Παρατηρώ πώς παρουσιάζονται οι σύγχρονες Ελληνίδες μέσα από τα σίριαλ, κυρίως τις σαπουνόπερες. Θα χρησιμοποιήσω ως παράδειγμα το «Μπρούσκο»: Η (πρωταγωνίστρια) Μελίνα, ζει για να παντρευτεί και να κάνει παιδί. Δεν εργάζεται. Μόνο πίνει καφέδες ή ταξιδεύει, διακοσμητικό είδος δίπλα στον άνδρα της, που της συμπεριφέρεται λες και είναι φτιαγμένη από εύθραυστη πορσελάνη: «Δεν θέλω να κάνεις απολύτως τίποτα, μόνο να είσαι ήρεμη». Η έγκυος γυναίκα ως αμοιβάδα! Η άλλη, η Βασιλική, θέλει να παντρευτεί, αλλά δεν θέλει να κάνει παιδί, αν και τελικά μπορεί και να θέλει παιδί. Ή μήπως δεν θέλει; Το σίγουρο είναι πως όποτε θέλει παρατά τη δουλειά της (βιοπορίζεται ως ραδιοφωνική παραγωγός) και ταξιδεύει –οικονομική κρίση δεν γνωρίζει το επάγγελμά της; Oταν δεν ταξιδεύει, για να περνά η ώρα, μυξοκλαίει. Η νέα γυναίκα ως ένα αδύναμο, απροστάτευτο, μονίμως συγχυσμένο πλάσμα. Η Κωνσταντίνα κάθεται σε ένα τραπέζι του καφενείου που διατηρεί και αντί να εξυπηρετήσει τους δυο-τρεις πελάτες της (πλάνο με περισσότερους δεν έχω δει), δίνει εντολές στα γκαρσόνια της –ποιος ιδιοκτήτης επιχείρησης πληρώνει υπάλληλο για να εξυπηρετεί πέντε πελάτες την ημέρα; –και κουτσομπολεύει με τις φίλες της. Η (τεμπέλα) γυναίκα ως πρακτορείο Reuters. Η (ανεπάγγελτη) Δάφνη έλκεται από τη δύναμη και το χρήμα του χυδαιότατου πρώην συζύγου της και σκέφτεται να ξαναγυρίσει στο πλευρό του, ξεχνώντας πως την πέταξε έξω από το σπίτι τους αποκαλώντας την πόρνη. Η γυναίκα που δεν ξέρει τι σημαίνει αυτοσεβασμός. Από δίπλα, η σεξουαλικά ακόρεστη Ελευθερία την πέφτει σε όλους με τον πιο άκομψο τρόπο. Η Αννα αγαπά και προσπαθεί να καταλάβει εκείνον, τον λεβέντη με την αγριάδα στο βλέμμα, που διαρκώς τη βρίζει και τη χτυπάει. Η Λουκία, αφού έχει πλαγιάσει με πατέρα και γιο, εξακολουθεί να τρέχει πίσω από τον πατέρα, που της έχει δηλώσει «σε σιχαίνομαι», ζητιανεύοντας λίγα ψίχουλα αγάπης.
Καθεμία με τα δικά της, σε μια σειρά με ακραία συντηρητικά μηνύματα περί οικογένειας, θρησκείας, πατρίδας κ.τ.λ., όλες όμως μαζί συναντώνται σε ένα σημείο, μοιράζονται το ίδιο χαρακτηριστικό πέραν της απερίγραπτης βλακείας τους: την παντελή έλλειψη αξιοπρέπειας. Επιτρέπουν στους συντρόφους τους να τις εξευτελίζουν: κακοποιώντας τες, αντιμετωπίζοντάς τες ως πνευματικά καθυστερημένες, χρησιμοποιώντας τες μόνο ως μήτρες προορισμένες να φέρουν στον κόσμο τα παιδιά τους, ελέγχοντας απόλυτα (οικονομικά και συναισθηματικά) τη ζωή τους. Και εκείνες ζουν με το όνειρο μιας μεγάλης οικογένειας με τον σατράπη που αγάπησαν.
Στις σαπουνόπερες πάντα η οικογένεια ήταν μια σύμβαση που για να απολαύσεις τα οφέλη της έπρεπε να την πληρώσεις ακριβά, υπομένοντας κερατώματα, κακομεταχείριση, υπονόμευση. Οι γυναίκες ήταν κότες και οι άνδρες κοκόρια, με όλη την αρνητική σημασία των δύο λέξεων. Παρακολουθώντας, όμως, αρκετές τέτοιες ευρωπαϊκές και αμερικανικές παραγωγές τα τελευταία χρόνια, παρατηρώ πως κάτι αλλάζει: τα απολιθώματα του παρελθόντος δίνουν τη θέση τους σε πιο σύγχρονους χαρακτήρες, ο θεσμός της «παραδοσιακής» φαμίλιας βγαίνει από τη φορμόλη, η δημιουργική συντροφικότητα της νέας εποχής, η νέα οικογένεια (συχνά εκτός γάμου, μονογονεϊκή, με άτομα του ιδίου φύλου…), έρχεται να αντικαταστήσει τα αραχνιασμένα και δυσλειτουργικά πρότυπα στα οποία είχαμε εθιστεί και ως τηλεθεατές.
Δυστυχώς στην Ελλάδα οι σαπουνόπερες εξακολουθούν να αντιγράφουν τα συντηρητικά τουρκικά σίριαλ. Αντί να κοιτάξουν την κοινωνία γύρω τους, που έστω αργά εκσυγχρονίζεται, εμπνέονται από τα μαντιλοφορεμένα πάθη της γείτονος και τα μεταφέρουν στις δικές μας οθόνες. Προ εβδομάδων το ΚΕΘΙ (Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας) ζήτησε και πέτυχε την απόσυρση διαφημιστικού σποτ με την Αντζελα Δημητρίου, θεωρώντας πως προσβάλλει τη γυναίκα, επειδή «ενισχύει και προκαλεί την αναπαραγωγή έμφυλων στερεοτύπων και προκαταλήψεων, καθώς και την εκδήλωση σεξιστικών συμπεριφορών. Με τον τρόπο αυτόν θίγεται η αξιοπρέπεια των γυναικών και διαιωνίζονται οι έμφυλες ανισότητες». Η επιλεκτική στοχοποίηση ενός συγκεκριμένου προϊόντος (μιας διαφήμισης) μάλλον ακυρώνει τα επιχειρήματα τη στιγμή που ασχολούνται μόνο με το δέντρο αδιαφορώντας για το δάσος: το τηλεοπτικό δάσος της μυθοπλασίας αλλά και της ψυχαγωγίας (πολλά τα αντιπρότυπα ανάμεσα στους παρουσιαστές και στις παρουσιάστριες), στο οποίο η γυναίκα-κότα και ο άνδρας-κόκορας εξακολουθούν να βασιλεύουν και να εκπαιδεύουν τις γενιές του μέλλοντος.
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Μ. Σάββατο 30 Απριλίου 2016
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
