιατί τι μπορείς να πεις σε μια μάνα που έχασε τον γιο της; Ακούστηκαν αρκετά για την έννοια της συγγνώμης. Σε αυτή την αίθουσα ίσως έπρεπε να ζητηθεί συγγνώμη και από πολλές μεριές, ακόμη και από έξω βέβαια. Πολύ περισσότερο έξω δεν έχουμε ακούσει πολλές φορές αυτή τη λέξη για τεράστια εγκλήματα που έχουν γίνει» (15/4).
Συνταγματικό (δικαστήριο), το: Ανώτατο δικαστήριο που υπάρχει σε άλλες χώρες, όπως η Γερμανία, με αρμοδιότητα τον έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων. «Δεν είμαστε συνταγματικό δικαστήριο εδώ. Τον νόμο εφαρμόζουμε και επειδή ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων είναι διάχυτος στο ελληνικό δίκαιο, θα εξετάσουμε και αυτό το θέμα (σ.σ.: παρουσία της τηλεόρασης μέσα στη δικαστική αίθουσα)» σχολίασε ο πρόεδρος του δικαστηρίου (4/3).
Σφαίρες, οι: Βλήματα φορητού πυροβόλου όπλου με κάννη μικρού διαμετρήματος. Χρησιμοποιούνται για να πλήξουν στόχους. Ο Διονύσης Γεωργιάδης, αποδοκιμάζοντας τη δράση της 17N, κάνει το ρητορικό ερώτημα: «Ποια επιδοκιμασία στη 17N; Να επιδοκιμάσω σφαίρες στο κεφάλι ανθρώπου;» (9/8). Ο Δημήτρης Κουφοντίνας είπε στην απολογία του: «Ας πέσουν οι μάσκες. Τα κρατικά όργανα, που εξοστρακίζουν τις σφαίρες τους σε μετανάστες, μικροκλεφτρόνια, διαδηλωτές, αθωώνονται ή καταδικάζονται σε συμβολικές ποινές» (24/7).
Σωλήνα, η: Κυλινδρικός και επιμήκης αγωγός. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «ρουκέτα» (B. Ξηρός, 23.7.2002). T
Ταμείο (της οργάνωσης), το: Βιβλίο εσόδων – εξόδων της 17N, τετράδια στα οποία εγγράφονταν οι «μισθοί και οι δαπάνες της οργάνωσης διά χειρός Κουφοντίνα» (κατά τις αρχές). Τα τρία από αυτά που δημοσιοποιήθηκαν καλύπτουν το διάστημα από το 1990 ως το 1997 και σε αυτά έχουν καταχωρισθεί έξοδα περίπου 240 εκατομμυρίων δραχμών. Από αυτά τα 150 εκατ. συνοδεύονται από κώδικες ονομασίας προσώπων, ενώ τα υπόλοιπα 90 εκατ. αφορούν «λειτουργικά έξοδα» της οργάνωσης. Το ~ επικαλέστηκαν πολλές φορές το δικαστήριο και η πολιτική αγωγή. Ο νομικός παραστάτης των Αμερικανών Ηλ. Αναγνωστόπουλος, θέλοντας να αμφισβητήσει ότι ο Γιωτόπουλος ζούσε μόνο με τα έξοδα από τη μεταφραστική εργασία του, υπολόγισε ότι θα πρέπει τα 30 αυτά χρόνια να έχει μεταφράσει 40.000 σελίδες. «Και που είναι το κολοσσιαίο αυτό μεταφραστικό έργο;» αναρωτήθηκε και πρόσθεσε: «Αυτός θα είναι ο θησαυρός που θα πρέπει να αναζητηθεί». Ο συνήγορος υπεράσπισης Παναγιώτης Ρουμελιώτης, διαβάζοντας αυτά τα τετράδια που δημοσίευσε «Το Βήμα» της 28ης Σεπτεμβρίου και προσπαθώντας να ερμηνεύσει τα αρχικά των ονομάτων, σχολίασε τη φράση του αναπληρωτή εισαγγελέα B. Μαρκή ότι με τα λεφτά των ληστειών (βλ. ληστείες) πληρώνεται η πολυπληθής και πολυτελής υπεράσπιση: «Εχει δίκιο ο εισαγγελέας. Να, εδώ το λέει ΣΤΑΜ, δηλαδή Σταμούλης, ΡΟΥΜ, δηλαδή Ρουμελιώτης, MAP, δηλαδή Μαρίνα» (31/10).
