Τα μέσα Απριλίου και, κατά πάσα πιθανότητα, η Κυριακή 16 Απριλίου αναφέρονται ως η πιθανότερη ημερομηνία για τη διενέργεια των πρόωρων εκλογών. Το ενδεχόμενο αυτό προκύπτει από τις πολιτικές προτεραιότητες που θέτει η κυβέρνηση προκειμένου να πάει σε εκλογές αλλά και από τη διάθεση που διαφαίνεται να μην μπει η χώρα σε παρατεταμένη εκλογική περίοδο. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός κ. Κ. Σημίτης ακούει απόψεις και εισηγήσεις, γνώμες και αντιρρήσεις, αλλά αρνείται προς το παρόν να ανοίξει τα χαρτιά του για το θέμα των εκλογών.
Ο κ. Σημίτης αναχώρησε χθες για το εξοχικό του στους Αγίους Θεοδώρους όπου θα περάσει οικογενειακά τα Χριστούγεννα. Εκεί, κατά δήλωση του ιδίου σε συνεργάτες του, θα έχει τη δυνατότητα να ξανασκεφθεί τη στρατηγική του στη βάση των νέων δεδομένων που προέκυψαν από την αλλαγή στάσης της ΝΔ στο θέμα της προεδρικής εκλογής και των προτεραιοτήτων που ο ίδιος θέτει. Ο Πρωθυπουργός γνωρίζει πολύ καλά ότι, ούτως ή άλλως, ορισμένοι κυβερνητικοί σχεδιασμοί που είχαν γίνει με ορίζοντα τις 26 Μαρτίου θα πρέπει τώρα να αναθεωρηθούν.
Προτεραιότητα πρώτη. «Να κλειδωθεί», κατά την έκφραση του ιδίου του Πρωθυπουργού, η υπόθεση της ΟΝΕ. Στο ζήτημα αυτό ο κ. Σημίτης αποδίδει τη μέγιστη σημασία, επειδή οι ισορροπίες είναι λεπτές και οι επιδόσεις οριακές: ένα οιοδήποτε απρόβλεπτο γεγονός, πολιτικό ή οικονομικό, στο επόμενο δίμηνο μπορεί να ανατρέψει πλήρως την προδιαγεγραμμένη πορεία.
Αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που ο Πρωθυπουργός δεν σήκωσε το γάντι των εκλογών που πέταξε μέσα στη Βουλή, την Τρίτη το βράδυ, ο κ. Κ. Καραμανλής. «Δεν έχω δικαίωμα να διακινδυνεύσω ούτε κατ’ ελάχιστο μια τετραετή προσπάθεια της κυβέρνησης και κυρίως του ελληνικού λαού. Εγώ είμαι υποχρεωμένος στις πολιτικές επιλογές μου να λαμβάνω υπ’ όψιν το γενικό συμφέρον του τόπου» έλεγε αργότερα ο κ. Σημίτης.
Η ΟΝΕ και το «κλείδωμα»
Ενα πρόσθετο ενδεχόμενο πάντως ανελύθη από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό σε συνομιλητές του. Σύμφωνα με τον κ. Σημίτη, «το κλείδωμα της ΟΝΕ» δεν αναφέρεται μόνο στην κατάθεση της αίτησης αλλά και στις πρώτες γνωμοδοτήσεις των κοινοτικών οργάνων, κυρίως της Νομισματικής Επιτροπής.
Αν κάτι τέτοιο ληφθεί υπόψη, τότε είναι προφανές ότι η κυβέρνηση δεν θα έχει σαφή εικόνα για την υποψηφιότητα της Ελλάδας πριν από τα τέλη Απριλίου και ως εκ τούτου οι εκλογές θα μετατεθούν για τον Μάιο. Το ενδεχόμενο αυτό όμως ενεργοποιείται μόνο στην περίπτωση των ακραίων οριακών οικονομικών επιδόσεων και της ανάγκης ουσιαστικής πολιτικής διαπραγμάτευσης για την εισδοχή στην ΟΝΕ, κάτι το οποίο ουδείς μπορεί να προεξοφλήσει σήμερα.