Ταυτότητα, η: Επίσημο δελτίο με φωτογραφία και με τα ατομικά στοιχεία του κατόχου του. Πλαστή αποδείχτηκε αυτή του κατηγορουμένου Αλέξανδρου Γιωτόπουλου ως Μιχάλη Οικονόμου (το νούμερό της αντιστοιχούσε σε γυναίκα). Ο Γιωτόπουλος είπε: «Αφού πέρασε ο κίνδυνος, πού να έτρεχα μετά να αλλάξω ταυτότητα;». Τη «χρονοβόρα αυτή διαδικασία» για την έκδοση νέου δελτίου επικαλέστηκε και ο μάρτυράς του Δημήτρης Σκαρπαλέζος (βλ. και ψευδώνυμο).
Τεκμήριο αθωότητας, το: Από τα βασικότερα ανθρώπινα δικαιώματα: ως την οριστική δικαστική καταδίκη του κάθε κατηγορούμενος θεωρείται αθώος, ακόμη και αν έχει ομολογήσει ή συλληφθεί επ’ αυτοφώρω. Καθιερώνεται με το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ και συνέπειά του είναι ότι το αντικείμενο απόδειξης στην ποινική δίκη δεν είναι η αθωότητα του κατηγορουμένου, αλλά η ενοχή του («Ο κατηγορούμενος δεν οφείλει να αποδείξει την αθωότητά του, γιατί αυτή τεκμαίρεται» καθηγητής N. Ανδρουλάκης, «Θεμελιώδεις έννοιες ποινικής δίκης», 1994, σελ. 191). «Για μας οι κατηγορούμενοι έχουν το τεκμήριο αθωότητας. Οπτικώς δεν γνωρίζω κανέναν» ξεκαθάρισε ο πρόεδρος του δικαστηρίου την πρώτη ημέρα της δίκης. Τις ίδιες θέσεις επανέλαβε και αργότερα, υπερασπιζόμενος τον σεβασμό του δικαιώματος αυτού σε αντίθεση με την αντίστοιχη πρακτική στο εξωτερικό: «Δεν λέω οι άνθρωποι ότι έκαναν τίποτε, δεν ξέρω, έχουν το τεκμήριο αθωότητας για μένα ως το τέλος όλοι. Πώς έγιναν οι άλλες δίκες υπό συνθήκες αγριότητας σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και πώς γίνεται εδώ; Ποιος είναι ο νομικός πολιτισμός εδώ της Ελλάδας και ποιος είναι των άλλων, των κυρίων αυτών έξω;» (12/5). H συνήγορος υπεράσπισης Ιωάννα Κούρτοβικ έσπευσε από τις πρώτες μέρες να διευκρινίσει: «Να ξεκαθαρίσουμε εδώ μέσα ότι υπάρχει και ένα τεκμήριο αθωότητας και πρέπει να είμαστε και ευπρεπείς και να έχουμε σεβασμό στους κατηγορουμένους. Δικάζουμε εγκλήματα. Δεν δικάζουμε δολοφόνους, δεν δικάζουμε ληστές» (14/3).
Τρομοκρατία, η: H χρησιμοποίηση βίας ή και απειλών βίας, ιδιαίτερα για πολιτικούς σκοπούς. H 17N ουδέποτε απεδέχθη αυτόν τον ορισμό για τη δράση της. Τόσο σε κάποιες από τις προκηρύξεις της όσο και διά στόματος Κουφοντίνα στο δικαστήριο τον απέρριψε κατηγορηματικά. Ισχυρίστηκε ότι ποτέ ο λαός δεν αισθάνθηκε τρομοκρατημένος από τη δράση της 17N, με εξαίρεση κάποιους από τους εκπροσώπους της ΛΜΑΤ (σ.σ.: Λούμπεν Μεγαλοαστική Τάξη) και του κράτους. Στην απολογία του ανέφερε: «…H αμερικανική πρεσβεία στη μικρή μας χώρα ήταν η πρώτη σε ύψος δαπανών, για λόγους ασφαλείας σε ολόκληρο τον κόσμο! Οι μυστικές υπηρεσίες όλων των μεγάλων δυτικών χωρών έστελναν τους καλύτερους σπεσιαλίστες τους, ξόδευαν αμύθητα ποσά για έρευνες και πληροφορίες. Οι μεγαλοβιομήχανοι και εφοπλιστές ύψωναν φρούρια, δημιουργούσαν στρατιές σωματοφυλάκων, ξόδευαν τεράστια ποσά για παράλληλες έρευνες για να βρουν τη 17N, για να θωρακίσουν τα αυτοκίνητά τους, να τα εξοπλίσουν με ηλεκτρονικά αντίμετρα. Ολοι αυτοί – και μιλάμε για λίγες χιλιάδες άτομα – ναι, πράγματι τους τρομοκρατούσε η 17N και είναι περήφανη γι’ αυτό! Το σύνολο όμως του ελληνικού λαού δεν ξυπνούσε ούτε κοιμόταν με τον φόβο της 17N. Σε μια δημοσκόπηση λίγο πριν από την έκρηξη του Πειραιά, μόνο το 2% του δείγματος θεωρούσε τη λεγόμενη τρομοκρατία πρόβλημα, τοποθετώντας το τελευταίο στη σχετική λίστα (…). Ο όρος «τρομοκρατία» χρησιμοποιείται από το καθεστώς για να συγκαλύψει την πραγματικότητα της δικής του βίας ή της απειλής βίας και τιμωρίας που τρομοκρατεί τον λαό και για να συκοφαντήσει τη λαϊκή αντιβία με μια λέξη που απευθύνεται στο συναίσθημα και προκαλεί αποστροφή» (24/7).
Τροτσκισμός, ο: Το σύνολο των πολιτικών θεωριών του Τρότσκι. Ο Αλκης Ρήγος, μάρτυρας υπεράσπισης του Γ. Σερίφη, απαντώντας σε ερώτηση του προέδρου M. Μαργαρίτη «τι εκφράζει ο τροτσκισμός;», σχολίασε: «Δεν αφορά τον Γιάννη Σερίφη ο τροτσκισμός. Είναι σε άλλο ιδεολογικό ρεύμα. Ο τροτσκισμός είναι άλλο ρεύμα της Αριστεράς που δεν δέχεται την ατομική βία» (29/5).
Τυχερός, ο: Αυτός που έχει καλή τύχη. Κατά τον εισαγγελέα Λάμπρου: «Ο Σάββας Ξηρός είναι πολύ τυχερός, διότι εις την εγκληματική του δραστηριότητα βρέθηκε στα χέρια της ελληνικής δημοκρατίας, η οποία τον περιέθαλψε με περισσή στοργή» (17/3). «Εγώ στάθηκα άτυχος που δεν τους βρήκα και εκείνοι τυχεροί που δεν τους βρήκα» είπε στο δικαστήριο ο μάρτυρας κατηγορίας, επιχειρηματίας Βαρδής Βαρδινογιάννης (2/4). Y
Υποπτος, ο: Αυτός που γεννά υποψίες ότι έχει διαπράξει κάποιο αδίκημα. Με τον όρο «συνήθεις ύποπτοι» χαρακτηρίζονταν οι προσαγόμενοι στις αστυνομικές αρχές ως ~οι ύστερα από επεισόδια σε πορείες ή ύστερα από τρομοκρατικές ενέργειες. Αρκετοί από αυτούς κατηγορήθηκαν και κάποιοι έφθασαν και κατηγορούμενοι ενώπιον της Δικαιοσύνης, όμως απαλλάχθηκαν λόγω έλλειψης στοιχείων (χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις αυτές των Γ. Σερίφη και Επ. Σκυφτούλη). Ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών Αλκης Ρήγος, μάρτυρας υπεράσπισης, αποκάλεσε και στο δικαστήριο τον Γιάννη Σερίφη συνήθη ~: «Θαυμάζω τον Γ. Σερίφη που κρατά τη λογική του ακόμη. Διότι σκεφθείτε έναν άνθρωπο που επί 26 χρόνια είναι στο στόχαστρο, συνήθης ύποπτος, ανά πενταετία-επταετία να παρακολουθείται το σπίτι του ή η ιδιωτική του ζωή. Πάλι καλά που κρατήθηκε. Είναι 65 χρόνων (…)» (29/5).