Προτεραιότητα δεύτερη. Να ολοκληρωθεί η προεδρική εκλογή με την επανεκλογή του κ. Κ. Στεφανόπουλου στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Μετά την απόφαση της ΝΔ, η εκλογική διαδικασία έχει πλέον μάλλον τυπική αξία. Προς το παρόν δεν έχει γίνει γνωστό αν η κυβέρνηση προτίθεται να επισπεύσει την εκλογή και να την κάνει νωρίτερα από τις 7 Φεβρουαρίου που είναι το ακραίο συνταγματικό όριο. Ακόμη όμως και αν επισπευσθεί, αυτό θα γίνει για μερικά εικοσιτετράωρα ώστε να κλείσει το ταχύτερο δυνατόν αυτή η εκκρεμότητα.
Πολιτικά πάντως ο Πρωθυπουργός και το ΠαΣοΚ φέρονται αποφασισμένοι να εκμεταλλευθούν πλήρως την αλλαγή στάσης του κ. Καραμανλή και να αναδείξουν «τις παλινωδίες, την αναξιοπιστία και την ηττοπάθεια» του προέδρου της ΝΔ σε μείζον πολιτικό θέμα μόλις η πολιτική επανέλθει στο προσκήνιο. Ο κ. Σημίτης αναμένεται να δώσει το εναρκτήριο λάκτισμα στην πρώτη επίσημη συνεδρίαση της Κεντρικής Εκλογικής Επιτροπής του ΠαΣοΚ, η οποία θα πραγματοποιηθεί αμέσως μετά την Πρωτοχρονιά. «Ο Καραμανλής θα πληρώσει τον λογαριασμό Στεφανόπουλου μέχρι δεκάρας και κάτι παραπάνω» έλεγε υπουργός, ο οποίος συναντήθηκε με τον κ. Σημίτη μετά τη συζήτηση στη Βουλή.
Η «ρελάνς» για τις εκλογές
Αυτός είναι ο δεύτερος λόγος που ο Πρωθυπουργός δεν έκανε άμεση «ρελάνς» στο θέμα των εκλογών. «Χρειάζεται κάποιος χρόνος για να αναδείξουμε πλήρως την αναξιοπιστία του Καραμανλή που άλλα έλεγε κι άλλα έκανε» υποστηρίζουν στενοί συνεργάτες του Πρωθυπουργού, οι οποίοι συμπληρώνουν «αν πηγαίναμε αμέσως σε εκλογές, οι εκλογές θα σκέπαζαν όλα όσα συνέβησαν ως την προκήρυξή τους». «Ο Καραμανλής» λένε «ηττήθηκε στην προεδρική εκλογή και αυτό θα το καταστήσουμε σαφέστατο στον ελληνικό λαό».
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ίδιος ο κ. Σημίτης διατύπωσε σε συνομιλητές του την εκτίμηση ότι «η ΝΔ είχε τη δυνατότητα και την ευκαιρία να προκαλέσει εκλογές. Και κατάφερε με τη στάση της να απεμπολήσει την ευκαιρία και να μετατρέψει τη δυνατότητα σε πολιτικό αίτημα».
Ο τρίτος λόγος είναι πιο πολιτικός. Ο κ. Σημίτης θέλει να καταστήσει σαφές προς όλες τις κατευθύνσεις ότι αυτός πλέον είναι ο απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού και ότι θα κάνει εκλογές όποτε ο ίδιος το κρίνει σκόπιμο. Ούτε επειδή του το ζητούν ούτε επειδή δεν του το ζητούν… Αυτό άλλωστε ήταν και το νόημα της δήλωσής του ότι «εκλογές θα γίνουν από τώρα ως τον Οκτώβριο 2000». «Το βασικό ζητούμενο τώρα είναι να έχουμε τα χέρια μας λυμένα για όλα τα σενάρια και όλα τα ενδεχόμενα, ώστε να επιλέξουμε το καλύτερο όταν το κρίνουμε σκόπιμο» έλεγε την ίδια ημέρα ο κ. Κ. Λαλιώτης.
Το πιθανότερο λοιπόν είναι ότι το επόμενο δίμηνο η κυβερνητική παράταξη θα υιοθετήσει απέναντι στη ΝΔ μια στρατηγική τύπου «η γάτα με το ποντίκι»: δεν θα αποκαλύψει τα σχέδιά του παρά την τελευταία στιγμή, όταν το κρίνει σκόπιμο και όταν έχει συνεκτιμήσει όλους τους παράγοντες…
Πότε θα συμβούν όλα αυτά; Οι προτεραιότητες που θέτει ο Πρωθυπουργός προσδιορίζουν ως ένα σημείο και το χρονοδιάγραμμα. Η προεδρική εκλογή θα έχει σίγουρα ολοκληρωθεί ως τις 7 Φεβρουαρίου. Το «κλείδωμα» της ΟΝΕ θα συντελεσθεί (εκτός απροόπτου…) στις 9 Μαρτίου, με την επίσημη κατάθεση της αίτησης εισδοχής της Ελλάδας. Πρακτικά λοιπόν η προαναφερθείσα φράση του Πρωθυπουργού επαναπροσδιορίζεται ως ακολούθως: εκλογές θα γίνουν από τις 9 Μαρτίου ως τον Οκτώβριο 2000.
Η πορεία της Σοφοκλέους
Την ίδια στιγμή τόσο ο Πρωθυπουργός όσο και τα κορυφαία πολιτικά στελέχη της παρατάξεως συνομολογούν ότι η χώρα δεν έχει τα περιθώρια μιας «παρατεταμένης προεκλογικής περιόδου». Αυτό που επίσης πιστεύουν (αν και δεν το ομολογούν…) είναι ότι η πολιτική συγκυρία είναι εξαιρετικά ευνοϊκή για το ΠαΣοΚ και γι’ αυτό άλλωστε ο κ. Καραμανλής προσπάθησε να αποφύγει τις εκλογές του Μαρτίου.
Ως εκ τούτου θεωρούν ότι η κυβερνητική παράταξη δεν έχει λόγο να μην εκμεταλλευθεί αυτή την ευνοϊκή συγκυρία. Σε αυτό βεβαίως θα συνεκτιμηθούν και άλλοι παράγοντες (με πρώτον την πορεία του Χρηματιστηρίου), οι οποίοι ενδέχεται να επιβαρύνουν το πολιτικό κλίμα, προτού ληφθούν οι οριστικές αποφάσεις.
Δεν είναι καθόλου συμπτωματικό πάντως ότι μετά τη συζήτηση στη Βουλή ο κ. Σημίτης επικοινώνησε προσωπικά με κορυφαίους υπουργούς του, όπως η κυρία Βάσω Παπανδρέου και ο κ. Ευ. Βενιζέλος, και ζήτησε να αποφευχθεί κάθε «εκλογική συζήτηση». Ο Πρωθυπουργός θέλει να αποφύγει τη δημιουργία εκλογικού κλίματος, το οποίο θα του αμφισβητούσε τον πλήρη έλεγχο των εξελίξεων. Γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε απέφυγε να συγκαλέσει έκτακτες κομματικές ή κυβερνητικές συσκέψεις στο διάστημα μεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς: για να μη δημιουργηθεί η εντύπωση ότι εκπονεί εκλογικά σενάρια.
Συνεκτιμώντας όλα τα ανωτέρω, το πιθανότερο σενάριο (σύμφωνα με τα σημερινά στοιχεία…) είναι να ζητήσει ο κ. Σημίτης τη διενέργεια πρόωρων εκλογών μέσα στον απόηχο των πανηγυρισμών για την αίτηση εισδοχής στην ΟΝΕ. Κάτι τέτοιο προσδιορίζει τις εκλογές για την Κυριακή 16 Απριλίου (με λιγότερες πιθανότητες για την Κυριακή 9 ή την Κυριακή 23 Απριλίου). Το βέβαιο είναι ότι ως τότε η κυβέρνηση και ο Πρωθυπουργός «θα κρατήσουν λυμένα τα χέρια τους» και θα αποφύγουν να δώσουν την παραμικρή ένδειξη των προθέσεών τους.
